Економија

Европската комисија ги поддржува иницијативите на Групацијата 4iG за дигитална инфраструктура и подморски кабли во Западен Балкан

Заедничка декларација потпишана денес во Тирана на Инвестицискиот форум ЕУ-Западен Балкан

На Инвестицискиот форум ЕУ-Западен Балкан што се одржа во Тирана, групацијата 4iG потпиша заедничка декларација со Европската комисија и GÉANT, паневропската непрофитна организација што управува и ги поврзува европските истражувачки и образовни мрежи.
Во Декларацијата, партнерите од ЕУ ја изразија својата поддршка за регионалните иницијативи за развој на дигитална инфраструктура на групацијата 4iG во Западен Балкан, со посебен акцент на проектот EAGLE (Egypt-Albania Gateway Link to Europe) за подморски кабел за податоци што ги поврзува Албанија и Египет, како и за развојот на дополнителна регионална терестријална дигитална основа.
Инвестицијата предвидува подводен систем од 2 000 километри со терестријални точки во Албанија, Египет и Италија, кој, кога ќе се поврзе со регионалната копнена мрежа на групацијата 4iG, ќе воспостави скалабилен и безбеден дигитален коридор со ниска латентност што ќе го поврзува Западен Балкан со главните европски и интерконтинентални центри за податоци.
Оваа соработка означува голема пресвртница во имплементацијата на еден од најзначајните регионални проекти за дигитална инфраструктура во Европа. Со поддршка на Европската комисија и GÉANT, иницијативата EAGLE доби стратешко признание во рамките на ЕУ, зајакнувајќи ја нејзината важност и испраќајќи јасен сигнал за доверба до засегнатите страни во индустријата.
Инвестициите на групацијата 4iG придонесуваат за имплементација на стратегиите на ЕУ за Дигитална декада 2030 и Глобален портал.

На Инвестицискиот форум ЕУ-Западен Балкан што се одржа во Тирана, Европската комисија, GÉANT и групацијата 4iG потпишаа декларација со која се потврдува нивната заедничка посветеност на унапредување на безбедна дигитална инфраструктура со висок капацитет и зајакнување на поврзаноста на ЕУ низ целиот регион на Западен Балкан. Во декларацијата, партнерите од ЕУ ја изразија својата континуирана поддршка за инвестицијата во подморски кабел за податоци EAGLE (Egypt-Albania Gateway Link to Europe) што ги поврзува Албанија и Египет, заедно со развојот на придружната и новонајавена регионална копнена дигитална мрежа. Заедно, овие две инвестиции ќе воспостават нов дигитален коридор што ќе го поврзува Западен Балкан со главните центри за податоци во Европа, обезбедувајќи безбедна поврзаност со висок капацитет и ниска латентност.

„Кога пристигнавме во Албанија пред три години, усвоивме мото кое важи и денес – градиме мостови.“ – рече Петер Фекете, извршен директор на групацијата 4iG. „EAGLE е една од најзначајните од овие иницијативи, која ги доближува меѓународните капацитети за податоци до локалните пазари и ги поврзува центрите за податоци, клауд услугите и поширокиот дигитален екосистем низ Африка, Блискиот Исток, Западен Балкан и Европската Унија. Поддршката од Европската комисија и GÉANT е јасен показател дека овие проекти претставуваат стратешки инвестиции за Европската Унија, а воедно ја зајакнуваат улогата на Западен Балкан во обликувањето на дигиталната иднина на континентот.“

Генералниот директорат на Европската комисија за проширување и источно соседство (DG ENEST) ја поздрави иницијативата EAGLE како водечки проект, усогласен со целите на Дигиталната деценија 2030 на ЕУ, стратегијата за Глобален портал и Планот за раст на ЕУ за Западен Балкан. Планираната копнена мрежа ќе го подобри квалитетот на поврзувањето, ќе ги намали трошоците, ќе ги зајакне истражувачките и образовните мрежи и ќе обезбеди основа за иновации, распоредување на апликации за вештачка интелигенција и раст на старт-ап екосистемот низ целиот регион. Имплементацијата на проектот ќе биде целосно во согласност со 5G алатките за сајбер безбедност на ЕУ, обезбедувајќи ја безбедноста и отпорноста на дигиталните мрежи во Западен Балкан.

EAGLE е пионерски систем за подводна и копнена поврзаност што ќе воспостави нова дигитална порта што ги поврзува Европа, Азија, Блискиот Исток и африканскиот континент. Претставувајќи стратешка пресвртница во регионалната и интерконтиненталната дигитална интеграција, проектот го развиваат заеднички групацијата 4iG и Telecom Egypt. Системот ќе обезбеди рута за податоци со висок капацитет и ниска латентност преку Средоземното Море, влегувајќи во Европа преку Албанија и Италија, и продолжувајќи преку нова копнена оптичка основа низ Западен Балкан за да стигне до главните европски центри за податоци, вклучувајќи ги Софија, Виена и Франкфурт. Западен Балкан останува еден од најмалку поврзаните региони во Европа, со ограничена прекугранична инфраструктура. Преку проектот EAGLE, групацијата 4iG има за цел да отклучи нови можности за бизнисите, академијата и јавниот сектор, поддржувајќи ги целите на ЕУ за дигитална инклузија и економска отпорност.

Се очекува подводниот систем од 2.000 километри да стане оперативен до 2028 година, обезбедувајќи разновидност на рутите и мрежна редундантност за подобрување на отпорноста и зајакнување на дигиталниот суверенитет на Европа.

Економија

Патарините донеле речиси 59 милиони евра во првите девет месеци, електронската наплата сè поприсутна

Во првите девет месеци од годинава преку наплатата на патарини биле инкасирани вкупно 3.611.645.604 денари, односно околу 58,7 милиони евра, информираат од Јавното претпријатие за државни патишта (ЈПДП).

Според податоците, најголем промет бил остварен во летните месеци, кога сообраќајниот интензитет е најголем. Во август биле собрани 494,3 милиони денари, во јули 469,8 милиони, додека во јуни прометот изнесувал 399,3 милиони денари. Во септември е забележан промет од 401,9 милиони денари.

Наплатната станица Романовце останува најпрофитабилна, додека најниски приходи се регистрираат на наплатната станица Кадрифаково.

Електронската наплата на патарина, која вклучува М-Таг, М-Кард и дигитални надополнувања, продолжува да расте и сега учествува со околу 35 проценти од вкупниот промет. Во септември преку ЕТЦ профактури биле наплатени 30,8 милиони денари, а преку онлајн надополнување 30,9 милиони денари. Преку системот „Отворен Балкан“ биле наплатени 10,4 милиони денари.

Од ЈПДП наведуваат дека е во завршна подготвителна фаза проектот што ќе овозможи малопродажба на М-Таг уредите преку правни лица низ целата држава, со што се очекува дополнително зголемување на користењето на електронската наплата.

Економија

Македонија и Грција се договорија за продлабочување на техничката енергетска соработка

Можностите за нови интерконекциски врски и иницијативата на Бугарија за проширување на гасната инфраструктура во близина на македонската граница, биле дел од темите на билатералните средби на министерката за енергетика, рударство и минерални суровини Сања Божиновска на маргините на министерскиот состанок што се одржа во рамки на Шестото партнерство за трансатлантска енергетска соработка (P-TEC) во Атина.

Министерството за енергетика, рударство и минерални суровини денеска соопшти дека Божиновска имала интензивна дипломатска активност и оти имала билатерални средби со американскиот секретар за енергетика, Крис Рајт, грчкиот министер за енергетика, Ставрос Папастравру, извршниот директор на грчкиот независен оператор за пренос на електрична енергија (IPTO – ADMIE), Манусакис, како и со бугарскиот колега Жичо Станков.

Божиновска и Станков ја истакнале важноста на проектот East – West Transmission Corridor (EWTC) како клучна иницијатива за зајакнување на регионалната поврзаност, интеграција на пазарите и зголемување на капацитетите за обновлива енергија, во согласност со целите на Европскиот зелен договор.

– Во разговорите беше подвлечена и иницијативата на Бугарија за проширување на гасната инфраструктура во близина на македонската граница, што ќе придонесе за поголема достапност и пониска цена на гасот, како и за зголемена енергетска сигурност во регионот. Во таа насока, двете страни се договорија за организирање на заедничка средба меѓу претставници на двете земји за подобра координација и размена на информации за заедничките проекти, соопшти МЕРМС.

На средбата со извршниот директор на грчкиот независен оператор за пренос на електрична енергија (IPTO – ADMIE), Манусакис, се разговарало за продлабочување на техничката соработка и за можности за нови интерконекциски врски кои ќе придонесат за стабилен и одржлив регионален енергетски систем.

– Вниманието кон Македонија на P-TEC форумот беше јасно – тоа е потврда дека нашата земја е активен и доверлив партнер кога се зборува за енергетска стабилност, стратешки инвестиции и сигурна иднина за регионот, изјави министерката Божиновска.

Таа изразила особена благодарност до премиерот на Грција, Киријакос Мицотакис, и до грчкиот министер за животна средина и енергетика, Ставрос Папастравру, за поддршката и вниманието што го посветиле кон Северна Македонија.

На маргините на форумот, министерката разговарала и со хрватскиот министер за економија Анте Шушњар, кипарскиот министер за енергетика, трговија и индустрија Ѓоргос Папанастасиу, како и со Дите Јул Јоргенсен, генерална директорка за енергетика во Европската комисија.

Форумот P-TEC, кој ги обединува министерите за енергетика од 25 земји од Европа и Северна Америка, претставува водечка платформа за дијалог и координација на политиките во насока на сигурна, чиста и поврзана енергетска иднина.

Економија

Макпетрол со серија блок-зделки, обврзничкиот пазар со ограничена активност

Изготвен од Илирика Инвестментс АД Скопје врз основа на официјални податоци од Македонска берза.

Во периодот од 3 до 7 ноември 2025 година, на Македонската берза беа реализирани 410 трансакции, со вкупна вредност од 98,49 милиони денари и 19.569 тргувани хартии од вредност. Индексот МБИ10 неделата ја заврши со раст од 0,09%, достигнувајќи ниво од 10.304,78 поени, додека индексот ОМБ остана стабилен на 128,27 поени.

Најтргувани хартии од вредност (официјален пазар)

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) – 32.863.778 денари

● Алкалоид АД Скопје (ALK) – 23.114.083 денари

● НЛБ Банка АД Скопје (NLB) – 12.209.901 денари

Блок-зделки

Во текот на неделата беа реализирани пет блок-зделки со акциите на Макпетрол АД Скопје, во вкупна вредност од 44,43 милиони денари, по цена од 116.000 денари по акција.

Топ добитници

● Макпетрол АД Скопје (MPT) +0,86%

● Гранит АД Скопје (GRN) +2,41%

● Шпаркасе Банка АД Скопје (SPB) +3,55%

Топ губитници

● Алкалоид АД Скопје (ALK) –0,80%

● Стопанска банка АД Скопје (STB) –1,65%

● НЛБ Банка АД Скопје (NLB) –0,21%

Обврзнички пазар

На пазарот со државни обврзници беа реализирани две трансакции:

● Р. Македонија – Денационализација 21 – 174.162 денари (цена 92 евра)

● Р. Македонија – Денационализација 22 – 164.892 денари (цена 92,9 евра)

Вкупниот промет на обврзничкиот пазар изнесува 339.054 денари, при што индексот ОМБ остана непроменет на 128,27 поени.

Неделата од 3 до 7 ноември 2025 година се карактеризираше со висока ликвидност и стабилно движење на индексот МБИ10, кој забележа благ раст од 0,09%. Комерцијална банка и Алкалоид останаа најликвидни хартии, додека Макпетрол доминираше во обемот на тргување преку пет блок-зделки. Пазарните движења беа претежно позитивни, а обврзничкиот пазар регистрираше ограничена активност со две реализирани зделки.