Деновиве трговските компании се стигматизираат со објавените износи на остварените добивки во 2023 година, кои не се за потценување. Сепак, сумите сами по себе не значат ништо. Треба да се стават во однос со ангажираниот капитал, вкупниот обрт и сл., за да се добијат стандардизирани показатели за нивните перформанси.

Баучот на бојкоти кружи над Балканите, поточно над делови од поранешната СФРЈ. Луѓето се незадоволни од високите цени во маркетите.

Со помош на моќта за мобилизација што ја пружаат социјалните мрежи и медиумите, ќе се обидат да ги вразумат „алчните трговци“, откако тоа не им успеа на владите во нивните земји коишто во изминатиот период те замрзнуваа цени на одредени производи, те ограничуваа маржи, „плетеа“ разни пригодни кошнички, пуштаа инспекции кои понекогаш „удираа“ казни на поедини трговци, се закануваа и убедуваа и што ти не!

Откако речиси ништо од тоа не помогна, сега силата на купувачот ќе се демонстрира со – некупување! За еден ден. Да се пратело порака кон алчните трговци кои „се богателе на грбот на народот“.

Станува збор за нов феномен, нова форма на изразување револт за одреден проблем од воведувањето на демократијата на овие простори. По осамостојувањето во раните 90-ти години од минатиот век македонската економија помина низ повеќе кризни ситуации, а во летото 2008 година се соочи со висока инфлација, како резултат на наглото зголемување на цените на храната и енергијата на светските берзи.

Сепак, во следните неколку месеци инфлацијата се смири на ниво кое граѓаните не го чувствуваа. Нивниот животен стандард ни оддалеку не беше задоволителен, но никој не вперуваше прст во трговците, кои веројатно и тогаш биле „алчни“ за што поголема заработка. Но имало нешто што ги ограничувало во можноста за енормно и „неоправдано“ зголемување на цените, особено тие на основните животни продукти. Што би можело да биде тоа?

Ценовната стабилност продолжи сé до економската криза што ја предизвика пандемијата со ковид-19. Како и насекаде во светот, и македонската влада интервенираше со буџетски средства за поддршка на одредени сектори и ранливи групи од населението кои беа најмногу погодени. Инфлацијата се врати на голема врата, а во Македонија во 2022 година достигна 20%.

Претходната влада дополнително ја подгреваше инфлацијата со популистички мерки за зголемување на платите преку ад хок зголемувања на минималната плата, со што започна трката плати-цени која сè уште трае. Зголемувањето на платите и пензиите не беше следено со пораст на продуктивноста во економијата, што директно влијае на повисоки стапки на инфлација. Монетарната политина на НБРМ подолг временски период не беше фокусирана на сузбивање на високата инфлација, а од друга страна буџетските дефицити значително го надминуваа прагот од 3% од БДП.

Наспроти ова, вината за високите цени во малопродажбата веќе подолг временски период се насочува кон трговците. Во пазарна економија цените се формираат, по правило, како резултат на понудата и побарувачката. Исклучок се состојби во кои некои субјекти имаат доминантна положба и оттаму цените на нивните производи или услуги подлежат на регулација, каков што е случајот со електричната енергија, нафтените деривати, телекомуникациските услуги, комуналните услуги на локално ниво и сл.

Друг проблем со слободното формирање на цените може да претставуваат разните форми на картелско однесување, но тоа треба да се докаже од страна на надлежен орган, Комисијата за заштита на конкуренцијата. Во јавноста многу лесно, дури и од експерти, се даваат паушални оценки за наводно картелско однесување во нашата трговија на мало и со тоа се оправдуваат разните предлози за притисок врз трговците за намалување на цените, кој, како што гледаме, не дава резултати.

Дури и една површна анализа на структурата во трговијата на мало во регионот, гледано според бројот на субјекти (трговски синџири) кои се релативно изедначени според прометот, остварениот профит, бројот на вработени и сл., укажува дека во Македонија постојат посоодветни услови за конкуренција во дејноста. Во некои од земјите од поранешната СФРЈ (Хрватска, Србија, БиХ и Црна Гора) доминираат два до три трговски гиганти, а со тоа можноста за злоупотреба на доминантната позиција на штета на потрошувачите е значително поголема.

Деновиве трговските компании се стигматизираат со објавените износи на остварените добивки во 2023 година, кои не се за потценување. Сепак, сумите сами по себе не значат ништо. Треба да се стават во однос со ангажираниот капитал, вкупниот обрт и сл., за да се добијат стандардизирани показатели за нивните перформанси.

На критичарите за наводно високите профити би им порачал: формирајте компанија и започнете со трговија на мало. Високите профити во некоја дејност во пазарна економија се магнет за влез на нови субјекти. Лесно би ги убедиле банките за кредит, доколку можноста за висок и брз профит во трговијата на мало е таква како што се претставува.

Сепак, гневот на јавноста кон трговците не стивнува. На удар се големите маркети кои со својата разновидна понуда и амбиент нашата малопродажба ја доближија до европските и светски стандарди. Утре, петок, повеќето од нив ќе бидат веројатно полупразни. Но, пропуштеното ќе го надоместат преку викендот. Бојкотот нема да реши ништо!

Проблемот со инфлациските притисоци ќе остане да тлее и понатаму, од едноставна причина што не случајно за одржување на ценовната стабилност во економијата се задолжени централните банки. Во соработка со владите, тие се единствените институции задолжени да „испорачаат“ ценовна стабилност. „Мерката“ бојкот ќе заврши како и сите досегашни обиди за зауздување на растот на цените преку административни мерки и притисоци, кои беа однапред осудени на неуспех.

Верувам дека сепак ќе се извлечат соодветни поуки и енергијата ќе се насочи кон вистински мерки за зголемување на понудата и рестрикции во потрошувачката, јавна и приватна, за да се сузбијат инфлациските очекувања што го подгреваат растот на цените,

Сепак, една работа е причина за сериозна загриженост. Ако продолжат нападите, во голема мера неосновани, кон трговските субјекти и ако тоа го засили притисокот врз Владата за носење административни мерки и прекумерна регулација на дејноста, може лесно да се случи во блиска иднина да дојде до значителна деградација во трговијата на мало. Ќе сопрат инвестициите, а не е исклучена можноста некои од маркетите да почнат со затварање на објекти.

Треба да сопре општата хистерија и тропањето на погрешна врата. Како некој да посакува реинкарнација на „Славија“ и „Центро“, „Јавор“- Битола, охридска и струшка трговија итн. Тоа нема да се случи! Не сакам да верувам дека некој сака нашата трговија да наликува на софискиот „ЦУМ“ или московски „ГУМ“ од седумдесетите години на минатиот век. Како што тргнала работата, ни тоа не е исклучено. Be careful what you wish for! Може да ти се оствари.

Отровно растение кое потекнува од Америка и најчесто го има во Тексас, било забележано и во Неготино. Станува збор за Solanum elaeagnifolium, познато и како сребренолисна ноќница, кое доста бргу се ширело, а било отровно за добитокот и за луѓето.

Конзумирано во помали количини можело да предизвика дијареа и невролошки проблеми, а пак поголема количина можела да предизвика и смрт. Исто така, било погубно и за земјоделските култури и значајно влијаело врз намалување на приносот.

За растението кое било забележано во Неготино, во близина на регионалниот пат во индустриската зона, алармира здружението ,,Ековита”. Од таму појаснуваат дека се работи за растение со цветови кои цветаат од април до август, високо од десет сантиметри до еден метар, а стеблата му биле покриени со мали боцки.
Ова е прв случај сребренолисната ноќница да биде забележана во Тиквешијата, и освен во Неготино, отровното растение било регистрирано и кон влезот во Кавадарци. Во Европа од неодамна било регистрирано во Италија и Грција.

Околу тоа како дошло во Македонија, претпоставка е дека е пренесено преку калниците на камионите кои превезувале роба од Грција и кои минувале по патот во индустриската зона во Неготино.

-Пред пет години ме привлече убавината на еден цвет, со плавкаста боја, кој го сретнав во соседна Грција каде често одам на саеми. Но, кога дознав за какво растение се работи, сфатив дека работата е сериозна, бидејќи истото е огромна опасност и сериозно ги загрозува екосистемот и земјоделството.

Многу се изненадив кога кон крајот на летото истото растение, Solanum elaeagnifolium, сосема случајно го сретнав и во Неготино. Жена од градот го видела, се воодушевила од убавиот цвет, па го искорнала и го посадила дома без да знае за какво опасно растение се работи!
Го има покрај пат на улицата Индустриска во градот. Станува збор за жариште од околу десет метри квадратни, но сосема доволно да за направи огромни штети. Сега, во овој период од годината растението е суво, на него има мали плодови како патлиџани, кои на почеток се со темно зелена боја, а потоа поради мрзнење веќе се сосема отемнети.

Се вклучи сијалицата за опасност, и започнуваме со мапирање на областите каде го има. Откриено е и на влезот кон Кавадарци, а можеби го има и во други делови на земјата.

Опасноста од него е огромна, бидејќи е многу отровно, па кога се жнее, може случајно да заврши помеѓу сено или детелина и да предизвика смрт кај добитокот кој се храни, за ,,Фокус” појаснува дипломираниот инженер, биологот Сашко Тодоров од ,,Ековита”.

Тој додава дека веќе изработиле проект за справување со растението кој го презентирале пред претставници од Амбасадата на Шведска, од каде добиле финансиска поддршка, односно активноста ќе се реализирала преку регрант на Здружението Екосвест, финансиски подржан од Амбасадата на Шведска. Како координатор на проектот Екомисија била Кристина Тодорова, која е дипломиран агроном.

-Веќе сме во постојани консултации со херболог, значи првин одиме со мапирање на зафатените области, потоа растението ќе се отстранува, мора да се уништи сето семе. Хербологот ќе процени кои хербициди ќе бидат најефикасни за прскање.

Се работи за доста отпорно растение, кое бргу се шири, не му се потребни никакви посебни услови, прилагодливо е на секаква клима, и доколку навлезе во нива, претставува сериозна закана по културите, но и по животот на добитокот.

Апелирам до населението, не само во Неготино и Тиквешијата, туку низ цела Македонија, доколку го забележат, веднаш да се јават во здружението Ековита, за да можеме да ја мапираме областа и да пристапиме кон уништување на растението.

Сега нема цвет, но на пролет кога почнува да цвета уште полесно ќе биде забележливо, посебно поради убавината на цветот.

Околу тоа колку е опасно за пчелите, немаме точни информации, бидејќи тие не ги опрашуваат овие видови на растенија.

Би повторил, ако не реагираме на време, може да дојдеме до трајни еколошки и економски штети, појаснува биологот и додава дека по два месеца ќе има повеќе детали околу целиот процес.

Во меѓувреме, граѓаните кои ќе го забележат растението, би било пожелно да го фотографираат и да ги испратат фотографиите и детали за локацијата на страницата на здружението ,,Ековита”, со цел навремено да се реагира.

(29.01.2025) Министерството за животна средина и просторно планирање (МЖСПП) започна имплементација на проект за усогласување на националното законодавство за квалитет на воздухот со европските регулативи. Проектот, кој започна во ноември 2024 година, е поддржан од ЕУ ИПА 2 Програмата со вкупен буџет од 1,5 милиони евра и ќе трае две години.

Преку оваа иницијатива ќе се транспонираат европските директиви (2008/50/EC, 2004/107/EC и 2016/2284/EC) во националното законодавство. Како резултат, ќе се подготви целосно нов закон за квалитет на амбиентен воздух, како и неколку подзаконски акти што ќе обезбедат усогласеност со барањата на ЕУ. Дополнително, ќе се изработат планови за имплементација на овие директиви, вклучувајќи и финансиски анализи за нивното спроведување.

Во рамките на проектот, ќе се подготват национални плански документи за заштита на амбиентниот воздух, кои ќе содржат конкретни мерки за подобрување на квалитетот на воздухот во координација со надлежните институции. Исто така, ќе се работи на подобрување на националниот инвентар за емисии, како и на изработка и спроведување на план за мониторинг на тешки метали, полициклични ароматични јаглеводороди и испарливи органски соединенија.

Како дел од проектот, ќе се воспостават зони и агломерации за мониторинг на загадувачките супстанци, а истовремено ќе се зајакнат административните капацитети за спроведување на мерките. Ова ќе овозможи поефикасно управување со квалитетот на воздухот и негова подобра регулација во согласност со европските стандарди.

Министерство за животна средина и просторно планирање