Триесет и пет години по експлозијата и најтешката нуклеарна несреќа во историјата, во нуклеарната централа Чернобил во Украина, реакцијата на фисија повторно тлее во гориво ураниум закопано длабоко во салата на реакторот.
Тоа е како жар на скара, вели Нил Хајат, хемичар за нуклеарни материјали на Универзитетот во Шефилд во Велика Британија. Украинските научници се обидуваат да утврдат дали реакцијата ќе помине сама по себе или ќе бидат потребни вонредни интервенции за да се спречи нова несреќа, пишува списанието Сајанс.
Сензорите покажуваат зголемен број на неутрони, сигнал на фисија што тече од недостапната просторија, рече Анатолиј Дорошенко од Институтот за проблеми со безбедноста на нуклеарната централа (ИСПНПП) во Киев, Украина, минатата недела за време на дискусиите за демонтирање на реакторот.
Има многу неизвесност, но не можеме да ја исклучиме можноста за несреќа. Бројот на неутрони полека расте, рече Максим Савељев од ИСПНПП, сугерирајќи на експертите дека имаат уште неколку години да откријат како да ја смират заканата . Секое решение внимателно ќе го следат експерти од Јапонија, која сè уште се справува со последиците од нуклеарната катастрофа пред 10 години во Фукушима, забележува Хајат, додавајќи дека тоа се опасности од слични размери
Духот на самоодржливата фисија во урнатините на нуклеарната централа веќе долго време се надвиснува над Чернобил. Кога дел од јадрото на реакторот четири се стопи на 26 април 1986 година, прачки за гориво од ураниум, нивна обвивка од циркониум, контролни прачки од графит и песок беа вметнати во јадрото за да се изгасне пожарот, а потоа се стопија во лава. Таа лава потона во подрумот на салата на реакторот и се зацврсти во формации наречени материјали што содржат гориво (ФЦМ). Материјалите содржат околу 170 тони радиоактивен ураниум, или околу 95 проценти од оригиналното гориво.
Саркофагот од бетон-челик, наречен Засолниште, подигнат една година по несреќата, кој содржи остатоци од реакторот број четири, овозможи продирање на дождовницата. Бидејќи водата ги забавува или смирува неутроните и со тоа ги зголемува шансите за распад на јадрото на ураниум, пообилните дождови понекогаш би можеле да го зголемат бројот на неутрони. После силниот дожд во јуни 1990 година, научник од Чернобил, кој ризикуваше изложеност на зрачење со влегување во оштетена реакторска сала, го распрсна растворот на гадолиниум нитрат што апсорбира неутрони во ФЦМ, за кој тој и неговите колеги стравуваа дека може да стане критичен. Неколку години подоцна, прскалки со гадолиниум нитрат беа поставени на покривот на Засолништето. Но, спрејот не може ефикасно да навлезе во некои подрумски простории.
Официјални лица во нуклеарната централа во Чернобил претпоставуваа дека секој ризик ќе исчезне откако беше поставена масивната Нова безбедносна рамка (НСЦ) над Засолништето во ноември 2016 година. Конструкцијата вредна 1,5 милијарди евра требаше да го обезбеди Засолништето за да може да се стабилизира и на крајот да се расклопи. НСЦ, исто така, спречува продирање на дожд и, бидејќи е инсталиран, бројот на неутрони во повеќето области на Засолништето е стабилен или опаѓа.
Сепак, на некои места бројот на неутрони започна да расте, на пример, тој е двојно зголемен во последните четири години во просторијата 305/2, каде тони ФЦМ се закопани под урнатините. Моделите на ИСПНПП сугерираат дека сушењето гориво ги прави неутроните уште поефикасни при расцепкани јадра на ураниум. Тоа се убедливи и веродостојни податоци. Едноставно не е јасно за што станува збор, изјави Хајат за Сајанс.
Таа закана не може да се игнорира. Како што водата се повлекува, постои страв дека „реакцијата на расцепување ќе се забрза експоненцијално, истакнува Хајат, што доведува до неконтролирано ослободување на нуклеарната енергија. Нема шанси да се повтори во 1986 година, кога експлозија и пожар ширеа радиоактивен облак над Европа. Неконтролираната реакција на фисија во ФЦМ може да се распрсне откако топлината ќе зја оврие преостанатата вода. Сепак, забележува Савељев, иако секоја експлозивна реакција би била ограничена, тоа може да доведе до колапс на нестабилните делови на разнишаното Засолниште, полнејќи го НСЦ со радиоактивна прашина.
Решавањето на оваа нова закана е застрашувачки предизвик. Нивото на зрачење во просторијата 305/2 спречува приближување на луѓето и се инсталираат сензори. Прскањето гадолиниум нитрат на нуклеарни остатоци не е опција, бидејќи тие се покриени со бетон. Постои идеја да се направи робот што може да издржи интензивно зрачење доволно долго за да отвори дупки во FCM и да вметне борови цилиндри, кои би функционирале како контролни прачки и ќе соберат неутрони. Во меѓувреме, ИСПНПП има намера да го засили надзорот над две други области каде што ФЦМ може да стане критичен.
Враќањето на реакцијата на фисија не е единствениот предизвик со кој се соочуваат чуварите на Чернобил. Под интензивно зрачење и висока влажност, ФЦМ се распаѓа и создава уште поголема радиоактивна прашина, што ги комплицира плановите за расклопување на Засолништето. Отпрвин, формацијата на ФЦМ наречена Elephant’s Foot беше толку тешка што научниците мораа да користат пушка Калашников за да отцепат парче за анализа. Сега тој повеќе или помалку има конзистентност на песок, вели Савељев.
Украина веќе долго време има намера да го отстрани ФЦМ и да го чува во геолошко складиште. До септември, со помош на Европската банка за обнова и развој, има намера да донесе сеопфатен план за елиминирање на ФЦМ. Но, можеби е потешко отколку што се мислеше да се закопа активниот реактор што останува во Засолништето, заклучува Сајанс.
Ќе напишам рецензија за вчерашниот концерт на Мизар, но не очекувајте никаква објективност од мене дека дури и со сила да се обидам нема да можам.
Тие кои ме познавате одамна знаете дека бев и сум исклучително голем фан. Така и ќе започнам. Се сеќавам точно на денот некаде 1991/2 кога на Зелено пазарче (на она истото каде што се продава овошје и зеленчук) ја купив касетата односно вториот албум на Мизар „Свјат Дримс“. Сѐ после ова одеше по некој природен тек на нештата или мојата желба да свирам, запознавањето со првиот албум „Девојка од бронза“, наоѓање на гаражни демо снимки од сите можни постави особено некои верзии на кои пее Горан Трајковски, па Вртев, следејќи ги сите откровенија на Мизар, па сите нови постави од Горан, па Нора, па Хармосини, Кисмет проектот на Горазд варијантата со девојката (нека ми прости ѝ го заборавив името). Да бидам малку реален сепак, некои од поставите имаа повеќе, а некои помалку успех.
Но, дури вчера во МКЦ сфатив дека секој кој „прошол“ низ Мизар имал причина или попрецизно минал дека така требало да биде за да можеме да ги слушаме во живо Мизар и во 2024 година. За жал, Мизар во постава со Горан Таневски имав можност да ги гледам само еднаш во живо пред платото на денешна зграда на влада, а тогашна ЦК. Беше групна свирка и звучеа страшно добро, а таа вечер со Деан Ќурчиев (Ќуре) мислам го запознавме и нашиот прв тапанар Пајо кој исто така беше фан на Мизар. Веќе на вториот концерт на кој бев присутен во Куршумли ан – Мизар имаа нов вокален изведувач односно пееше Нора наместо Таневски.
Во изминативе 3-4 години имав на некој начин подиректна врска, односно моите музички проекти меѓу другите локации ги снимав и правев во студиото на Нико (сегашниот вокал), „Вруток“, а таму проби правеа Мизар во горе доле екипа со вчерашната постава. Имав можност да ги слушнам неколку пати на проба и да ја осетам новата енергија. Ако не грешам Нико минатата година почна да пее бек вокали со Мизар за од оваа година да биде лид вокал. Истиот ден кога дознав за најновиот лајнап на Мизар, беше моментот кога започнав како Годо да го чекам вчерашниот ден за концертот во Скопје.
Денсинг салата на МКЦ вчера во ден недела кој не е не баш идеален ден за концерт на Мизар беше полна со народ како на времето. Локацијата за концертот е единствениот објект во Скопје кој во 2024 тоа и го залужил да биде. Пред концертот им се убацив на тонската проба и слушајќи ги како го нивелираат звукот свирејќи ја „Униније“ конечно ми дојде сознанието за она погоре што го напишав, за тоа дека секој што бил дел од Мизар бил со причина во Мизар за да остави трага, да остави ѕвездена прашинка и да ја пренесе на новите кои доаѓаат по него. И, сѐ ова за да може Горзад сето тоа да го склопи да звучи како што звучеше вчера – „силно и моќно – како да е направено за 2024 година“!
Влезот на концертот беше со новата ствар „Псалм 135“, а во првите 20 секунди присутните во МКЦ од кои повеќето не ги познаваа вокалните капацитети на новиот пејач Нико мислам дека беа разнесени од точноста, прецизноста и полниот израз на бендот. Некаде на половина песна знаев кој ќе биде муабетот утре у Скопје – „Мизар звучеа беспрекорно под конец“. На концерт бев со пријател странец кој да речеме има рафиниран музички вкус (малку повеќе џез) и кој за првпат ги слуша Мизар. Нему сите песни му имаа исто значење така што неговата констатација дека звучат како сериозен светски бенд има веројатно поголема објективна тежина од мојава рецензија. Скопје од доцните 80-ти и почеток на 90-тите вчера беше во МКЦ, но беа и нивните деца млади, некои претпоставувам ги донеле старциве на „сила“ да видат и да чујат како растеле. Но, тоа што мене особено ме импресионираше вчера е дека тие нови деца не слушаа некој стар бенд со носталгични звуци, туку слушаа зрел легендарен бенд кој произведува модерен звук.
Рецептот на Горазд – функционира и за младиве генерации.
После првите нови ствари кои ги отсвирија маестрално, со нови аранжмани започна серијата на концертот со старите ствари од „Униније“, преку „Дождот“, „Магла“ и очекуваната кулминација со „Девојка од бронза“ и хорскиот крај на сите заедно со публика и повик од истата „Разбудииииии се……разбудиииии се“!
После ова концертот течеше би рекол природно како што треба кон својот крај.
Тоа што сакам да го напишам на крај е дека ги имаме Мизар во 2024 година кои ако сакаат можат уште многу да донесат во нашево општество.
Влијанието на музиката е исклучително важно во развојот на генерации млади луѓе и тоа не само од аспект на музиката како уметност сама по себе. Факт е дека тоа на каква музика растеш, таа те води кон тоа какви книги читаш, како се образуваш, до моментот каков партнер(ка) ќе одбереш, другар, пријател, колега, дали ќе ти заминат некои од нив да станат монаси или да возат камион во САД, каде ќе се вработиш, дали ти ќе придонесуваш во социјално-општествена смисла за твојата земја одредена додадена вредност или нема и таканатака.
Мизар придонесуваат многу, веќе долги години, но тоа што ме радува е дека продолжуваат да го прават истото и тука ќе се, во Скопје, Македонија за децава во годиниве пред нас.
Бојан Јовановски, познат во јавноста како Боки 13 преку социјалните мрежи соопшти дека поради влошена здравствена состојба го откажува и најавеното гостување во поткастот кај Лазаров кое беше закажано за утре.
Како што е познато, Бојан Јовановски деновиве се откажа и од организацијата околу големата наградна игра со Стефан Лазаров, исто поради влошена здравствена состојба, но и претрпен стрес.
Фотографија од „југо“ на американски автопат предизвика возбуда на социјалните мрежи, иако автентичноста на сликата не е потврдена. Луѓето најмногу ги возбуди натписот на регистрацијата за кој не се знае дали е вистински или монтиран, а кој со хуморот предизвика носталгија кај корисниците на социјалната мрежа Фејсбук и започна дискусија на интернет.
Пред речиси пет децении во фабриката „Застава“ во Крагуевац беше склопен првиот автомобил „Застава корал“, попознат како Југо, кој стана еден од најпрепознатливите симболи на Југославија.
Првиот автомобил беше подарен во далечната 1977 година на Јосип Броз Тито. Автомобилот, кој некогаш важеше за гордост на југословенската автомобилска индустрија, беше претставен на американскиот пазар во 80-тите години, но подоцна стана предмет на потсмев. Често се нарекува „најлошиот автомобил на сите времиња“.
На Фејсбук во групата Scenic Depictions of Slavic Life беше споделена фотографија од југото, а направена на американските патишта. Креативната регистарска табличка со натпис „bad car“ лош автомобил) ги насмеа корисниците.
Следуваа многубројни коментари. „Кажете што сакате, но автомобилот е сè уште во возна состојба“, гласи еден од нив. „Легенда“ и „Мојот прв автомобил“, напишале други корисници. Друг корисник додал дека се работи за бесмртна југословенска кола. „Немам возачка дозвола, но ако некогаш добијам, ќе биде на југо“, напишала една корисничка.