Вашингтон ја продолжи рокот за преговорите за продажба на рускиот удел во Нафтната индустрија на Србија (НИС), но истовремено ѝ забрани на компанијата да продолжи со работа. Канцеларијата за контрола на странски средства (OFAC) при Министерството за финансии на САД издаде нова лиценца која дозволува само преговори до 24 март, без да се овозможи нормално работење на НИС, објави Радио-телевизија Србија (РТС).

Санкциите, кои стапија на сила на 9 октомври, ја запреа доставата на сурова нафта до рафинеријата на НИС и фактички ја замрзнаа работата на компанијата. Американските власти бараат целосно повлекување на рускиот сопственик, кој моментално поседува 56,15% од уделите, но процесот на продажба е одложен поради сложени преговори и обиди за пренос на акции преку ќерки-компании кои не се под санкции. Како резултат на тоа, рафинеријата на НИС беше принудена да запре работа на 25 ноември.

Српските власти, сепак, уверуваат дека снабдувањето со нафтени деривати е обезбедено до најдоцна 25 јануари. Претседателот Александар Вучиќ ја оцени новата лиценца како „малку значајна“ за Србија, нагласувајќи дека проблемот со снабдувањето мора итно да се реши. „Србија забрзано увезува гориво, а резервите се доволни барем до 15 јануари, а можеби и до 25 јануари“, рече тој.

Министерката за рударство и енергетика, Дубравка Ѓедовиќ Хандановиќ, најави продолжување на дипломатските преговори со цел да се постигне прифатливо решение. Американските власти досега повеќепати предупредија дека не прифаќаат руско сопствеништво во НИС и инсистираат уделот на Русија да биде целосно нула.

Москва ја оцени последната верзија на мировниот план за Украина и САД како само „почетна основа“ и најави дека ќе бара сериозни измени. Според извор од Кремљ, документот од 20 точки не ја отсликува целосно руската перспектива и не ги решава клучните прашања кои Москва ги смета за суштински.

Кремљ особено инсистира на гаранции дека НАТО нема да се проширува кон исток, на обврска за неутрален статус на Украина дури и ако земјата се приклучи кон Европската унија, како и на ограничување на украинските вооружени сили. Дополнително, Москва бара заштита на рускиот јазик во Украина, укинување на западните санкции и враќање на руската имотна маса замрзната на Запад. „Овој план е прилично типичен украински документ, но ќе го разгледаме со ладна глава“, додаде изворот од Кремљ.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски јавно го претстави нацрт-планот од 20 точки, нагласувајќи дека Украина не прифаќа ограничување на членството во НАТО – услов што беше дел од претходниот 28-точковен план. Планот не предвидува укинување на американските санкции кон Русија, но САД разгледуваат можност за постепено олеснување по завршувањето на војната.

Во центарот на преговорите се безбедносните гаранции од САД и европските држави, кои, според Зеленски, би го следеле духот на член 5 од Северноатлантскиот договор.

Нацрт-планот предвидува повлекување на украинските сили од делови на Донецката област што се под руска контрола, но секое повлекување мора да биде следено со соодветно повлекување на руските сили. Пример за тоа се градовите Краматорск и Славјанск, кои би биле дел од демилитаризирана зона со јасно дефинирана безбедносна дистанца.

Документот предвидува потврда на украинскиот суверенитет, договор за ненапаѓање меѓу двете земји и безбедносни гаранции од САД, НАТО и европските земји. Доколку Русија повторно ја нападне Украина, следува воен одговор и повторно воведување санкции. Од друга страна, гаранциите би престанале да важат ако Украина изврши напад прва.

Планот исто така вклучува економски пакет за послевоена обнова, со формирање Украински развоен фонд за инвестиции во технологија, дата центри и вештачка интелигенција, како и американски инвестиции во украинскиот гасен сектор. Зеленски процени дека загубите од војната изнесуваат околу 800 милијарди долари.

Контролата над територијата останува најсложеното прашање. Зеленски најави можност за национален референдум кој би означил крај на војната, но само по целосен прекин на огнот од најмалку 60 дена, за да се обезбеди легитимност и безбедност.

Преговорите под покровителство на администрацијата на Доналд Трамп, водени од специјалниот пратеник Стив Виткоф, напредуваат бавно. Кремљ потврди дека рускиот пратеник Кирил Дмитриев ги известил Путин за средбите во САД. Портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, оцени дека јавните дискусии за преговорите се „контрапродуктивни“ и најави дека следните чекори ќе се формулираат врз основа на овие разговори.

Се чини дека американската администрација на Доналд Трамп крена сериозна правна бариера за европски активисти и експерти во дигиталната сфера, со тоа што на петтемина странски граѓани им беше забранет влез во САД. На листата на санкционирани се најде и британецот Имран Ахмед, директор на Центарот за сузбивање на дигитална омраза, кој се соочува со обвинувања дека се обидувал да го ограничи изразувањето на американските дигитални платформи.

Американскиот државен секретар Марко Рубио нагласи дека овие санкции се насочени кон оние кои „присилуваат американските платформи да казнуваат ставови со кои тие не се согласуваат“, и дека мерките би можеле да се прошируваат на други политичари и функционери. Рубио јавно истакна дека САД нема да дозволат, како што го нарече, „екстериторијалното ограничување на слободата на говор“.

Имран Ахмед е добро познат во британската политичка сцена, со блиски врски со функционери на Лабуристичката партија, и порано работел како советник на поранешниот министер за надворешни работи во сенка, Хилари Бен. Центарот што го води бил раководен и од Морган МекСвини, сегашен шеф на кабинетот на премиерот Кир Стармер.

Британската влада веднаш реагираше, истакнувајќи дека е „цврсто определена да го штити правото на слобода на изразување“, но и дека ја поддржува законската рамка која го штити интернетот од најштетните содржини.

Некои експерти предупредуваат дека американските санкции се „значаен чекор“ со потенцијално застрашувачки ефект. Џонатан Хол, независен британски рецензент за терористичко законодавство, оценува дека ваквите мерки обично се резервирани за сериозни прашања од надворешната политика, а нивното проширување кон цивилни активисти би можело да создаде неизвесност за сите кои активно работат во регулирањето на дигиталниот простор.

Меѓу другите санкционирани се и британката Клер Мелфорд, која раководи со Глобалниот индекс за дезинформации, поранешниот европски комесар Тиери Бретон, како и двајца германски активисти од невладината организација HateAid.

Европските лидери реагираа остро: претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен и претседателот на Европскиот совет Антонио Кошта оценија дека одлуката на Вашингтон е неприфатлива меѓу сојузници. Францускиот претседател Емануел Макрон го осуди американското „застрашување“, истакнувајќи дека европскиот дигитален суверенитет ќе биде бранет, а правилата за дигиталниот простор на ЕУ не се носат надвор од Европа.

Во меѓувреме, Ахмед одби да се повлече од својата мисија, и покрај критиките, вклучително и јавните напади на Илон Маск, кој Центарот го нарече „криминална организација“. Тој нагласи дека ќе продолжи да се бори против дигиталната омраза и дезинформациите, дури и под заканите од екстериторијални санкции.