Синоќа, на Титовиот плоштад во Велење, сериозно бил оштетен монументалниот споменик на Јосип Броз Тито, отстранувајќи ја бронзената глава од повеќе од шестметарската скулптура.

Полицијата брзо дејствувала по дојава од граѓанин на Велење, кој пријавил дека видел човек како товари голем метален предмет во темно возило „Шкода Кодијак“. Полициската патрола набрзо запрела 49-годишен возач, жител на областа, чие возило било со две различни хрватски регистарски таблички.

Она што го откриле во багажникот на автомобилот ја потврдило целата приказна: отсечената бронзена глава на Тито била скриена внатре. Полициската управа во Целје го оквалификува инцидентот како „чин на сквернавење на културното и историското наследство“. Истрагата е во полн ек, а на осомничениот му се става на товар кривичното дело оштетување или уништување предмети од посебно културно значење.

Локалната заедница и градските власти остро го осудија овој деструктивен чин. Градската администрација на Велење веднаш најави дека ќе се започне со итна поправка за да се врати статуата во првобитната состојба.

„Општина Велење остро го осудува овој чин и нагласува дека нема место за вандализам и напади врз културното и историското наследство во нашиот град,“ изјавија градските власти.

Градоначалникот на Велење, Петер Дермол, исто така, јавно го изрази својот бес, опишувајќи го инцидентот како срамен чин и потенцирајќи дека почитувањето на културното наследство мора да биде клучна вредност на заедницата.

Споменикот на Јосип Броз Тито, водачот на поранешна Југославија и Партизанското движење во Втората светска војна, е подигнат во Велење во 1977 година на иницијатива на локалната заедница. Бронзената скулптура е дело на реномираниот хрватски скулптор Антун Аугустинчиќ.

Бугарскиот претседател Румен Радев јасно стави до знаење дека европската перспектива на Македонија е директно условена од вградувањето на Бугарите во нејзиниот Устав. Овој став, кој Софија го повторува континуирано, беше нагласен на средба со претставници на здруженијата на бугарската заедница од неколку македонски градови.

Радев оцени дека финализирањето на уставните измени „што е можно поскоро“ е клучно за забрзување на патот на Македонија кон Европската Унија и за избегнување на нови одлагања во преговарачкиот процес.

„Европската интеграција на Македонија е желба на сите, но не може да се случи по цена на правата на бугарската заедница“, изјави Радев.

Шефот на бугарската држава потенцираше дека секоја демократска држава има обврска да ги гарантира правата на самоопределување и еднаквоста на сите свои граѓани. Со ова, тој го потврди ставот дека статусот и заштитата на граѓаните кои се идентификуваат како Бугари ќе бидат клучен критериум преку кој Софија ќе го мери напредокот на Македонија.

Претседателот Радев потсети на таканаречениот „европски компромис“ од 2022 година, кога Македонија го прифати пакетот заклучоци и билатералниот протокол со Бугарија како рамка за отворање на пристапните преговори. Внесувањето на Бугарите во Преамбулата на Уставот е поставен како неопходен услов за премин во следната фаза од преговарачкиот процес – отворање на нови кластери и поглавја.

Економската и социјалната клима во Црна Гора е драстично променета, откако црногорската влада, по контроверзниот инцидент со напад во Подгорица, привремено го укина безвизниот режим за турските граѓани!

Министерството за внатрешни работи на Црна Гора ја објави шокантната бројка: од 27 октомври, кога стапи на сила визниот режим, дури 8.935 турски државјани ја напуштиле земјата! Но, тоа не е сѐ – медиумите јавуваат за вистински економски егзодус: 31 турска компанија стави клуч на врата само во текот на ноември, што е просечно по една компанија на ден! Бројот на турски посетители е значајно намален, а од почетокот на годината, вкупно 234 турски фирми се избришани од Централниот регистар.

Позадината на оваа драматична одлука е инцидентот од 25 октомври во подгоричката населба Забјело, кога со нож беше ранет 25-годишен жител. Иако првично се шпекулираше дека се вмешани турски и азербејџански државјани, полицијата подоцна ја коригираше изјавата, тврдејќи дека нападот го извршиле двајца Азербејџанци.

Овој настан, без разлика на националноста на сторителите, предизвика неколкудневни бурни протести во повеќе градови, кои кулминираа со палење и кршење на продавници во сопственост на Турци. Ваквиот наплив на ксенофобија и насилство ја принуди владата на брза и контроверзна реакција.

Турските граѓани досега имаат регистрирано 2.140 правни лица во Црна Гора, играјќи клучна улога во економијата. Нивните главни сектори се: трговија на големо, градежништво, угостителство, консултантски услуги и изнајмување автомобили. Затворањето на овие бизниси нанесува сериозен удар врз пазарот на трудот и економската стабилност.

Среде оваа тензична атмосфера, црногорскиот министер за надворешни работи, Ервин Ибрахимовиќ, дава сигнал за смирување. Тој верува дека турските граѓани наскоро ќе бидат ослободени од визи, нагласувајќи дека по инцидентот, безбедносните служби на Црна Гора и Турција ја интензивирале соработката.

Дали е ова само обид за смирување на страстите или најава за пресврт во односите? Времето ќе покаже, но во моментов, црногорско-турските економски врски се пред голем тест.