Македонија

Министерството за животна средина тврди дека системски и долгорочно работи на подобрување на квалитетот на воздухот

Министерството за животна средина и просторно планирање велат дека сериозно работат на унапредување на состојбите во заштитата на животната средина воспоставувајќи мултисекторски и координиран пристап.

„Приоритетите на оваа Влада се јасно зацртани и согласно приоритетите креирани се и буџетите. Дополнително максимално сме посветени на привлекување на меѓународни донатори и инвеститори за обезбедување на дополнителни средства за исполнување на зацртаните цели. Во националните еколошки закони не постои правна категорија даноци, туку зборуваме за надоместоци за животната средина предвидени во еколошките закони. Преку овие надоместоци за животна средина се прибираат средства во централниот буџет на Република Северна Македонија, освен оние што се уплаќаат на самофинансирачката сметка на Министерството за животна средина и просторно планирање (МЖСПП). На сметка на МЖСПП се уплаќаат надоместоците за користење на моторни возила и пловни објекти, полагање на испити за управители со отпад, полагање на испити за оценка на влијанието врз животната средина и стратешка оцена на влијание врз животната средина, надоместоци за биоразградливи кеси и поднесување барања за А или Б Интегрирана еколошка дозвола, за измени или пренос на истите, како и за редовен надзор на инсталациите“, велат од Министерство за животна средина и просторно планирање.

Оттаму додаваат дека сите собрани средства по овој основ се враќаат во животната средина и се распределуваа континуирано на годишно ниво преку соодветни програми и тоа: Програма за инвестирање во животна средина, Програма за водите, Програма за фосилни горива, Годишна програма за финансирање на управувањето со посебни текови на отпад.

„Овие програми се основа за континуирано и одговорно вложување во заштита на животната средина. Со јасно дефинирани намени за распределба на средствата, ние обезбедуваме не само финансиски ресурси, туку и конкретни дејствија за постигнување на одржлив развој, систематски напредок кон обезбедување чиста и здрава животна средина во интерес на сите граѓани. Но финансирањето во заштитата на животната срдина не се обезбедува само од буџетот на МЖСПП, туку преку низа други комплементарни активности преку други министерства во Владата. Обезбедување на чиста вода за секој граѓанин на оваа држава, како и воспоставување на системи за одведување и пречистување на отпадните води го сметаме за еден од врвните приоритети. Ваквите инфраструктурни проекти бараат мултисекторски пристап и имплементација преку повеќе ресорни министерства и институции, бидејќи е незамисливо во 21 век се уште да имаме населени места што немаат основна инфраструктура. Меѓу нив е и Министерството за животна средина и просторно планирање, а со обезбдување на овие основни потреби на граѓаните директно се влијае на заштита на животната средина и здравјето на граѓаните“, се додава во соопштението на Министерство за животна средина и просторно планирање.

Во врска со загадениот воздух велат дека системски и долгорочно работат на подобрување на квалитетот на воздухот.

„Во пресрет на грејната сезона вложивме интензивни напори во креирање на соодветни и применливи краткорочни мерки за намалувањето на загадувањето на воздухот за време целата сезона како период од годината кога редовно се соочуваме созголемени концентрации на загадувачки сусптанции. На предлог на Министерството за животна средина и просторно планирање, Владата на Република Северна Македонија, усвои Акциски план со краткорочни мерки за намалување на емисиите на загадувачки супстанции. Направивме виден напредок со изготвувањето на Наредба за воведување на мерки за намалување на емисиите на загадувачки супстанции при надминување на праг на информирање со што претходните мерки и препораки се пдигнаа на повисок степен и задолжителни. Исто така во подготовка е протокол за информирање при надминување на прагот на алрмирање во кој се јасно дефинирани обрските на вклучните институции за постапување и известување“, се додава во соопштението.

Исто така, МЖСПП континуирано го одржува Државниот автоматски мониторинг систем за квалитет на воздух кој опфаќа 21 мониторинг станица и една подвижна распределени на територијата на целата држава.

Во текот на 2024 година се спроведе постапка за набавка на резервни делови во висина од 3.594.280,00 денари за потребите на Државниот автоматски мониторинг систем за квалитет на воздух, со што ќе се овозможи сервисирање на дел од нефункционалните мерни инструменти.

Сервисирање и калибрацијата на инструментите, како комплексен процес за кој е потребно подолго време се спроведуваат континуирано. Дополнително во буџетот за 2025 година предвидени се средства набавка на нова мониторинг станица, која ќе се постави во Штип, со што ќе се финализира процесот на проширување на Државниот мониторинг систем.

„Во обезбедување на чист воздух не се располага само срества од буџетот на МЖСПП и на другите министерства. Голем дел од средствата се обезбедени преку меѓународни донатори и ЕУ. Во тек е имплементација на проектот ЕУ за чист воздух, во кој Европската делегација во нашата држава вложува 10 милиони евра за 4 града во државата што во изминатиот период забележаа најголеми скокови на концентарција на загадување на воздухот: Скопје, Куманово, Тетово и Битола. Со проектот ќе се делува на намалување на загадувањето од системите за грење со замена на стари кои неефикасни котли во 70 јавни установи, ќе се донираат 6 еколошки автобуси на Град Скопје, ќе се засадат 6.000 дрвни, ќе поддржи создавање на предуслови за проширување на централното греење во Скопје со изработка на Студија и набавка на инструменти за анализа на тешки метали во концентрациите на ПМ честички за Централната лабораторија. Исто така, во тек е и проект во соработка со УНДП во кој се вложени 2.5 милиони американски долари за изработка на студии за пропорционирање на извори на загадување во споментите општини и ажурирање на локалните плановите за справување со аерозагадувањето во 5 општини: Струмица, Куманово, Кавадарци, Гостивар и Струга“, појаснуваат оттаму.

Голем одлив на финансиски средства има и за остварување на другите приоритети, како што е воспоставување на регионален систем за управување со отпад, решавање на историското загадување, заштита на природата и биодиверзитето и друга.

„Од тука неможе да стане збор за недоволен ангажман на државата во овој сектор. Од друга страна заштита на животната средина не бара само финансии, туку бара и високо развиена свест и одговорен однос на сите нас. Работиме посветено со сите расположиви ресурси“, завршуваат од ова Министерство.

Македонија

Наставници без факултет предавале во Ростуше, Велебрдо и Требиште

Гостиварската полиција поднесе кривична пријава против 64-годишниот А.С. од село Ростуше, поради сомнение за злоупотреба на службената положба и овластувањето. Како директор на основно училиште во своето село, тој, според истрагата, овозможил вработување на наставници без потребните квалификации.

Според Државниот просветен инспекторат, кој на 19 септември 2025 година извршил инспекциски надзор, настава на учениците во Ростуше, Велебрдо и Требиште предавале лица кои не ги поседувале законски утврдените студиски квалификации. Ова, според законот за наставници и стручни соработници, ги прави неспособни да извршуваат наставни обврски.

Обвинението тврди дека директорот намерно ги злоупотребил своите овластувања, дозволувајќи на нестручен кадар да работи со ученици, што претставува сериозно кривично дело и може да има долгорочни последици врз образовниот процес во овие села.

Македонија

Дали навистина цијанид ги однел животите? Родителите се сомневаат, обвинителството тврди: нема причина за нова обдукција

Смртта на децата загинати во пожарот во дискотеката „Пулс“ продолжува да буди сомнежи и прашања кај семејствата на жртвите. Родителите тврдат дека обдукцискиот извештај, кој го утврдува јаглеродниот моноксид како причина за смртта, не е доволен и отворен е простор за дополнително, независно вештачење. Особено, тие се сомневаат дека цијанидот ослободен при согорување на токсичните материјали во таванот можеби бил клучниот фактор за брзата смрт на нивните деца.

„Цијанидот е можен, но нема анализи. Има сериозен јаз меѓу институционалните тврдења и обдукциската документација, а тоа го остава прашањето за вистинската причина за смртта на нашите најмили отворено“, вели Александар Наунов, татко на загинато девојче и претседател на Здружението „16 Март 2025 Кочани“.

Според него, иако обдукцискиот наод утврдил присуство на јаглероден моноксид, останатите токсиколошки анализи се уште не се доставени до семејствата. „Дали е направена конкретна анализа за цијанид и други отровни гасови во телата? Обдукцискиот извештај го остава тоа неодговорено“, додава Наунов.

Од Основното јавно обвинителство, сепак, велат дека нема причина за дополнителна обдукција или ексхумација. Според нив, вештачењата на Институтот за хемија и МВР-ОФИ веќе потврдија веројатност за ослободување на цијанидни гасови при согорувањето на материјалите во клубот. Исто така, судската медицина утврдила дека дополнителна кислородна или друга терапија немала да го промени исходот, бидејќи покрај јаглеродниот моноксид, кај жртвите биле присутни и цијаниди и термички оштетувања на дишните патишта.

Сепак, семејствата остануваат незадоволни. „Имаме три неспорни факти: ослободување на цијанидни гасови, обдукциски наод кој наведува само јаглероден моноксид како причина, и признавање дека останатите токсиколошки анализи допрва треба да се достават. Без тие податоци, не можеме со сигурност да тврдиме дека причината за смртта е точно утврдена“, изјави Наунов.

Обвинителството, од своја страна, потенцира дека материјалите кои произведувале отровни гасови биле вградени уште од отворањето на клубот во 2012 година, а тоа влијаело врз определувањето на обвинителниот акт и опсегот на обвинетите.

Судењето продолжи со воведните зборови на обвинетиот сопственик на обезбедувањето „Рубикон“, Александар Нацев. Тој тврди дека е жртва на медиумски линч и обвинувања, а дека државните органи за превенција и надзор се тие кои носат главна одговорност. „Дури и Орвел би позавидел на оваа конструкција“, рече Нацев, алудирајќи на, како што вели, политизирано префрлање на вината.

Во следните фази од судењето се очекува испрашување на сведоци и детално разјаснување на околностите на трагедијата, кои семејствата ги сметаат за неодговорени и клучни за воспоставување на вистината.

Македонија

Мицкоски му одговори на Филипче: Катаклизма е само комплимент за хаосот што како власт го оставивте во енергетиката

Премиерот Христјан Мицкоски жестоко одговори на пратеничкото прашање на Венко Филипче за состојбата во енергетскиот сектор и причините за поскапувањето на струјата. Според него, она што владата го наследила од претходната власт било стабилно и здраво, додека денешната ситуација е „катаклизма“.

„Во август 2017 година, ЕЛЕМ имаше нула долгови, 25 милиони евра депозити, милијарда и пол денари и приближно 380 милиони денари на сметка. Сите плати беа исплатени, блоковите работеа, а компанијата беше финансиски стабилна. Денес, во август 2024, состојбата е шокантна: само 7% акумулации на електрична енергија, нула откривка во РЕК Битола, неремонтирани блокови во Битола и Осломеј, а долговите достигнуваат 150 милиони евра. Ако тоа е напредок, тогаш катаклизма е премногу благ опис“, изјави Мицкоски.

Премиерот го отфрли и одговорот за поскапувањето на струјата, препраќајќи го Филипче кон Регулаторната комисија за енергетика (РКЕ), која е независно тело. „Зошто поскапување на струјата? Ова прашање можеби најдобро ќе го одговори новиот член на вашиот Извршен комитет, господинот Бислимоски, брат на претседателот на РКЕ, Марко Бислимоски. По закон, РКЕ е независна. Не знам зошто мене ми го поставувате ова прашање“, рече Мицкоски.

Во однос на обвинувањата дека ништо не е направено во енергетскиот сектор измината година ипол, Мицкоски потсети дека над 50 лица се под истрага или водат судски процеси за уништување на она што било оставено од претходната власт, а поранешниот директор на ЕСМ и висок функционер на СДСМ е во бегство.

„Дали зборувате за уништување на енергетските капацитети или за скандали поврзани со компании кои добивале ексклузивно право да увезуваат јаглен и за тоа биле наградувани јавни личности со скапи возила? Сето тоа е дел од катастрофалната состојба во енергетскиот сектор“, нагласи Мицкоски.

Според него, одговорноста за моменталната ситуација лежи кај власта која управувала со секторот, додека поранешната ВМРО-ДПМНЕ влада оставила стабилна и финансиски здрава компанија.