Ријад – Снег падна во северните делови на Саудиска Арабија, што претставува прв ваков настан во последните 30 години, јавуваат локалните медиуми и метеоролошки служби.

Реткиот временски феномен зафати пустински области на површина од илјадници квадратни километри – од планинскиот венец Тувајк на запад, па сè до региони поблиску до главниот град Ријад.
Локалните телевизии настанот го опишуваат како историски, додека жителите масовно споделуваат фотографии и видеа од заснежената пустина, славејќи ја несекојдневната глетка. Истовремено, дел од граѓаните изразуваат загриженост поради ниските температури, мразот и лизгавите патишта, кои создаваат отежнати услови за движење.

Од Националниот метеоролошки центар претходно предупредија на нагло опаѓање на температурите и нестабилни временски услови, апелирајќи до населението да ги почитува безбедносните препораки и да биде внимателно, особено во сообраќајот.

Метеоролозите оценуваат дека ваквите екстремни појави се исклучително ретки за регионот и дека се резултат на специфична комбинација на ладни воздушни маси и атмосферски услови, кои значително се разликуваат од вообичаената клима во земјата.

ВИДЕОТО МОЖЕ ДА ГО ПОГЛЕДНЕТЕ ТУКА

Во зимскиот период, загадувањето од сообраќај и возила често е значително повисоко отколку во лето, а тоа се потврдува со мерењата на фини честички (PM2.5) и истражувањата за емисиите од возилата. Овој ефект не е случаен – тој е резултат на комбинација од технички, метеоролошки и човечки фактори што потенцијално ја влошуваат квалитетот на воздухот во студените месеци.

Што е PM2.5 и зошто е важен?
PM2.5 претставува фини честички со дијаметар помал од 2,5 микрометри – доволно мали да навлезат длабоко во белите дробови и крвотокот, што ги прави опасни по здравјето. Тие честички доаѓаат од согорување на гориво, дизел и бензин, индустрија, греење и други извори. (PM2.5 се најопасни затоа што продираат длабоко во респираторниот систем и се поврзуваат со хронични болести.)

Истражувањата покажуваат дека во многу градови концентрациите на PM2.5 во зимата се повисоки отколку во летниот период. Причината е дека ладниот воздух спречува развлекување на загадувачите нагоре, а температурните инверзии ги „заклучуваат“ честичките низ котлини или долини, што доведува до стабилно високa концентрација на PM2.5.

На пример, мерењата во Скопје покажуваат дека во ноември, декември и јануари PM2.5 честичките значително ги надминале граничните вредности, понекогаш повеќе од двојно, а највисоките вредности биле измерени токму во студените месеци.

Сообраќајот е главен извор на PM2.5 емисии, особено во урбани средини. Истражувањата покажуваат дека сообраќајот придонесува со значителни количини PM2.5 – иако процентот варира по региони, во метрополи како Њујорк и Сан Франциско придонесот на возилата за PM2.5 бил над 20% од вкупните емисии во одредени години.

Во студиите што ги споредуваат причините за загадување, сообраќајните емисии обично се меѓу најважните извори на PM2.5 во зимските месеци кога согорувањето за греење исто така се зголемува.

Зошто зимските емисии од автомобили се повисоки?
Во зима автомобилите честопати шират повеќе штетни гасови и честички поради:

Студен старт: При ниски температури, моторот работи побогато со гориво, а каталитичкиот конвертор не достигнува оперативна температура веднаш, што значи дека повеќе незагреано гориво и PM2.5 се испушта во воздухот.

Поголема потрошувачка на гориво: Студените услови бараат повеќе енергија и чести стартови, што води до повисоки емисии на CO2, NOx и честички во споредба со лето.

Климатски услови: Температурни инверзии, ниска висина на граница на атмосферата и слаб ветер во зима го спречуваат разредувањето на загадувачите, па тие се задржуваат поблиску до земјата.

Греење и други извори: Покрај сообраќајот, домашното греење (дрва, јаглен) во зима значително ги зголемува вкупните PM2.5 емисии, што дополнително ја влошува ситуацијата.

Примери на зимски PM2.5 вредности
Во некои градови, PM2.5 вредностите во зима често надминуваат 100 µg/m³, што е повеќе од двојно повисоко од граничните вредности што ги поставуваат Светската здравствена организација или националните стандарди (обично околу 40 µg/m³ годишно). На пример, зимските концентрации во некои метрополи често се над 140 µg/m³, додека во лето тие се значително пониски.

Високите PM2.5 емисии од автомобили и други извори се поврзани со респираторни и кардиоваскуларни болести, и во некои студии се проценува дека возилата можат да предизвикаат десетици илјади предвремени смртни случаи годишно само поради фини честички.

Копенхаген – Данската државна поштенска служба PostNord ќе ја испорачува последната традиционална поштенска кореспонденција на 30 декември 2025 година, со што ќе се стави крај на повеќе од четири века на испраќање писма, соопшти компанијата.

Одлуката следи по драстичниот пад на побарувачката за испорака на писма, која во последните години значително опадна поради дигитализацијата и преферирањето на електронска комуникација. Како резултат на ова, данската пошта ќе се концентрира на услуги за испорака на пакети, што ја рефлектира растечката побарувачка за онлајн шопинг и логистички услуги.

PostNord, која е формирана во 2009 година со спојување на шведската и данската пошта, најави дека одлуката ќе резултира со отстранување на 1.500 класични црвени поштенски сандачиња низ земјата и резање на околу 1.500 работни места во Данска.

Иако традиционалната испорака на писма ќе престане, Данците сепак ќе можат да праќаат и примаат кореспонденција преку приватни оператори, како што е компанијата DAO, која планира значително да ја прошири својата услуга од почетокот на 2026 година. За време на транзицијата, PostNord ќе ги рефундира неискористените дански марки за ограничен период.

Данска, која важи за една од најдигитализираните земји во светот, веќе долго време ја користи дигиталната пошта како основен начин на комуникација. Повеќе од 97% од населението над 15 години користи национален дигитален систем за примање официјални пораки, што значително го намали обемот на физичката поштенска кореспонденција.

Со завршувањето на испораката на писма по четири века, Данска се приклучува на трендот на поштенски реформи во Европа, каде што многу традиционални поштенски служби се приспособуваат кон дигиталната ера и промени во комуникациските навики.