Македонија

Голо Брдо – Македонскиот идентитет во срцето на Албанија

Голо Брдо е регион, кој со својата природна убавина, културно наследство и историја претставува значајно парче од мозаикот на македонскиот етнички идентитет во Албанија. Лоциранa југозападно од градот Дебар, оваа област опфаќа 21 село, кои претежно се населени со Македонци. Со векови, жителите на Голо Брдо го негуваат својотмајчин македонски јазик, обичаи и традиции, одржувајќи ја живата врска со своите корени, независно од економските, политичките и демографските предизвици со кои се соочуваат.

Географија и природа

Голо Брдо е планински регион кој плени со својата единствена недопрена природа. Богатите шуми, чистите реки и живописните предели се карактеристика на оваа област, која е изолирана од поголемите урбани центри. Селата се расфрлани по ридовите и планините, што ја прави областа атрактивна за сите туристи и намерници кои бараат автентично и тивко место за престој.

Култура и јазик

Македонскиот јазик е суштински дел од културниот идентитет на жителите во Голо Брдо. Се говори дијалект кој припаѓа на западното македонско наречје, задржувајќи ги сите карактеристики на овој говорен систем. Постарите жители сè уште го користат македонскиот јазик како основно средство за комуникација, додека младите се двојазични, со тенденција кон албанизација поради образовните и општествените околности. Сепак, домаќинствата и понатаму остануваат чувари на македонските песни, приказни и обичаи кои се пренесуваат од генерација на генерација.

Економски и социјални предизвици

Социјално-економските услови во Голо Брдо се меѓу најтешките во Албанија. Слабата инфраструктура, ограничениот пристап до здравствени и образовни услуги и високата невработеност принудуваат многу жители да мигрираат, главно во Тирана или кон странство. Ова доведува до депопулација на селата и губење на младата работна сила, што е голем предизвик за опстанокот на македонската заедница во регионот.

Македонско друштво “Илинден“-Тирана – чувар на идентитетот

Во напорите за зачувување на македонскиот идентитет во Албанија, а со тоа и во областа Голо Брдо, значајна улога има „Македонското друштво “Илинден“-Тирана“. Ова друштво активно работи на промоција и заштита на правата на македонското национално малцинство, како и на зачувување на културата, јазикот и традицијата. Основано во 2009 година, Македонското друштво “Илинден“-Тирана“ се залага за признавање на правата на Македонците низ цела Албанија и нивно официјално признавање како малцинство во регионите каде што тие живеат. Преку културни манифестации, публицистичка активност и соработка со институции во Македонија, ова Друштво обезбедува платформа за Македонците од Голо Брдо, Гора, Мала Преспа и другите области со која ги поттикнува да ја изразат својата етничка припадност. Една од најзначајните активности на Друштвото е организирање на културни настани од македонската историја, меѓу кои се одбележувањето на Илинденското востание, АСНОМ, Денот на независноста на Македонија, како и различни фестивали на македонската култура и уметност. Преку овие настани, Македонското друштво “Илинден“-Тирана успева да ги обедини Македонците од различните делови на Република Албанија и да им даде чувство на заедништво и припадност. Особено е важен придонесот на Македонското друштво “Илинден“-Тирана во областа Голо Брдо кој активно работи на зачувување на македонската традиција сред населението.

Зачувување на иднината

Голо Брдо е област која зборува за историјата, борбата и опстојувањето на македонскиот народ во Албанија. Сепак, иднината на овој регион зависи од напорите за решавање на економските предизвици, подобрување на животните услови и обезбедување на образовни можности на македонски јазик. Улогата на организации како Македонското друштво “Илинден“-Тирана е клучна во овој процес. Голо Брдо, со своите луѓе, јазик и култура, останува симбол на македонскиот идентитет кој опстојува, и покрај сите предизвици, во срцето на Албанија. Оваа област заслужува внимание, поддршка и напори за зачувување на нејзината уникатна културна и историска вредност./ Фатри Фетаху координатор на Македонското друштво “Илинден”-Тирана за областа Голо Брдо.

Македонија

Пресцрт во случајот „Синџир“: „Ѓаволот“ се предаде, затворот заменет со домашен притвор поради загрозена безбедност

Првообвинетиот во мега-аферата за даночно затајување „Синџир“, Љупчо Пецов – познат како Ѓаволот, по долг период во бегство, од вчера е во рацете на правдата, но не зад решетки во Шутка, туку во својот дом.

Во ненадеен пресврт, Основното јавно обвинителство за гонење организиран криминал и корупција (ОЈО ГОКК) се откажа од барањето за затворски притвор. Наместо тоа, обвинителството предложи, а Кривичниот суд прифати на Пецов да му биде одреден куќен притвор под строг 24-часовен полициски надзор.

„Судијата немаше избор – законот не му дозволува да одреди построга мерка од онаа што ја предлага самиот обвинител,“ појаснуваат од Кривичниот суд.

Обвинителството го оправда ваквиот „попуст“ со неколку клучни причини:

Влошено здравје: Пецов доставил медицинска документација за претходно болничко лекување и препораки за понатамошна терапија.
Безбедносен ризик: Обвинителите процениле дека неговата лична безбедност во истражниот затвор не може да биде гарантирана.
Сериозни влијанија: Постојат индиции за притисоци врз постапката и врз самиот обвинет.
Доброволно предавање: Пецов сам се појавил пред органите на прогонот и веднаш ги предал своите два пасоша.

Овој случај доби филмски пропорции по неодамнешното апсење на неговиот адвокат, поранешниот државен правобранител Фехми Стафа. Стафа „падна“ во полициска заседа под сомнение дека примил поткуп од 50.000 евра (од првично побараните 100.000) за да изврши притисок врз судии во Апелација за укинување на притворот на Пецов. Додека Стафа сега е во затворски притвор, неговиот клиент успеа да издејствува престој дома.

Случајот „Синџир“ е една од најобемните истраги за финансиски криминал во државата. Пецов е првообвинет во група од 26 лица и 28 компании кои, преку шема со фиктивни фактури и лажен ДДВ, се сомничат дека „испумпале“ 8 милиони евра од државниот буџет.

Иако Апелација претходно ја одби неговата милионска гаранција за слобода, неговото доброволно предавање и „кревкото здравје“ ги отворија вратите на неговиот дом, каде под будното око на полицијата ќе го чека продолжението на судскиот процес.

Македонија

Само 15 од 3.690 автобуси во Македонија се електрични – јавниот транспорт останува далеку од еко-трансформација

Иако македонските патишта се преплавени со автобуси, квантитетот во овој случај не значи и квалитет. Најновите податоци на Евростат откриваат фасцинантен, но загрижувачки парадокс: додека Европа активно оди кон „зелена“ мобилност, македонскиот јавен превоз останува заглавен во облак од дизел чад.

Со 2 автобуси на секои 1.000 жители, Македонија со леснотија го престигнува просекот на Европската Унија (1,6). На хартија, нашата мрежа е погуста од онаа на многу европски метрополи. Сепак, од вкупно 3.690 регистрирани автобуси во 2024 година, дури 97,8% се движат на дизел.

Додека европските градови инвестираат во тивок и чист транспорт, во Македонија само симболични 15 возила (0,4%) се електрични – капка во морето на фосилните горива.

Интересен е податокот дека Македонија го обновува својот возен парк со двојно побрзо темпо од ЕУ. Минатата година биле регистрирани 379 нови автобуси, што претставува стапка на обнова од 10,2% (наспроти европските 5,1%).

Но, ние купуваме нови возила, но купуваме стари технологии. * Во ЕУ: Речиси секој петти нов автобус (17,8%) е со нулта емисија.

Речиси секој нов автобус е повторно – дизел.

Додека автобуската мрежа е натпросечно застапена, кај патничките автомобили сликата е обратна. Со 319 автомобили на 1.000 жители, Македонија сè уште е далеку под европскиот стандард од 578 возила. Ова сугерира дека граѓаните сепак се потпираат на јавниот превоз, што само ја зголемува итноста тој да биде модерен и еколошки.

Македонија

Западен Балкан како еден: Муцунски јасно за иднината во ЕУ

Министерот за надворешни работи и надворешна трговија, Тимчо Муцунски, користејќи ја симболиката на виното како сврзно ткиво на регионот, испрати силна порака до европските партнери. Тој потенцираше дека иако евроинтеграцијата е технички процес, суштината е во регионалната кохезија.

„Ниту една држава не смее да остане изолиран остров. Иако системот е поставен така што не мора сите да влеземе во исто време, нашата крајна цел е таму да бидеме заедно“, дециден е Муцунски.

Тој повлече паралела со македонското грозје, кое често е „тајната состојка“ во регионалните вина, заклучувајќи дека кога работиме заедно, создаваме „вистински европски производ“ со кој сите се гордеат.

Новата еврокомесарка за проширување, Марта Кос, внесе нова енергија и емоција во дискусијата. Таа упати критички осврт кон бирократизацијата на процесот, нагласувајќи дека премногу се зборува за политика, а премалку за луѓето и културата кои го дефинираат Балканот.

„Понекогаш сакам да им кажам на земјите од регионот: не мора толку да ни се докажувате. Вие сте дел од нас. Она што го правиме сега е само формализирање на таа реалност“, порача Кос, ветувајќи дека ќе работи на зголемување на видливоста на Балканот меѓу членките на ЕУ.

Комесарката Кос го заврши своето обраќање со необично ветување кое веднаш стана метафора за нејзиниот мандат: по затворањето на преговорите со секоја земја, таа лично ќе го освои нивниот највисок планински врв. За Македонија – тоа е Кораб.