28 април 2025 година, Солун, Егејска Македонија – На крајот од април 1903 година, на 28, 29 и 30 април, до 1 мај, во Солун се случиле солунските атентати. Македонските гемиџии со своите акции три дена го треселе Солун, со бомби и експлозии ја кренале на нозе целата Отоманска империја. Затоа и споменот и поменот за нив! Се вградиле во темелите на Македонската државност за победа и слобода на Македонскиот народ и на Македонија! Три дена македонските херои со бомби и динамит удирале по европскиот капитал во Солун со цел да го свртат вниманието на Европа кон тешката положба и ропството на Македонскиот народ под Отоманската власт. После солунските атентати на почетокот на мај 1903 година дошло до масовно раздвижување на турската војска на целата територија на Македонија, посебно во околината на Солун.

Гемиџиите претставуваат таен македонски кружок составен од повеќе млади Македонци, анархисти, формиран под влијание на Македонскиот таен револуционерен комитет. Нивната акција во Солун во април 1903 година е позната како солунски атентати, поради што гемиџиите се познати и како солунски атентатори.

Една од верзиите како го добиле името гемиџии е: На симболичен начин сакале да кажат дека веќе се простиле од животот и го пуштиле својот чун (гемија) во бурното море. Или ќе успеат да го извадат на брегот или нема да успеат, ќе го разбијат од карпите. Друга претпоставка е алегоријата “гемии на суво” со што тие сакале да ја искажат положбата на својата земја Македонија.

Гемиџиите повеќето биле интелектуалци, младинци на возраст од 18 до 22 години. Од Велес биле Јордан Поп Јорданов – Орцето, раководител на Кружокот, Димитар Мечев – Мечето, Константин Кирков, Илија Трчков, Владимир Пингов, Георги Богданов, Милан Арсов, Тодор Органџиев, Тодор Богданов, Илија Поп Јорданов, Алексо Минов. Од Кратово член на Кружокот бил Павел Шатев, од Охрид бил Марко Бошнаков, како и Начо Стојанов, Гоце Чанев, Унгарката Ана Шапец и други.

Славе Мерџанов, еден од дејците на Македонскиот таен револуционерен комитет, успеал во Солун да придобие неколку ученици од Велес, меѓу нив Јордан Поп Јорданов (Орцето), Константин Кирков, Илија Трчков, Тодор Богданов, Владимир Пингов и други. Во текот на три месеци Славе Мерџанов успеал да ги рашири анархистичките идеи меѓу нив и врз основа на тие идеи оваа група почнала да се оформува. Како анархисти тие манифестирале индивидуалност и независност и биле критички настроени кон останатите организации како што била Македонската револуционерна организација. Сакале со малку жртви да постигнат големи резултати. Сметале дека решавањето на македонското прашање може да се постигне преку загрозување на интересите и капиталот на големите сили во Отоманското Царство. Врз основа на овие принципи кон групата се присоединиле и Тодор Органџиев, Илија Поп Јорданов, Димитар Мечев, Георги Богданов, Павел Шатев, Димитар Коштанов и Марко Бошнаков. На тој начин Славе Мерџанов успеал да создаде терористичка ќелија во Солун.

Во 1899 година Славе Мерџанов, Јордан Поп Јорданов и Константин Кирков разработиле план за напади и атентати кои требало да се изведат низ повеќе градови во европскиот дел на Отоманското Царство. Финансиски средства за овие дејствија изнудувале на разни начини. Такво било грабнувањето на детето на Весови од страна на Димитар Мечев за чие ослободување добиле 200 лири. Кон крајот на 1899 година, Борис Сарафов ги ангажирал Славе Мерџанов, Манџуков и Соколов, кои заминале за Цариград со цел да извршат атентат на турскиот султан Абдул Хамид II за време на неговата молитва. Но, набрзо се откажале од оваа намера, бидејќи сметале дека планот е тешко остварлив. Тогаш кај нив се јавила идејата за кревање на Отоманската банка во Цариград во воздух. Успеале преку Димитар Љапов и Симеон Трајчев да ги придобијат Калчо и Нанчо Стојанови од Ресен. На тој начин се создала нова група во самата престолнина кон која се приклучил и Ерменецот Кристи.

Добиле морална поддршка од Централниот комитет на Македонската револуционерна организација и финансиски средства од Врховниот комитет, а Мерџанов во договор со Борис Сарафов подготвил сличен план за кревање на Отоманската банка и во Солун.

Мерџанов со тоа го запознал Јордан Поп Јорданов кој во Солун ги повикал своите другари од Велес, Александар Кипров, Владимир Пингов, Тодор Органџиев и Илија Трчков, подоцна кон нив се приклучиле и терористот на Централниот комитет на МРО Димитар Коштанов и Павел Шатев.

Така, речиси истовремено, започнале две акции за копање на тунели под Отоманските банки во Солун и Цариград. Копањето во Солун одело побрзо, но во Цариград наишле на карпа и затоа било препорачано во Солун да не се брза. Подоцна во Цариград бил испратен Павел Шатев, а во Солун Ерменецот Кристи. Меѓутоа, планот за кревање на Отоманската банка во Цариград бил спречен. Имено, во септември 1900 година, турските власти го уапсиле Ерменецот кој требал да ги снабди со експлозив, а потоа биле уапсени Славе Мерџанов, Петар Соколов, Петар Манџуков и Павел Шатев. Од нив најмногу бил мачен Мерџанов поради едно шифрирано писмо од Христо Матов. Бидејќи властите сметале дека станува збор за обични комити, по интервенцијата на бугарскиот дипломатски претставник биле ослободени и протерани од Цариград.

Централниот комитет на нивно место ги испратил Димитар Коштанов и Александар Кипров, а тој од своја страна испратил извештај за цариградскиот канал кој во текот на Солунската афера се нашол во рацете на власта, со што целосно бил осуетен планот во Цариград. Александар Кипров успеал да побегне, но Калчо и Нанчо Стојанови биле фатени и осудени на 101 година затвор. Поради тоа, гемиџиите во Солун го одложилe копањето на каналот сè до снабдувањето со експлозив.

По падот на Сарафовиот комитет и Солунската афера, гемиџиите останале без поддршка. Да се дојде до пари, Мерџанов и Соколов формирале чета на чело со Георги Фотев и влегле во Одринско. Таму планирале да го ограбат возот Ориент Експрес, но не успеале во таа намера. Потоа, тие грабнале еден турски бег, но четата била откриена и уништена. Тогаш, Петар Соколов загинал, а Славе Мерџанов бил заробен и во Одрин заедно со двајца Ерменци биле обесени.

Јордан Поп Јорданов – Орцето од своја страна во март 1902 година заминал за Женева каде имал средба со Борис Сарафов, а тој му дал 10.000 франци и ветување за 1.000 килограми динамит. Подоцна, самиот Гоце Делчев им дал 5.000 лева од Солунската афера. Со овие средства, гемиџиите ја обновиле дејноста во Солун. Тие претходно изнајмиле бакалница до дуќанот каде и порано го копале тунелот и продолжиле со прекопувањето до Отоманската банка. Од своја страна, пак, Димитар Мечев во Одрин направил обид за копање на канал до австриската пошта, но неуспешно.

Преку Цариград за Солун пристигнале првите количини на експлозив, значителни количини се обезбедени од Виена (шверцувани преку воз) кои во Велес ги прифаќал Стефан Ќулумов, а последната количина била пренесена преку релацијата Ќустендил-Кочани-Велес-Солун. Во Кочани, експлозивот бил прифаќан од Тодор Органџиев кој го однел во Велес. Оттаму динамитот за Солун бил пренесуван од страна на Атанас Малинки, кој го пакувал во канти за шарлаган и го испраќал со воз.

Сè на сè, гемиџиите обезбедиле 283 килограми динамит. Со овој експлозив, тие почнале да владеат со ситуацијата. Од страна на Гоце Делчев и Даме Груев тие биле убедувани дека акциите треба да ги усогласат со општиот план за востание, но поради некои информации кои се појавиле во странскиот печат, дека Македонската револуционерна организацијата планира напад на некои институции каде има европски капитал, како и мерките кои биле преземени од страна на турските власти за обезбедување на тие институции, придонеле гемиџиите да ја забрзаат акцијата за напад. Постоела опасност и од провала, која исто така влијаела за забрзано делување.

Нападите започнале на 28 април 1903 година (нов стил) со експлозијата на паробродот Гвадалкивир, експлозивот бил поставен од Павел Шатев. Истата вечер, Милан Арсов, Димитар Мечев и Илија Трчков поставиле експлозив на возот кој се обраќал Цариград-Солун, оштетувањата биле мали.

Константин Кирков на 29 април 1903 година поставил мелинит под мостот каде минувале цевки од гасовод кој бил за осветлување и градот се нашол во темнина. Потоа Јордан Поп Јорданов го запалил фитилот со што ја разнел Отоманската банка.

Илија Трчков и Димитар Мечев се обиделе да го кренат во воздух главниот резервоар во фабриката за осветлување, но биле спречени од чуварот. По неуспехот, тие се разделиле, при што Илија Трчков активирал една бомба во поштата, а Димитар Мечев фрлил две бомби во кафеаната “Египет“. По нападите, тие двајцата се забарикадирале во своето живеалиште и речиси цела ноќ се бореле со жандармеријата и војската. Пред да се самоубијат, фрлиле околу 60 бомби.

Меѓутоа, нападите продолжиле: Милан Арсов фрлил бомба во кафеаната “Алхамбра“, Константин Кирков фрлил бомба кај “Гранд“ Хотел, Владимир Пингов фрлал бомби пред вратата на Топхането (турската државна управа) и се обидел да го потпали “Бошњак Ан“ по што бил убиен, а Георги Богданов фрлил една бомба пред кафаната “Ноњо“.

Ноќта на 29 април 1903 година, наспроти 30 април, одекнале неколку експлозии. Тогаш загинале Илија Трчков, Димитар Мечев и Владимир Пингов. На 30 април Јордан Поп Јорданов почнал да фрла бомби од својот стан, по што се самоубил.

На 1 мај 1903 година Цветко Трајков направил обид за убиство на солунскиот валија Хасан Фехми-паша, но не успеал, по што извадил една бомба, ја активирал, седнал на неа и се разнел пред очите на валијата. Последната акција била изведена од страна на Константин Кирков кога се обидел да активира бомба во телеграфската станица, но бил прободен од стражарот.

На 24 мај 1903 година била донесена смртна пресуда за преживеаните гемиџии Марко Бошнаков, Павел Шатев, Милан Арсов и Георги Богданов. Според судот, кој ја донел пресудата, тие дошле во Солун да ги нападнат државните институции, банките и граѓаните, за да се промени формата на владеење со румелиските вилаети.

Треба да се истакне, дека гемиџиите биле посебна автономна група или кружок, но нивни главни организатори биле Славе Мерџанов и Петар Соколов, всушност програмата и целите кои биле поставени од страна на Македонскиот таен револуционерен комитет биле реализирани и од страна на гемиџиите.

Гемиџиите, биле млади идеалисти Македонци, кои сакале да ги положат своите животи за Македонија и Одринско. Сите биле дел од македонското, односно македоно-одринското револуционерно движење кое се борело за слобода и човекови права! Се инспирирале од саможртвата на Македонскиот народ во Македонското Негушко востание во 1822 година. Имено, во околината на Негуш, Македонците кренале востание против Отоманската Империја и создале слободна територија. Поучени од гркото востание во 1821 година на Пелопонез, и Македонското востание во Македонија, Султанот пратил голем Аскер да го задуши востанието. Кога било очигледно дека Аскерот ќе ги победи, неколку илјади комити и ајдути со жени и деца, за да не паднат живи во рацете на Аскерот, се фрлиле од планината Каракамен во клисурата на реката Арапица до Негуш. Гемиџиите велеле “Ако неколку илјади комити и ајдути со жени и деца се фрлиле од планината Каракамен во клисурата на реката Арапица за слобода на татковината, и ние можеме да ги положиме животите пред олтарот на татковината за слобода на Македонскиот народ и на Македонија!“

Гоце Делчев бил мошне импресиониран од солунските атентати, по што во една прилика кажал: “Ги разигравме ан’мите со широките шалвари во Солун, така ќе ја растресеме целата Отоманска гнила империја до темел!“

И после се’, Боже на духовите и на секое тело, успокој ги душите на гемиџиите, прости им ги прегрешенијата волни и неволни, направени со збор, со дело или со помисла, и како Благ и Човекољубив, насели ги нивните души во место светло, место блажено, место мирно, место каде што почиваат праведниците, место каде што нема ни жал, ни воздишка, но живот Бесконечен… Ќе се сеќаваме на нивните дела, ќе ги посетуваме вечните почивалишта на тие кои ги знаеме каде се, но нивните дела и мисли секогаш ќе не прогонуваат: Борете се за Македонците и за Македонија, за победа до слобода!

Јордан Поп Јорданов – Орцето (Велес 1881 – Солун 1903), помлад брат на револуционерот Миле Поп Јорданов. Се сметал за прва личност меѓу гемиџиите. Бил живо олицветорение на вонредно силна волја, упорна цврстина и непоколеблива доследност. Загинал во куќата во која живеел во Солун, фрлајќи ги последните бомби врз османлиските војници кои го држеле под опсада.

Константин Кирков (Велес 1882 – Солун 1903), убиен од османлиски жандар. Бил неверојатно воспитан, учтив, голем индивидуалист и фанатичен приврзаник на анархизмот. Загинал при обидот да ја крене во воздух телеграфската станица во Солун.

Марко Бошнаков (Охрид 1878 – Фезан, Мурзук, Африка, 15 февруари 1908), бил фатен од османлиските власти и предаден на специјален воен суд, заедно со Павел Шатев, Георги Богданов и Милан Арсов. Првично осудени на смрт со бесење, казната им била преиначена со доживотен затвор.

Владимир Пингов (Велес 1883 – Солун 1903), се одликувал со весел дух и неверојатна ладнокрвност која делувала смирувачки врз неговите другари во решавачките моменти. Бил сакан од целиот Кружок заради својата ведра природа. Во “Мемоарот на Внатрешната организација“ стои дека бил убиен пред црквата “Свети Димитрија“ во Солун.

Димитар Мечев (Велес 1870 – Солун 1903) заедно со Илија Трчков (Велес 1884 – Солун 1903), откако фрлиле повеќе од 60 бомби, истрчале пред куршумите на осмалиската жандармерија и загинале.

Цветко Трајков (Битола – Солун 1903), откако не успеал да го ликвидира солунскиот валија Хасан Фехми Паша, ја активирал бомбата, седнал на неа и се разнел пред валијата.

Павел Шатев (Кратово, 15 јуни 1882 – Битола, 30 јануари 1951), бил задолжен да го потопи францускиот брод “Гвадалкивир“. Акцијата успешно ја извршил. Патниците биле спасени, а бродот бил запален. Бил суден и затворен во Еди куле, а на 26 април 1906 година смртната казна му била заменета со доживотен затвор во Фезан во Африка. По Младотурската револуција бил амнестиран во општата амнестија. Починал во куќен затвор во Битола, како жртва на информбировските чистки.

За гемиџиите изграден е споменик како вечен паметник на Кејот на реката Вардар во Скопје – престолнината на Македонија. Вечен им спомен, вечнаја памјат и Бог да ги прости, почивајте во мир, наши браќа храбри Македонци во Господа. Телата Ви почиваат во земјата Македонска, но Вашите души засекогаш, со нас бесмртно остануваат. Вашите ликови и спомените за Вас вечно ќе ги паметиме!

Никогаш северна, само Македонија вечна од исконот до бескрајот, за неа се боревте, за неа загинавте, борбата сите ние Македонците и денес и засекогаш ја продолжуваме – до победа и слобода за Македонија и Македонците! Амин!

Што значи кога ќе видите мравки во домот? Народните верувања кријат интересни пораки

Мравките не се само симбол на трудољубивост, упорност и сила — според народните верувања, нивното присуство може да најави важни настани во вашиот живот.

Овие мали, но неуморни инсекти често се поврзуваат со среќа, успех и истрајност. Ако се чувствувате преоптоварено со обврски, токму мравките и нивниот тимски дух можат да ве инспирираат да ги преиспитате приоритетите и полесно да ги постигнете целите.

Црните мравки носат добра вест — но и предупредување

Посебно внимание заслужуваат црните мрави. Доколку ги забележите во близина на домот, според верувањата, можно е да очекувате финансиски добиток или подароци — особено ако се движат околу места каде што чувате пари или накит.

Се верува дека правецот од кој доаѓаат мравите носи дополнително значење:

Од север: најавуваат среќа;

Од југ: донесуваат профит;

Од исток: може да следат лоши вести;

Од запад: се поврзуваат со патување или можност за престој во странство.

Но, треба да се внимава — ако се појави наезда од црни мравки, тоа може да се толкува како лош знак. Во таков случај, препорачливо е веднаш да се преземат мерки за нивно отстранување.

Црвените мравки – симбол на негативна енергија

Во народната традиција, црвените мрави имаат сосема различно значење. Се смета дека тие носат негативна енергија и не треба да се игнорираат. Ако ги забележите во својот дом, најдобро е веднаш да ги отстраните.

Иако научно овие верувања немаат потврда, тие и денес се дел од фолклорот и традицијата на многу семејства — дел од мудроста што се пренесува од генерација на генерација.

Загорените садови повеќе нема да бидат кошмар: Едноставен трик со целер решава се за миг!

Сите барем еднаш сме се соочиле со макотрпно чистење на загорени садови. Остатоци од маснотии, изгорена храна, залепени наслаги на дното од тавчето или тавата – и часови гребење и триење што често не даваат резултат.

Но, постои едноставно и природно решение кое ќе ви заштеди време и нерви – и најдобро од сè, состојките веќе ги имате дома!

Целерот како природен чистач

Еден од наједноставните и најефикасни трикови е – варење целер во загорениот сад. Да, точно прочитавте. Се сечат неколку стебленца целер, се ставаат во загореното тавче заедно со вода и се остава да зоврие. По неколку минути варење, садот лесно се мие – без триење, без агресивни средства.

Но тоа не е сè!

Корисни трикови и за други кујнски маки

Миење јагоди од пестициди: Само измијте ги со мешавина од сода бикарбона и оцет. Природно и ефикасно.

Наострете ги кујнските алатки: Ако ви се затупени рендето или ножевите, ставете малку сол и искористете керамичка шолја како острилка.

Чиста рерна без мака: Измешајте сол и исечен компир – изненадувачки добра комбинација за чистење загорени наслаги во рерната.

Овие трикови не бараат скапи хемикалии – потребни ви се само неколку минути и малку креативност.