Економија

Цените на какаото и кафето остро паднаа, дали ќе се намалат цените и во Македонија?

Цените на какаото и кафето остро паднаа на светските берзи, бидејќи трговците беа потресени од бранот американски царини, што ја подгрева загриженоста за побарувачката.

Американскиот претседател Доналд Трамп во средата го прогласи „Денот на ослободувањето“ со објавување на царини од 10 отсто за увозот од земјите ширум светот. Вашингтон, исто така, планира дополнителни „реципрочни“ царини, нагласувајќи го дефицитот во трговијата со бројните трговски партнери.

Бранот царини ги потресе и светските пазари на стоки. Така, цената на какаото падна во понеделникот во терминските (фјучерс) договори на лондонската берза за 3,1 отсто во споредба со затворањето на трговијата на крајот од минатата седмица, на 6.171 фунти за тон (7.907 долари).

Американските потрошувачи консумираат најмногу чоколадо во светот, а САД се исто така најголемиот светски увозник на преработени производи од какаото, како што е путерот од какао. Вакви производи на американскиот пазар пристигнуваат од Европската унија, Малезија и Индонезија, кои сега ќе плаќаат царини од 20, 24, односно 32 отсто.

Царините би можеле да ја намалат побарувачката на чоколадо во САД, но трговците забележуваат дека падот на цените на какаото донекаде ги ограничува стравувањата од можно намалување на понудата. Во главната земјоделска сезона, која трае од 1 април до 30 септември, најголемиот светски производител, Брегот на слоновата коска, се очекува да ја забележи својата најлоша жетва во последните десет години.

Паднаа и цените на кафето, па со фјучерсите на сортата Арабика на ICE пазарот во петокот попладнето се тргуваше по цена од 3,7395 долари за фунта (околу 0,45 килограми), за три отсто пониска отколку на затворањето на тргувањето во четвртокот.

Арабиката падна за 0,6 отсто во понеделникот во споредба со затворањето на пазарот во петокот, на 3,6335 долари за фунта. Накратко се намали на само 3.555 долари. Во петокот падна за околу три отсто.

Цената на робуста беше намалена за три отсто во понеделникот попладне и изнесуваше 4.972 долари за тон.

„По ‘ослободувањето’, бројните пратки на производители на кои САД им воведоа највисоки царини ќе влезат во лавиринтот во потрага по побарувачка во други земји“, објаснуваат во извештајот аналитичарите на холандската банка „Rabobank“. Оваа нова побарувачка ќе вклучува „трошок за ефикасноста“, додаваат тие.

САД не наплаќаа царини за увозот на кафето од XVIII век, а давачките ќе ги зголемат трошоците и дополнително ќе го отежнат работењето на американските увозници и пржилници кои веќе се борат со екстремно високите цени на кафето, посочуваат трговците.

Од ноември 2024 година до март оваа година, цените на Арабика во фјучерс договорите на берзата ICE се зголемија за дури 70 отсто поради лошата жетва во Бразил и другите големи производни региони.

Најголем светски производител на сортата Робуста е Виетнам, кој е на третото место во рангирањето на добавувачи на кафе за американскиот пазар. САД се најголемиот потрошувач на кафе во светот.

Економија

Николоски најавува нов државен просторен план за инфраструктура и развој

Скопје – Во тек е подготовка на нов просторен план на државата, документ кој треба да ја дефинира долгорочната насока на просторниот и инфраструктурниот развој, информираше вицепремиерот и министер за транспорт Александар Николоски.

Според неговите најави, новиот план ќе биде усогласен со современите потреби на државата и ќе ги земе предвид демографските промени, економскиот развој, инфраструктурните приоритети и заштитата на животната средина. Целта е да се воспостави јасна рамка за идни инвестиции и рационално користење на просторот на целата територија на државата.

Николоски истакна дека изработката на просторниот план ќе се одвива транспарентно, со вклучување на стручната јавност, институциите и локалната самоуправа. Очекувањата се дека документот ќе придонесе за подобра координација меѓу различните сектори и ќе овозможи поефикасно планирање на капиталните проекти.

Новиот просторен план треба да биде основа за одржлив развој, подобрување на инфраструктурата и рамномерен регионален напредок, со јасно дефинирани приоритети за наредните децении.

Економија

Халкбанк АД Скопје доби нов главен извршен директор: Фатих Шахбаз на чело на банката

По финализирањето на сите регулаторни процедури и добиеното „зелено светло“ од Народната банка, Халкбанк АД Скопје добива нов лидер. Д-р Фатих Шахбаз официјално е назначен за нов Главен извршен директор (ГИД) на една од најбрзорастечките финансиски институции во државата.

Д-р Шахбаз не е само нов лидер, туку докажан стратег со повеќе од две децении искуство во турскиот банкарски столб – Türkiye Halk Bankası A.Ş. Неговата кариерна патека е импресивна хронологија на професионален раст: од инспектор и директор на филијала, до клучни менаџерски позиции во централата.

Пред да го преземе кормилото во Скопје, тој раководеше со критичните сектори за дигитална трансформација и поддршка, што јасно сигнализира дека Халкбанк во претстојниот период ќе стави уште посилен акцент на модернизацијата и иновативните финтек решенија.

Новиот ГИД ја презема функцијата во време кога банката бележи историски резултати. Халкбанк одамна не е само учесник, туку клучен двигател на македонската економија. До вториот квартал на 2025 година, Халкбанк има пораст на фантастични 1,922 милијарди евра Депозитната база достигна 1,443 милијарди евра, што е крунски доказ за вербата на граѓаните и фирмите во институцијата. 2024 година беше заокружена со нето добивка од над 30 милиони евра, додека кредитирањето само во првата половина на 2025 година порасна за неверојатни 158 милиони евра.

Назначувањето на Д-р Шахбаз е јасен сигнал за континуитет, но и за надградба. Под негово раководство, Халкбанк АД Скопје се подготвува за нов развоен циклус каде хуманиот капитал и дигиталната супериорност ќе бидат главни столбови.

Македонскиот пазар може да очекува банка која останува стабилен партнер на стопанството, но со уште поизразена динамика во креирањето вредност за своите клиенти. Со искусен професионалец како Шахбаз, Халкбанк не само што ја чува својата висока позиција, туку ја трасира патеката кон нови рекорди.

Економија

Македонија со значителен напредок во сигурноста на енергетското снабдување и пазарната интеграција во 2025 година

Македонија бележи значителен напредок во сигурноста на енергетското снабдување и интеграција на енергетските пазари во 2025 година во споредба со лани, покажува најновиот Годишен извештај за имплементација на Енергетската заедница за 2024 и 2025 година. Степенот на исполнување на обврските во областа „сигурност во снабдување“ е зголемен од 21% во 2024 година на 41% во 2025 година, а во областа „пазари и пазарна интеграција“ соодветно од 54% на 61%. Извештајот преку споредбата на состојбите во двете години го илустрира реалниот напредок.

Евидентно е дека државата прави крупни чекори напред во гасификацијата и трговијата со струја. Највидливи поместувања има во делот на пазарот на електрична енергија. Вкупната оценка за секторот електрична енергија расте од 48% во 2024 година на 62% во 2025 година. Додека најмногу внимание привлекува напредокот на пазарот на малопродажбата, каде што степенот на имплементација скокнал од 49% на дури 83%. Ова укажува на тоа дека правилата за конкуренција, пристапот на крајните потрошувачи и отворањето на пазарот за нови понудувачи се движат во позитивна насока. Подобрена е и сликата кај раздвојувањето на активности поврзани со електричната енергија од 84% на 91%, како и кај пристапот до електроенергетскиот систем, кој расте од 86% на 89%.

Позитивната вест во овогодинешниот пресек доаѓа и од секторот за сигурност во снабдувањето. Ако во 2024 година земјата имаше имплементација од скромни 21%, во 2025 година тој процент е речиси двојно зголемен и изнесува 41%. Ова е средна оценка за која предвид е земена сигурноста во снабдувањето со електрична енергија, каде бележиме раст од 29% на 36% , додека кај нафтата има благ пад од 48% на 41 %.

Она што во сигурноста на снабдувањето привлекува најмногу внимание е гасот, кој лани беше оценет со нула проценти (0%), а годинава скокна на 47%. Ова е јасен сигнал дека државата почнала посистематски да се подготвува за нови извори и рути на снабдување со гас. Односно, отпочнување на активностите за грчко–македонската интерконекција, која треба да ја зајакне физичката поврзаност на нашиот пазар и да внесе поголема диверзификација на снабдувањето со природен гас, придонесуваат Македонија практично да се отвори кон регионалните извори на природен гас.

Во областа на декарбонизација на енергетскиот сектор напредокот е постепен и ограничен. Односно, општата оценка расте од 49% на 50% и зголемен е степенот на имплементација на обновливите извори на енергија од 48% на 51%, со особено подобрување кај гаранциите на потекло од 40% на 60%, што е важно за следење и препознавање на „зелената“ енергија. Мерките за енергетска ефикасност, пак, ја подобруваат својата оцена од 66% на 68%, а целите за енергетска ефикасност до 2030 година и политичките мерки се оценети повисоко од 69% на 74%.

Општиот впечаток од Извештајот е дека институциите се подготвени во спроведувањето на политиките во енергетскиот сектор и напредок бележат регулаторниот орган, органите за конкуренција и државна помош, како и Државниот завод за статистика кој доби високи 92%.

Македонија гради посигурен, поотворен и попазарно ориентиран енергетски систем, со силни поместувања во сигурноста на снабдување и функционирањето на пазарите на електрична енергија.