Она што до вчера беше резервирано само за холивудските блокбастери и визионерските романи на Исак Асимов, денес станува опиплива реалност во лабораториите на Универзитетите во Пенсилванија и Мичиген. Научниците успеаја да создадат автономен робот помал од еден милиметар, опремен со сопствен „мозок“, мотор и сетила.

Со децении, микро-роботиката тапкаше во место. Иако научниците создаваа ситни машини, тие беа управувани од надворешни магнети или ласери. Овој нов изум го менува правилото на играта. Ова е првата машина со такви димензии која не само што се движи, туку и чувствува, размислува и дејствува самостојно.

„Ние создадовме платформа која ни овозможува пристап до самите темели на биологијата“, вели фасцинирано Марк Мискин, коавтор на истражувањето. „Ако погледнете подобро, секој од нас е всушност комплексен систем составен од милиони микроскопски ‘биолошки роботи’. Сега имаме вештачки пандан на тие клетки.“

На прв поглед, роботот изгледа како прашинка, но под микроскоп се открива ремек-дело на инженерството изработено од силициум, платина и титаниум. Заштитен е со специјално стакло за да преживее во суровата средина на телесните течности. Се напојува преку соларни ќелии кои му даваат живот на неговиот вграден компјутер. Иако неговиот процесор не може да се мери со брзината на модерен лаптоп, тој е доволно „паметен“ да детектира промени во температурата и да реагира на околината во реално време.

Визијата на истражувачите е амбициозна, но реална. За само една деценија, овие „минијатурни лекари“ би можеле да патуваат низ нашите вени, да ги „крпат“ оштетените ткива или да доставуваат лекови со хируршка прецизност директно во клетките на ракот.

Но, револуцијата не застанува тука. Највозбудливиот дел е комуникацијата. Роботот не само што извршува наредби, туку и „поднесува извештај“ до операторот за тоа што видел и направил. Следниот чекор? Научниците работат на тоа да ги научат овие роботи да зборуваат меѓу себе, создавајќи армија од микро-машини кои работат во совршен синхронитет.

Границата меѓу научната фантастика и науката официјално е избришана.

Најновото истражување од Велика Британија открива алармантен тренд: секој четврти тинејџер се обратил до четботови со вештачка интелигенција (AI) за поддршка на менталното здравје во изминатата година. Ова доаѓа како јасен показател за длабоката криза во достапноста на соодветна, човечка поддршка за младите.

Добротворната организација Youth Endowment Fund (YEF), анкетирала неверојатни 11.000 деца на возраст од 13 до 16 години во Англија и Велс. Резултатите се загрижувачки: повеќе од половина од тинејџерите користеле некаков вид онлајн поддршка, а 25% експлицитно користеле AI четботови.

Она што е особено загрижувачко е што најистакнатите групи кои бараат помош од AI се оние кои се најмногу изложени на ризик.

• 38% од децата кои биле жртви на сериозно насилство побарале поддршка од AI четботови.

• 44% од децата кои биле сторители на сериозно насилство го сториле истото.

YEF сугерира дека анонимноста и достапноста 24/7 ги прават AI алатките привлечни за младите кои се борат и кои можеби се плашат или им е непријатно да разговараат со професионалец.

Среде овој пораст на „AI терапијата“, здравствените власти алармираат. Порано оваа година, NHS (Националната здравствена служба на Велика Британија) јавно ги повика младите луѓе да престанат да ги користат AI четботовите како замена за терапија, предупредувајќи дека тие можат да понудат „штетни и опасни“ совети.

Клер Мардок, директорка на националната служба за ментално здравје на NHS Англија, изјави за „Тајмс“:

„Слушаме некои алармантни извештаи за чет-ботови со вештачка интелигенција кои даваат потенцијално штетни и опасни совети на луѓе кои бараат третман за ментално здравје… Младите никогаш не треба да се потпираат на платформите за вештачка интелигенција за совети за ментално здравје.“

Експертите предупредуваат дека овие алатки не се опремени да се справат со сериозни ментални состојби и може дури и да ги влошат симптомите.

Аџада, член на младинскиот советодавен одбор на YEF, го изрази стравот на многумина:

„Вештачката интелигенција навистина ме плаши… Го губиме тоа емоционално, лично искуство што доаѓа со позитивни човечки интеракции.“

Фондот за младински прашања инсистира дека ова е симптом на неуспех на системот. Џон Јејтс, извршен директор на YEF, е недвосмислен:

„Мора да направиме подобро за нашите деца… Им треба човек, а не бот… За оние кои се погодени од насилство, разбирањето и емпатијата на доверлив возрасен можат да направат голема разлика.“

Истражувањето, исто така, ги зајакнува доказите за сериозноста на кризата со менталното здравје кај тинејџерите во Велика Британија. Повеќе од еден од четири пријавиле симптоми поврзани со високо или многу високо ниво на тешкотии во менталното здравје. 14% рекле дека се самоповредувале во изминатата година. 12% размислувале да си го одземат животот.

Четвртина од анкетираните имаат формална дијагноза за ментално здравје, а дополнителни 21% веруваат дека имаат состојба која не е дијагностицирана.

Додека технологијата нуди моментална утеха, експертите и младите истовремено предупредуваат дека нема замена за човечката емпатија, а порастот на „AI терапијата“ е само доказ за очајничкиот недостаток на достапна и безбедна професионална поддршка.

Австралија влегува во историјата како прва земја во светот која воведува задолжителна минимална возраст за користење на социјалните медиуми, поставувајќи ја сцената за бран на глобална регулација што сите го очекуваа.

Од полноќ, дигиталниот пејзаж на Австралија драматично се менува. Десетте најголеми платформи, вклучувајќи ги Инстаграм, ТикТок и Јутјуб, ќе бидат принудени да повлечат драстичен потег: блокирање на повеќе од милион сметки на корисници помлади од 16 години.

Непочитувањето на новиот закон носи со себе застрашувачки последици: казни до 49,5 милиони австралиски долари (33 милиони американски долари). Овој потег го означува почетокот на живиот експеримент кој ќе го проучуваат законодавците ширум светот.

Застапниците за слобода на говорот и технолошките гиганти жестоко се спротивставија на законот, нарекувајќи го претерано мешање во модерното живеење.

Сепак, законот наиде на огромен аплауз од родителите и застапниците за правата на децата, кои одамна бараа заштита од штетните ефекти на социјалните медиуми.

Оваа забрана е кулминација на едногодишни шпекулации за тоа дали една држава ќе се осмели да ја ограничи технологијата која стана толку длабоко вградена во секојдневниот живот. Законодавците, фрустрирани од бавната реакција на технолошката индустрија на штетите, сега директно интервенираат.

„Иако Австралија е прва што усвои вакви ограничувања, малку е веројатно дека ќе биде последна“, предупреди Тама Ливер, професор по интернет студии на Универзитетот Кертин.

Владите од Данска до Малезија – па дури и некои држави во САД – веќе сигнализираат дека планираат слични мерки. Ова следи четири години откако протечените интерни документи на Meta (META.O) открија дека компанијата била свесна за врската помеѓу нејзините производи и проблеми со сликата за телото и суицидалните мисли кај тинејџерите.

„Забраната за социјални медиуми во Австралија… е во голема мера како рударскиот канар во јагленокопот“, додаде Ливер, сугерирајќи дека ова е почеток на успешна борба против моќта на „Големата Технологија“.

Обединетото Кралство, кое веќе ги принудува порнографските веб-страници да ги блокираат корисниците под 18 години, внимателно го следи австралискиот пристап кон старосните ограничувања. „Кога станува збор за безбедноста на децата, ништо не е исклучено“, порача портпарол на британската влада.

За да се оцени успехот, австралискиот регулатор задолжен за спроведување на забраната, Комесарот за е-безбедност, ангажираше Универзитетот Стенфорд и 11 академици да ги анализираат податоците за илјадници млади Австралијци опфатени со забраната во следните најмалку две години.

Со исклучок на X на Илон Маск, сите платформи сигнализираа дека ќе се усогласат, но методите се контроверзни:

Проценка на возраста на корисникот преку анализа на неговата онлајн активност, проценка на возраста, Најчесто преку скенирање на селфи и идентификација со документи, Потврдување со прикачени лични документи или поврзани банкарски сметки.

Еден од најгласните противници е Илон Маск, кој остро ја осуди забраната, тврдејќи дека таа „изгледа како заден начин за контрола на пристапот до интернет од страна на сите Австралијци“.

Голем дел од платформите изразија слично незадоволство, предупредувајќи дека законот го нарушува правото на луѓето на слобода на говор. Како кулминација на тензиите, предизвикот пред Високиот суд на Австралија – поднесен од либертаријански државен законодавец – е веќе во тек, што укажува дека правната битка допрва ќе се разгорува.

За компаниите за социјални медиуми, овој закон означува влегување во нова ера на структурна стагнација. Истражувањата покажуваат дека бројот на корисници веќе се израмнува, а времето поминато на платформите се намалува.

Иако технолошките гиганти тврдат дека не остваруваат голем профит од реклами прикажани на лица под 16 години, тие алармираат: забраната го пресекува дотекот на идни корисници. Ова е особено значајно кога ќе се земе предвид фактот дека, непосредно пред стапувањето на сила, 86% од австралиските деца на возраст од 8 до 15 години користеле социјални медиуми.

„Деновите кога социјалните медиуми се гледаа како платформа за нескротливо самоизразување, мислам дека доаѓаат до крај“, изјави Тери Флу, ко-директор на Центарот за вештачка интелигенција, доверба и управување на Универзитетот во Сиднеј.

Иако платформите одговорија на регулаторните закани со воведување минимална возраст од 13 години и дополнителни безбедносни функции, Флу заклучува: „Ако тоа беше структурата на социјалните медиуми во периодот на бумот, не мислам дека би ја воделе оваа дебата“. Тоа сугерира дека индустријата едноставно не направила доволно за да избегне ваква драстична регулација.