Свет

Чернобил: На денешен ден пред точно 39 години, светот беше потресен од најголемата нуклеарна несреќа во историјата

Чернобил, 39 години подоцна: Сеќавање на најголемата нуклеарна катастрофа во историјата

На денешен ден пред точно 39 години, светот беше потресен од најголемата нуклеарна несреќа во историјата – експлозијата на четвртиот реактор во нуклеарната електрана во Чернобил, Украина. Несреќата се случи за време на тестирање на способноста на парната турбина да напојува пумпи за вода во случај на прекин на струја и губење на течноста за ладење.

Иако градот Припјат, кој се наоѓаше во близина на електраната, беше евакуиран следниот ден, властите не го информираа населението на Киев, каде што живееја околу два милиона луѓе. Светската јавност за инцидентот дозна дури откако во Шведска беше регистрирано зголемено ниво на радијација.

Несреќата започна со ненадеен пад на моќноста на реакторот, по што операторите го рестартираа реакторот и го продолжија тестот со недозволена конфигурација на контролните прачки. Ова доведе до сериозни електрични удари и дефект на клучни компоненти, што резултираше со експлозии и губење на системот за ладење.

Следеше пожар во јадрото на реакторот што траеше до 4 мај 1986 година, додека радиоактивните честички се ширеа низ Советскиот Сојуз и пошироко низ Европа. СЗО проценува дека околу 30.000 луѓе го загубиле животот поради директни и индиректни последици од катастрофата, додека над седум милиони биле изложени на радијација.

Првата жртва беше Валериј Кодемчук, техничар задолжен за водените пумпи во електраната. Во напорите за санација учествуваа околу 680.000 луѓе – војници, инженери, доброволци и новинари. Од 14 новинари кои известуваа од теренот, осум починаа како последица на изложеност на висока радијација.

Се проценува дека во експлозијата биле ослободени 400 пати повеќе радиоактивни материи отколку при атомската бомба фрлена врз Хирошима во 1945 година. Радиоактивниот облак достигна до северна и западна Европа, па дури и источниот брег на САД.

Градот Припјат, населен претежно со вработени од електраната и нивните семејства, беше целосно евакуиран. Според експертите, ќе бидат потребни повеќе од 3.000 години за овој град повторно да биде безбеден за живеење.

Свет

Хаос на европските аеродроми по воведувањето на новиот Шенген систем

Воведувањето на Шенген системот за влез и излез (EES) на 12 октомври 2025 година предизвика сериозни проблеми на аеродромите во Европа, при што патниците во периоди на зголемена фреквенција чекаат и до три часа за да поминат гранични контроли, соопшти Европскиот оддел на Меѓународниот совет на аеродроми (ACI).

Оттаму велат дека прогресивното снимање на биометриски податоци и регистрација на државјани од трети земји ја зголемуваат обработката на патниците до 70%, а недостигот на киосци и полициски кадар дополнително ја усложнува ситуацијата. Најзасегнати се аеродромите во Франција, Германија, Грција, Исланд, Италија, Португалија и Шпанија.

ACI повикува Европската комисија, eu-LISA, Фронтекс и земјите-членки итно да преземат мерки или да овозможат поголема флексибилност во примена на системот до целосното воведување. Генералниот директор на ACI EUROPE, Оливие Јанковец, предупредува дека доколку проблемите не се решат пред зголемувањето на прагот за регистрација на 35% од 9 јануари, хаосот на аеродромите ќе се продлабочи, со сериозни последици по безбедноста и оперативноста.

Свет

Украински дронови предизвикаа штета на руската нафтена инфраструктура во Таман

Украински беспилотни летала го погодиле руското пристаниште Таман во Црното Море, при што биле оштетени две пристаништа, еден цевковод за снабдување со мазут и два танкера, соопшти регионалната администрација на Краснодарската област. На едниот танкер избувнал пожар кој веќе е изгаснат, а два резервоари за складирање биле оштетени од падот на остатоци од дрон.

Службите за цивилна заштита информираат дека екипажите на погодените бродови се евакуирани, а пожарите се целосно изгаснати. Пристаништето Таман се смета за клучна точка за испорака на нафта и течен природен гас.

Украина зачестено ги напаѓа руските нафтени и енергетски објекти како дел од својата одбрана од руската инвазија.

Свет

Пентагон алармира: Кина тајно распоредила над 100 нуклеарни ракети – можно воено сценарио за Тајван до 2027

Најнов извештај на Пентагон, сè уште необјавен, открива дека Кина значително го забрзува својот нуклеарен капацитет и не покажува интерес за преговори за контрола на оружјето. Според американските разузнавачи, Пекинг тајно распоредил повеќе од 100 интерконтинентални балистички ракети од типот ДФ-31 во „полиња со силоси“ во близина на границата со Монголија, што им овозможува брзо лансирање во случај на конфликт.

Американскиот претседател Доналд Трамп претходно најави план за денуклеаризација во соработка со Кина и Русија, но извештајот на Пентагон укажува дека Пекинг не покажува сериозен интерес за такви мерки или разговори за контрола на вооружувањето.

Според документот, кинескиот нуклеарен арсенал сè уште брои под 600 боеви глави, но експанзијата продолжува, а до 2030 година се очекува бројката да надмине 1.000. Пентагон истакнува дека клучната година е 2027, кога Кина се проценува дека ќе биде способна да води и да победи во потенцијален конфликт за Тајван.

Стратегијата на Пекинг вклучува удари на далечина од 1.500 до 2.000 наутички милји од кинескиот брег, со што би можело сериозно да се попречи американското воено присуство во Азиско-пацифичкиот регион. Кина засега го застапува ставот дека се придржува до „нуклеарна стратегија на самоодбрана“ и политика на ненапаѓање, додека Пентагон предупредува на зголемената закана за стабилноста во регионот.