Во зимскиот период, загадувањето од сообраќај и возила често е значително повисоко отколку во лето, а тоа се потврдува со мерењата на фини честички (PM2.5) и истражувањата за емисиите од возилата. Овој ефект не е случаен – тој е резултат на комбинација од технички, метеоролошки и човечки фактори што потенцијално ја влошуваат квалитетот на воздухот во студените месеци.

Што е PM2.5 и зошто е важен?
PM2.5 претставува фини честички со дијаметар помал од 2,5 микрометри – доволно мали да навлезат длабоко во белите дробови и крвотокот, што ги прави опасни по здравјето. Тие честички доаѓаат од согорување на гориво, дизел и бензин, индустрија, греење и други извори. (PM2.5 се најопасни затоа што продираат длабоко во респираторниот систем и се поврзуваат со хронични болести.)

Истражувањата покажуваат дека во многу градови концентрациите на PM2.5 во зимата се повисоки отколку во летниот период. Причината е дека ладниот воздух спречува развлекување на загадувачите нагоре, а температурните инверзии ги „заклучуваат“ честичките низ котлини или долини, што доведува до стабилно високa концентрација на PM2.5.

На пример, мерењата во Скопје покажуваат дека во ноември, декември и јануари PM2.5 честичките значително ги надминале граничните вредности, понекогаш повеќе од двојно, а највисоките вредности биле измерени токму во студените месеци.

Сообраќајот е главен извор на PM2.5 емисии, особено во урбани средини. Истражувањата покажуваат дека сообраќајот придонесува со значителни количини PM2.5 – иако процентот варира по региони, во метрополи како Њујорк и Сан Франциско придонесот на возилата за PM2.5 бил над 20% од вкупните емисии во одредени години.

Во студиите што ги споредуваат причините за загадување, сообраќајните емисии обично се меѓу најважните извори на PM2.5 во зимските месеци кога согорувањето за греење исто така се зголемува.

Зошто зимските емисии од автомобили се повисоки?
Во зима автомобилите честопати шират повеќе штетни гасови и честички поради:

Студен старт: При ниски температури, моторот работи побогато со гориво, а каталитичкиот конвертор не достигнува оперативна температура веднаш, што значи дека повеќе незагреано гориво и PM2.5 се испушта во воздухот.

Поголема потрошувачка на гориво: Студените услови бараат повеќе енергија и чести стартови, што води до повисоки емисии на CO2, NOx и честички во споредба со лето.

Климатски услови: Температурни инверзии, ниска висина на граница на атмосферата и слаб ветер во зима го спречуваат разредувањето на загадувачите, па тие се задржуваат поблиску до земјата.

Греење и други извори: Покрај сообраќајот, домашното греење (дрва, јаглен) во зима значително ги зголемува вкупните PM2.5 емисии, што дополнително ја влошува ситуацијата.

Примери на зимски PM2.5 вредности
Во некои градови, PM2.5 вредностите во зима често надминуваат 100 µg/m³, што е повеќе од двојно повисоко од граничните вредности што ги поставуваат Светската здравствена организација или националните стандарди (обично околу 40 µg/m³ годишно). На пример, зимските концентрации во некои метрополи често се над 140 µg/m³, додека во лето тие се значително пониски.

Високите PM2.5 емисии од автомобили и други извори се поврзани со респираторни и кардиоваскуларни болести, и во некои студии се проценува дека возилата можат да предизвикаат десетици илјади предвремени смртни случаи годишно само поради фини честички.

Во магична вечер исполнета со страст и ритам, светскиот пијанист Симон Трпчески приреди незаборавен концерт што ги освоји срцата на сите присутни, изведувајќи делови од богата програма со влијанија од латино-музиката.

Настапот, што се одржа пред исполнета сала, беше дел од неговата турнеја која оваа сезона посветено ја истражува соединетата убавина на класичната музика со топлите ритми на југословенските и латино-инспирирани композиции. Со својата виртуозност, Трпчески ја пренесе на публиката целата емоционална палета – од романтични мелодии до страствени ритми кои предизвикаа силни аплаузи и овации.

Пијанистот ја започна концертната вечер со неколку од најпознатите дела од канонските автори, но кулминацијата следеше кога тој се впушти во интерпретација на композиции ориентирани кон латино-ритмови, кои ги стоплија срцата на слушателите и создадоа вистинско музичко уживање.

Публиката, составена од љубители на музиката од различни генерации, покажуваше голем ентузијазам — некои потполно вперени во пијаното, а други — носејќи насмевки и ритмички движења како одговор на енергијата што Трпчески ја внесуваше во секоја нота.

По завршувањето на концертот, музичарот беше поздравен со топли честитки и аплаузи, а многумина посетители изјавија дека настапот им оставил силен впечаток и дека сè уште ја чувствуваат енергијата на музиката во себе.

Со овој концерт, Симон Трпчески уште еднаш потврди дека неговата интерпретација не познава граници, спојувајќи различни музички жанрови и културни влијанија во едно прекрасно музичко доживување.

Во следните години, цените на компјутерите и мобилните телефони може да се зголемат како последица на ширењето и развојот на вештачката интелигенција (ВИ), предупредуваат технолошки аналитичари.

Според експертите, интензивната интеграција на напредни алгоритми и системи за вештачка интелигенција во потрошувачката електроника ќе резултира со поголеми трошоци за производство.

Овие технологии, иако овозможуваат пософистицирани уреди со поголеми перформанси, бараат поскап хардвер, сензори и специјализиран софтвер, што може да се одрази врз конечните цени за потрошувачите.
Една од причините за можниот раст на цените е и зголемената побарувачка за процесорска моќ и меморија што може да ги поддржи напредните ВИ функции. Додека сегашните уреди се доволни за основни задачи, следната генерација на мобилни телефони и компјутери ќе бара понапредни чипови и системи за обработка, што ги зголемува трошоците на компонентите.

Исто така, развојот и интеграцијата на специфични ВИ алатки и технологии во мобилни и компјутерски платформи генерира потреба од побрза иновација и пософистицирани развојни циклуси, што дополнително придонесува кон раст на трошоците за производство.

Технолошките аналитичари посочуваат дека, иако почетните цени на новите уреди може да пораснат, долгорочно тоа ќе резултира со поефикасни и моќни системи што ќе ги имаат предностите на новите ВИ можности – како подобрена автономија, персонализација, интелигентно управување со ресурси и подобрена корисничка искуство.

Според нив, крајните потрошувачи би можеле да забележат повисоки цени пред сè на уреди што вклучуваат напредни ВИ функции, додека базичните модели без вакви специјализации може да останат поевтини или со умерена промена во ценовниот опсег.
Оваа можност за зголемување на цените доаѓа во време кога технолошкиот сектор се соочува со голема конкуренција, како и со потребата да одговори на се поголемата побарувачка за ВИ-поддржани уреди.

Експертите нагласуваат дека потрошувачите треба да бидат подготвени за динамични промени на пазарот, нагласувајќи дека инвестирањето во уреди со поддршка за вештачка интелигенција може да обезбеди долгорочно подобри перформанси и вредност.