Економија

Една од водечките економии во светот на работ на рецесија – светот стравува од глобалбна криза

Јапонија на раб на рецесија – страв од нова глобална економска криза

Една од водечките светски економии се соочува со сериозен ризик од длабока рецесија, што ги загрижува инвеститорите и предизвикува страв од евентуално ширење на криза со глобални последици.

Побарувачката за јапонски државни обврзници со рок на достасување од 40 години оваа недела падна на најниско ниво од јули 2023 година. Овој тренд дополнително го разгорува сомнежот во способноста на јапонската влада да го сервисира долгот на долг рок.

Минатата недела, аукцијата на 20-годишни обврзници заврши со катастрофален резултат – најлош од 2012 година. Инвеститорите почнаа масовно да се повлекуваат од купување на нови обврзници, стравувајќи за стабилноста на јавните финансии на земјата.

Криза на довербата и нејзиниот потенцијал за глобален ефект

На социјалните мрежи и јавни платформи, особено на X (поранешен Твитер) и YouTube, сè почесто се појавува наратив дека кризата со јапонските обврзници може да биде почеток на поширока светска должничка криза.

Според американскиот медиум Quartz, предизвиците со кои се соочува Јапонија се предупредување и за други високо задолжени економии, вклучително и САД. Минатата недела и американските пазари беа потресени од слаба побарувачка за американски државни обврзници, како и од економските предлози на Доналд Трамп за нови даночни олеснувања, кои би можеле дополнително да го зголемат буџетскиот дефицит.

Притоа, приносите на американските 30-годишни обврзници се искачија над 5%, додека 10-годишните достигнаа над 4,5%, сигнализирајќи зголемена недоверба кај инвеститорите.

Раст на приносите, пад на интересот

Во Јапонија, приносите на 30- и 40-годишните државни обврзници достигнаа рекордни нивоа од 3,2%, односно 3,5%, што е исклучително високо за земја со децениски ниски каматни стапки. Сепак, дури и со вакви приноси, интересот кај инвеститорите останува слаб.

Банките, осигурителните компании и инвестициските фондови, кои традиционално инвестираа во долгорочни јапонски обврзници, сега се повлекуваат. Четирите најголеми јапонски осигурителни компании неодамна пријавија загуби од вкупно 60 милијарди долари – вклучувајќи и Nippon Life, која сама изгубила околу 25 милијарди долари. Причината е падот на вредноста на обврзниците поради зголемените каматни стапки.

Ризици од структурата на јавниот долг

Јапонија, до неодамна трета најголема економија во светот, и натаму има еден од највисоките јавни долгови глобално – дури 260% од БДП. Централната банка на Јапонија (BOJ) досега купи повеќе од половината од вкупно издадените државни обврзници за да одржи стабилност. Но, BOJ сега се повлекува од политиката на неограничено откупување, принудувајќи ја државата да бара нови купувачи – кои засега не се заинтересирани.

Слаби економски прогнози и растечка несигурност

Јапонската економија паралелно се соочува со раст на инфлацијата, стагнација на платите, пад на реалните примања и забавување на економскиот раст. Сето тоа дополнително ја разнишува довербата во способноста на Владата да управува со долгот на долгорочен план.

Како што предупредува Quartz, кризата во Јапонија може да биде прв сигнал за подлабока системска нестабилност во глобалната економија – особено во државите со високи јавни долгови и зависност од постојана доверба од страна на инвеститорите.

Економија

Вкупен неделен промет над 68 милиони денари, без позначајни активности на обврзничкиот пазар

Изготвен од Илирика Инвестментс АД Скопје врз основа на официјални податоци од Македонска берза.

Во периодот од 15 до 19 декември 2025 година, на Македонската берза беа реализирани 328 трансакции со вкупна вредност од 68,18 милиони денари и 15.278 тргувани хартии од вредност . Индексот МБИ10 неделата ја заврши со пад од 0,41%, на ниво од 10.091,11 поени, додека индексот ОМБ остана стабилен на 129,44 поени, без позначајни промени.

Најтргувани хартии од вредност

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) – 30.446.550 денари

● Алкалоид АД Скопје (ALK) – 14.924.156 денари

● Макпетрол АД Скопје (MPT) – 5.861.013 денари

Блок-зделки

Во текот на неделата беа реализирани четири големи блок-зделки, во вкупна вредност од 245,47 милиони денари, меѓу кои:

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) – 65,41 милиони денари

● Гранит АД Скопје (GRN) – 2,12 милиони денари

● Македонијатурист АД Скопје (MTUR) – 115,23 милиони денари

Топ добитници

● Реплек АД Скопје (RPK) +0,93%

● Макстил АД Скопје (MST) +2,34%

● ВВ Тиквеш АД Кавадарци (VVK) +0,03%

Топ губитници

● Гранит АД Скопје (GRN) –2,82%

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) –1,15%

● Алкалоид АД Скопје (ALK) –0,52%

Обврзнички пазар

Во текот на неделата беа реализирани три трансакции со државни обврзници од сериите „Денационализација 16“, „Денационализација 19“ и „Денационализација 23“, со вкупна вредност од 97.841 денар. Индексот ОМБ остана непроменет, со стабилни цени на обврзниците во опсег од 90 до 93,7 евра по обврзница.

Неделата од 15 до 19 декември 2025 година се карактеризираше со значителен обем на промет, главно поттикнат од големите блок-зделки со акциите на Комерцијална банка, Македонијатурист и Карпош. Индексот МБИ10 бележи пад од 0,41%, под влијание на корекциите кај Гранит и Комерцијална банка, додека Реплек и Макстил беа меѓу ретките добитници.

Обврзничкиот пазар остана со ограничена активност и стабилни приноси, одржувајќи ја генералната пазарна стабилност во последната целосна недела пред празничниот период.

Економија

Најбарани професии во ЕУ – продажба, маркетинг и производство

Според податоците на Евростат за минатата година, најголема незадоволена побарувачка за работна сила во Европската унија имало во професиите поврзани со продажба, маркетинг и производство. Ова укажува на можни тешкотии за работодавачите при регрутирање на персонал во овие сектори.

Според експерименталната статистика, составена делумно преку податоци од онлајн огласи за работа, највисоки стапки на слободни работни места биле забележани кај работници во производство и помошни канцелариски работници, со стапка од 7,3% секое. Следуваат други работници во продажба со 6,1% и уметнички, културни и кулинарски соработници со 6%.

Дополнително, околу 5,8% од непополнетите позиции се однесувале на работници во транспорт и магацини, 5,7% на менаџери за малопродажба и големопродажба, 5,4% на агенти за бизнис и услуги, 5,2% на оператори на постројки и машини и 5% на инженерски професионалци, со исклучок на електротехничките профили.

Евростат истакнува дека иако здравствените работници и наставниците, како и други занимања во јавниот сектор, исто така може да се соочат со тешкотии при регрутирање, тие поретко се рекламираат онлајн, па затоа во податоците се рангирани пониско. Од друга страна, ИТ професиите може да бидат претставени со поголема застапеност во онлајн огласите за работа.

Економија

Хрватска ги менува правилата за странски работници – еве колку дозволи има за Македонците

Хрватска воведува нови услови за вработување на странски државјани со цел подобра контрола, намалување на нелојалната конкуренција и спречување на нелегалните практики. Измените на Законот за странци воведуваат построги здравствени критериуми и барање за познавање на хрватскиот јазик, информира ХРТ.

Граѓанин на трета земја, како Македонија, за прва дозвола за привремен престој ќе мора да приложи потврда за здравствена состојба и статус на вакцинација, кои не смеат да бидат постари од 90 дена. Исто така, познавањето на хрватскиот јазик се смета за основа за интеграција на странските работници, а државниот секретар Иван Видиш посочи дека и покрај кофинансираното учење јазици од Европскиот социјален фонд, интересот кај работниците е слаб.

Хрватска годинава издаде над 11.000 работни дозволи за граѓани од Македонија. Премиерот Андреј Пленковиќ истакна дека во последните две години се создадени 100.000 нови работни места, а бројот на невработени паднал на 81.000, што го покажува ефектот од активната политика за вработување.

Министерот за труд Марин Пилетиќ додаде дека во земјата моментално има околу 140.000 странски работници, а измените на законот ќе го намалат бројот на нови дозволи, додека ќе се зголеми значењето на оние кои веќе се наоѓаат во Хрватска.

Претседателот на GSV, Иван Мишетиќ, посочи дека во наредните пет години ќе бидат потребни над 100.000 работници од странство поради планираниот раст и пензионирањата, бидејќи домашниот пазар не може да го задоволи овој раст.