Економија

Една од водечките економии во светот на работ на рецесија – светот стравува од глобалбна криза

Јапонија на раб на рецесија – страв од нова глобална економска криза

Една од водечките светски економии се соочува со сериозен ризик од длабока рецесија, што ги загрижува инвеститорите и предизвикува страв од евентуално ширење на криза со глобални последици.

Побарувачката за јапонски државни обврзници со рок на достасување од 40 години оваа недела падна на најниско ниво од јули 2023 година. Овој тренд дополнително го разгорува сомнежот во способноста на јапонската влада да го сервисира долгот на долг рок.

Минатата недела, аукцијата на 20-годишни обврзници заврши со катастрофален резултат – најлош од 2012 година. Инвеститорите почнаа масовно да се повлекуваат од купување на нови обврзници, стравувајќи за стабилноста на јавните финансии на земјата.

Криза на довербата и нејзиниот потенцијал за глобален ефект

На социјалните мрежи и јавни платформи, особено на X (поранешен Твитер) и YouTube, сè почесто се појавува наратив дека кризата со јапонските обврзници може да биде почеток на поширока светска должничка криза.

Според американскиот медиум Quartz, предизвиците со кои се соочува Јапонија се предупредување и за други високо задолжени економии, вклучително и САД. Минатата недела и американските пазари беа потресени од слаба побарувачка за американски државни обврзници, како и од економските предлози на Доналд Трамп за нови даночни олеснувања, кои би можеле дополнително да го зголемат буџетскиот дефицит.

Притоа, приносите на американските 30-годишни обврзници се искачија над 5%, додека 10-годишните достигнаа над 4,5%, сигнализирајќи зголемена недоверба кај инвеститорите.

Раст на приносите, пад на интересот

Во Јапонија, приносите на 30- и 40-годишните државни обврзници достигнаа рекордни нивоа од 3,2%, односно 3,5%, што е исклучително високо за земја со децениски ниски каматни стапки. Сепак, дури и со вакви приноси, интересот кај инвеститорите останува слаб.

Банките, осигурителните компании и инвестициските фондови, кои традиционално инвестираа во долгорочни јапонски обврзници, сега се повлекуваат. Четирите најголеми јапонски осигурителни компании неодамна пријавија загуби од вкупно 60 милијарди долари – вклучувајќи и Nippon Life, која сама изгубила околу 25 милијарди долари. Причината е падот на вредноста на обврзниците поради зголемените каматни стапки.

Ризици од структурата на јавниот долг

Јапонија, до неодамна трета најголема економија во светот, и натаму има еден од највисоките јавни долгови глобално – дури 260% од БДП. Централната банка на Јапонија (BOJ) досега купи повеќе од половината од вкупно издадените државни обврзници за да одржи стабилност. Но, BOJ сега се повлекува од политиката на неограничено откупување, принудувајќи ја државата да бара нови купувачи – кои засега не се заинтересирани.

Слаби економски прогнози и растечка несигурност

Јапонската економија паралелно се соочува со раст на инфлацијата, стагнација на платите, пад на реалните примања и забавување на економскиот раст. Сето тоа дополнително ја разнишува довербата во способноста на Владата да управува со долгот на долгорочен план.

Како што предупредува Quartz, кризата во Јапонија може да биде прв сигнал за подлабока системска нестабилност во глобалната економија – особено во државите со високи јавни долгови и зависност од постојана доверба од страна на инвеститорите.

Економија

СЕ ЗНАЕ КОЛКАВ ЌЕ БИДЕ ДАНОКОТ ЗА ПРВ СТАН. Што ги очекува граѓаните и градежниците?

Сите кои се заинтересирани за купување станови, но и градежниците може да здивнат. Повластената стапка од само пет проценти за првиот промет на згради или станови останува во примена до крајот на 2028 година. Поради ова, данокот нема да биде причина за дополнително поскапување на и онака скапите недвижности.

Согласно најавите на министерката за финансии, во Собранието веќе е доставен предлог закон за измени, со што се пролонгира рокот за повластената стапка за уште три години, односно од 1 јануари 2026 година до 31 декември 2028 година.

Се прават измени на Законот за данокот на додадена вредност со кој се уредени предметот на оданочување, даночната основа, даночните ослободувања, даночните стапки, времето на настанување на даночниот долг, даночниот должник, одбивката на претходниот данок, регистрацијата за целите на данокот на додадена вредност, административните обврски, плаќањето на данокот, како и казнените одредби.

– Предложените измени се со цел да се изврши допрецизирање во делот на одредбите кои се однесуваат на место на промет на услуги и допрецизирање во делот на одредбите кои се однесуваат на тур-оператори.

Исто така се пролонгира рокот на примена на повластената стапка од 5 отсто на првиот промет на станбени згради и станови во оној дел во кој истите се користат за станбени цели и кој ќе се изврши во рок до пет години по изградбата.

На тој начин се врши пролонгирање на рокот на примена на повластената стапка за уште три години – се посочува во законското решени доставено во Собранието.

Предлагачи се група пратеници, меѓу кои Антонијо Милошоски, Бојан Стојаноски, Бране Петрушевски, Дафина Стојаноска и Драгана Бојковскакои бараат измените да се донесат по скратена постапка и додаваат дека ова не предизвикуваат негативни фискални импликации врз Буџетот.

Со истиот закон се предлагаат и измени во делот на туроператорите.

– Туристичките услуги дадени од страна на тур-операторот се сметаат за една единствена услуга. За место на промет на оваа услуга се смета местото каде што вршителот на промет на услугата има вистинско седиште.

Доколку прометот на услугата се врши од подружницата на вршителот на прометот на услугата, што се наоѓа надвор од неговото вистинско седиште, тогаш седиштето на подружницата се смета за место на прометот на услугата – се прецизира во законот.

Економија

НЕВОБИЧАЕН ФЕНОМЕН ВО ЈАДРАНОТ: Масовна појава на виолетови морски ежови кај Трст ги изненади научниците

Истражувачите во Јадранското Море регистрираа необична појава што досега не била забележана во овој обем. Во близина на Трст е откриена голема концентрација на виолетови морски ежови, и тоа на подрачје кое не се смета за нивно типично живеалиште.

Според научниците, ваквата слика е изненадувачка бидејќи на карпестото морско дно вообичаено доминира друг вид морски еж, додека виолетовите единки таму речиси и не се среќаваат. Овојпат, нивниот број бил значително поголем, а присуството на вообичаениот вид било минимално.

Стручњаците посочуваат дека објаснувањето може да се бара во животниот циклус на овие морски организми. Истражувањата укажуваат дека во одредени фази од животот тие мигрираат, најчесто поттикнати од промени во исхраната. Додека младите единки се хранат претежно со варовнички алги на песочно дно, повозрасните се префрлаат кон карпести подрачја богати со макроалги и растителни остатоци.

Дополнително, научниците не ја исклучуваат можноста дека зголемената достапност на кафени алги во овој дел од Јадранот создала идеални услови за собирање на голем број возрасни единки на едно место.

Иако сцената е необична, истражувачите нагласуваат дека природата ретко прави нешто без причина, а во овој случај, најверојатниот одговор се крие во храната и промените во морскиот екосистем.

Економија

МБИ10 со пад од 0,32%, без активности на обврзничкиот пазар

Изготвен од Илирика Инвестментс АД Скопје врз основа на официјални податоци од Македонска берза.

На трговската сесија од 18 декември 2025 година, индексот МБИ10 забележа пад од 0,32%, спуштајќи се на 10.091,56 поени, додека индексот ОМБ остана непроменет на 129,44 поени. Вкупниот дневен промет изнесуваше 13,06 милиони денари, при што најголем дел од тргувањето беше концентриран кај Комерцијална банка, Алкалоид и Македонски Телеком, кои ја предводеа пазарната активност .

Најтргувани хартии од вредност

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) – 3.913.370 денари

● Алкалоид АД Скопје (ALK) – 3.091.460 денари

● НЛБ Банка АД Скопје (NLB) – 1.812.170 денари

Топ добитници

● АЛТА Банка АД Битола (ALTA) +2,83%

● ОКТА АД Скопје (OKTA) +2,04%

● Адинг АД Скопје (ADIN) +0,04%

Топ губитници

● РЖ Услуги АД Скопје (RZU) –8,16%

● Гранит АД Скопје (GRN) –1,59%

● НЛБ Банка АД Скопје (NLB) –0,85%

Обврзнички пазар

Во текот на денешната сесија не беа реализирани трансакции со државни или корпоративни обврзници. Сите државни обврзници останаа со непроменети цени, а индексот ОМБ се задржа на 129,44 поени.

Тргувањето на Македонската берза на 18 декември 2025 година се одвиваше во умерена атмосфера, со вкупен промет од 13,06 милиони денари и пад на индексот МБИ10 за 0,32%. Комерцијална банка, Алкалоид и Македонски Телеком беа најликвидните хартии на денот. Најголем добитник беше АЛТА Банка, додека РЖ Услуги и Гранит го предводеа негативното движење. Обврзничкиот пазар остана без активности, со стабилни котации и непроменет индекс ОМБ.