Економија

Цените на цигарите, алкохолот и засладените пијалоци може да се зголемат за 50 отсто? СЗО со нов предлог

СЗО предлага: Повисоки даноци на тутунот, алкохолот и засладените пијалаци – цените би можеле да пораснат за 50 отсто

Светската здравствена организација (СЗО) ги повикува државите да воведат повисоки даноци на тутунот, алкохолот и засладените пијалаци, со цел цените на овие производи да се зголемат за најмалку 50 проценти во наредната деценија. Ова е досега најсилната поддршка од СЗО за т.н. „здравствени даноци“, кои имаат за цел и подобрување на јавното здравје и зголемување на буџетските приходи.

Според СЗО, ваквиот пристап би помогнал во намалување на потрошувачката на производи кои значајно придонесуваат за хронични болести – како дијабетес, карцином и срцеви заболувања – а истовремено би обезбедил значаен прилив на средства во време кога развојната помош се намалува, а јавниот долг расте.

„Здравствените даноци се еден од најефикасните инструменти што ги имаме на располагање. Време е за акција“, изјави д-р Џереми Фарар, помошник генерален директор на СЗО за промоција на здравјето и превенција на болести.

Новата иницијатива на СЗО, наречена „3 за 35“, беше претставена на конференцијата на ОН за финансирање на развојот во Севиља. Според проценките на организацијата, само со воведување на оваа стратегија, земјите би можеле да соберат до 1 трилион долари до 2035 година. Примерите на Колумбија и Јужна Африка покажуваат дека ваквите даноци веќе даваат резултати.

Иако СЗО веќе подолго време повикува на поскапување на цигарите преку даночна политика, ова е првпат официјално да предложи таргетирано зголемување на цените за сите три категории производи: тутун, алкохол и засладени пијалаци.

Генералниот директор на СЗО, д-р Тедрос Аданом Гебрејесус, истакна дека приходите од овие даноци може да им помогнат на државите да се прилагодат на новите реалности и да ги зајакнат своите здравствени системи.

Во периодот од 2012 до 2022 година, речиси 140 земји веќе го зголемиле данокот на тутун, со што цените се зголемиле во просек за над 50 отсто, потсетуваат од СЗО.

Дополнително, организацијата најави дека во наредните месеци ќе го финализира концептот за „ултра-преработена храна“ и ќе разгледа можности и за нејзино оданочување. Сепак, од СЗО предупредуваат на можно жестоко противење од засегнатите индустрии.

Иницијативата „3 за 35“ е поддржана од Bloomberg Philanthropies, Светската банка, како и од ОЕЦД, а целта е да им се помогне на државите кои сакаат да преземат храбри чекори за заштита на јавното здравје.

Економија

Николоски со предупредување : Купувајте готови станови, а не во градба

Вицепремиерот и министер за транспорт Александар Николоски ги повика граѓаните да внимаваат при купување на станови и да се одлучуваат за веќе изградени објекти со важечки имотен лист и употребна дозвола. Тој предупреди дека купувањето на станови во градба носи ризик граѓаните да останат и без стан и без вложени средства доколку инвеститорите немаат финансиски можности да го завршат проектот.

„Би ги советувал да купуваат готови станови кои можат физички да ги видат, со важечки имотен лист и употребна дозвола, бидејќи постои шпекулација на пазарот и ми е страв дека инвеститорите можат да не ги завршат проектите што ги започнале“, рече Николоски.

Министерот објасни дека владата не може да влијае на тоа како инвеститорите ќе управуваат со своите проекти, бидејќи локацијата, дозволите и комуналиите се на нивна одговорност. Тој додаде дека цените на метар квадратен се во пораст, особено во урбаните центри како Скопје, Тетово, Штип, Струмица и Охрид, што се користи шпекулативно.

Николоски истакна дека не може да се очекува мерка што ќе ја намали цената на станбениот простор, но потенцира дека можни се олеснувања за младите, како ослободување од комуналии за куќи, поевтино земјиште и изградба на социјални станови за ранливите категории.

Тој додаде дека данокот на прв промет на стан останува 5%, што, како што рече, делумно ја стабилизира цената, додека зголемувањето на данокот на 18% би ја зголемило апсолутната вредност на становите.

Економија

Народната банка со нова веб-апликација: споредувајте кредити и депозити побрзо и полесно

Граѓаните од денеска можат побрзо и поедноставно да ја споредат понудата на банките и штедилниците преку новата веб-апликација на Народната банка. Оваа дигитална алатка е дизајнирана да овозможи транспарентен и лесно достапен увид во каматните стапки и условите за кредити и депозити за физички лица.

Со неколку клика, корисниците можат да изберат вид на кредит или депозит, да ги споредат каматните стапки и надоместоците, да применуваат различни филтри според износ, рок или тип на финансиски производ, и да добијат клучни информации за секоја понуда на едно место. На овој начин, граѓаните можат да донесуваат финансиски одлуки врз основа на реални и ажурирани податоци, прилагодени на нивните лични потреби.

„Со оваа апликација, Народната банка внесува нов, модерен и практичен начин за споредување на финансиските понуди, што ја зголемува транспарентноста и ја јакне финансиската писменост кај граѓаните“, велат од Народната банка. Податоците се доставуваат директно од банките и штедилниците, кои се одговорни за нивната точност и редовно ажурирање.

Проектот е поддржан од Европскиот фонд за Југоисточна Европа (ЕФСЕ ДФ) и реализиран со финансиска помош од Европската Унија, со што дополнително се потврдува значењето на дигиталните алатки за зголемување на довербата во финансискиот систем.

Народната банка најавува дека ќе продолжи со инвестиции во дигитални решенија кои ја промовираат заштитата на потрошувачите, финансиската едукација и транспарентноста на пазарот.

Економија

МБИ10 со пад од 0,19%, вкупен промет над 87 милиони денари

Изготвен од Илирика Инвестментс АД Скопје врз основа на официјални податоци од Македонска берза.

На трговската сесија од 25 декември 2025 година, индексот МБИ10 бележи пад од 0,19%, спуштајќи се на 10.054,94 поени, додека индексот ОМБ остана непроменет на 129,44 поени. Вкупниот промет на берзата изнесуваше 87,38 милиони денари, со зголемена активност кај Комерцијална банка, Алкалоид и НЛБ Банка, кои го предводеа пазарот по ликвидност и обем на тргување.

Најтргувани хартии од вредност

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) – 5.555.080 денари

● Алкалоид АД Скопје (ALK) – 4.449.000 денари

● АЛТА Банка АД Битола (ALTA) – 73.421.100 денари (вклучува блок-зделка)

Топ добитници

● АЛТА Банка АД Битола (ALTA) +2,08%

● Универзална Инвестициска Банка АД Скопје (UIB) +2,76%

Топ губитници

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) –0,10%

● Макпетрол АД Скопје (MPT) –0,17%

● Стопанска банка АД Скопје (STB) –2,20%

Обврзнички пазар

Во текот на денешната сесија не беа реализирани трансакции со државни или корпоративни обврзници, при што индексот ОМБ остана стабилен на 129,44 поени. Цените на државните обврзници од сериите Денационализација 15–23 останаа непроменети, во опсег од 90 до 95 евра по обврзница.

На берзанската сесија од 25 декември 2025 година, активноста беше зголемена, со вкупен промет од 87,38 милиони денари, поттикнат од големата блок-зделка со акциите на АЛТА Банка. Индексот МБИ10 забележа благ пад од 0,19%, под влијание на негативните движења кај Комерцијална банка и Алкалоид, додека АЛТА Банка и Универзална Инвестициска Банка беа меѓу добитниците. Обврзничкиот пазар остана неактивен, со стабилен индекс ОМБ и непроменети котации на државните хартии од вредност.