Економија

Дерегулацијата како алатка за раст: Полска со нов модел на економска трансформација

Повеќе од една година откако Доналд Туск стана премиер на Полска, неговата влада ја започна најголемата кампања за дерегулација во историјата на земјата. Поттикната од извештајот за конкурентноста на ЕУ на Марио Драги и под влијание на глобалните трендови, Полска се позиционира како лидер на новиот европски бран на регулаторни поедноставувања.

Дерегулацијата стана клучна стратегиска цел на новата Европска комисија, а Варшава, со претседателството со Советот на ЕУ, ја искористи шансата да стане главен промотор. Иако претходната конзервативна влада на PiS беше поприлично блиска со MAGA идеологијата на Доналд Трамп, таа не направи значајни чекори на ова поле. Напротив, економски либералната Граѓанска платформа на Туск, сега прави радикален пресврт кон активна државна интервенција со јасен фокус на внатрешна ефикасност, национални инвестиции и дерегулација.

Новиот модел комбинира елементи на економски национализам со либерални реформи: државна поддршка за домашните компании, приоритет за полски добавувачи, ренесанса на индустријата и огромни вложувања во одбраната (Полска наскоро ќе достигне 5% од БДП за воени трошоци – највисоко во НАТО).

Во сржта на дерегулацискиот проект се наоѓа иницијативата „SprawdzaMY“ („Проверуваме“), која преку отворен пристап овозможува граѓаните и стручњаците да предлагаат укинување или измена на непотребни регулативи. До сега, 202 од 259 поднесени предлози се разгледани, а 122 прифатени за реализација. Оперативното водство беше во рацете на бизнисменот и милијардер Рафал Бжоска, додека политичкото раководство го презеде министерот Мачеј Берек.

Реформите опфаќаат широк спектар: од дигитализација на јавната администрација и правда, до олеснување за малите бизниси, скратување на инспекциски рокови, воведување на принцип „административен молк значи одобрување“, електронски е-документи, до систем за ризик-базирани инспекции. Новост е и дерегулацијата на микро фирмите со ослободување од ДДВ до праг од 83.000 евра.

Паралелно со домашните мерки, Полска активно врши притисок врз Европската комисија да продолжи со своите „Omnibus“ пакети, кои досега донесоа над 8 милијарди евра административно олеснување за европската економија. Четвртиот пакет, презентиран во мај, вклучува олеснување на обврските за GDPR, дигитална документација, нова класификација за мали и средни компании (SMC) и поддршка за индустријата на батерии.

Меѓутоа, зад амбициозната дерегулација се крие тензичен макроекономски контекст: Полска има фискален дефицит од 5%, јавниот долг се приближува кон уставниот лимит од 60% од БДП, а економскиот раст од 3% не е доволен за брзо приближување до западниот стандард. Земјата се движи околу „магичниот“ праг од 80% од просечниот реален БДП по жител во ЕУ – ниво на кое многу земји, меѓу нив и Хрватска, веќе подолго стагнираат.

Дали дерегулацијата ќе биде доволна за Полска да излезе од „развојната замка“ или ќе се покаже како политичка кампања без одржлив ефект? Искусниот Туск, засега, создаде најдобро политички структуриран проект во ЕУ, со широка поддршка, транспарентна организација и јасна визија. Но конечниот тест допрва доаѓа – спроведување низ парламентот и отпорот од новоизбраниот конзервативен претседател Карол Навроцки.

Полска тргна храбро, но дали ќе опстане – ќе покаже само времето.

Економија

Димитриеска-Кочоска: Со поддршка од САД ги унапредуваме буџетските процеси и јавните финансии

Министерката за финансии Гордана Димитриеска-Кочоска одржа работен состанок со Џејсон Винички, заменик-директор за буџет и финансиска одговорност во Канцеларијата за техничка помош (OTA) при Трезорот на САД, на кој беа разгледани активности за унапредување на буџетските процеси и јакнење на системот на јавни финансии.

На состанокот беше истакнато дека со поддршка од Трезорот на САД и Канцеларијата за техничка помош (OTA), Министерството за финансии интензивно работи на подобрување на буџетското планирање, извршувањето на буџетот и управувањето со јавните финансии, со цел зголемена транспарентност, ефикасност и отчетност.

Димитриеска-Кочоска нагласи дека соработката со Канцеларијата за техничка помош (OTA) е од суштинско значење за градење модерен и одржлив систем на јавни финансии, кој ќе обезбеди подобро управување со јавните средства и поддршка на економскиот развој на државата.

Економија

МБИ10 со пад од 0,45%, вкупен промет над 12,6 милиони денари

Изготвен од Илирика Инвестментс АД Скопје врз основа на официјални податоци од Македонска берза.

На берзанската сесија од 19 декември 2025 година, индексот МБИ10 забележа пад од 0,45%, спуштајќи се на 10.091,11 поени, додека индексот ОМБ остана непроменет на 129,44 поени. Вкупниот промет на берзата изнесуваше 12,68 милиони денари, што претставува умерено ниво на тргување во однос на претходните денови. Најголем дел од прометот беше концентриран кај Комерцијална банка, Алкалоид и Македонски Телеком .

Најтргувани хартии од вредност

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) – 6.869.150 денари

● Алкалоид АД Скопје (ALK) – 4.575.500 денари

● Реплек АД Скопје (RPK) – 373.750 денари

Топ добитници

● Макстил АД Скопје (MST) +2,34%

● ВВ Тиквеш АД Кавадарци (VVK) +0,03%

● Макпетрол АД Скопје (MPT) +0,29%

Топ губитници

● Алкалоид АД Скопје (ALK) –0,52%

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) –0,30%

● Стопанска банка АД Скопје – приоритетни (STBP) –2,96%

Обврзнички пазар

Во текот на денешната сесија беа реализирани мали трансакции со државни обврзници од серијата „Денационализација 16“ и „Денационализација 19“, со вкупен промет од околу 41,5 илјади денари. Поголемиот дел од државните хартии се тргуваа без ценовни промени, при што индексот ОМБ остана стабилен на 129,44 поени.

На берзанската сесија од 19 декември 2025 година, активноста на пазарот беше умерена, со вкупен промет од 12,68 милиони денари и пад на индексот МБИ10 за 0,45%. Комерцијална банка, Алкалоид и Македонски Телеком беа најликвидните хартии, додека Макстил и Макпетрол го предводеа растот. Пазарот на обврзници остана слабo активен, со ограничени трансакции и стабилни цени, што укажува на континуирана стабилност во фиксниот доходен сегмент.

Економија

И покрај уверувањата, Фолксваген ја затвора фабриката во Дрезден

Иконичната Стаклена Фабрика на Фолксваген во Дрезден, еден од најпознатите симболи на германската автомобилска индустрија, стои на прагот на драстична промена. Отворена во 2001 година со големи амбиции да го произведува луксузниот модел Phaeton, фабриката сега се соочува со сериозни економски предизвици кои ја доведуваат во прашање иднината на традиционалното производство на автомобили.

Иако Фолксваген со години уверуваше дека нема да затвора фабрики во Германија, „Фабриката од стакло“ во својата оригинална форма ќе престане да постои. Но, приказната тука не завршува – просторот ќе добие нов живот како голем иновативен центар, во партнерство со Техничкиот универзитет во Дрезден. Ова е првата фабрика на Фолксваген што се затвора во Германија во последните 88 години.

Фабриката, која се отвори со големи амбиции во 2001 година за производство на луксузниот седан Phaeton, во 2017 година беше преориентирана кон електричниот e-Golf, а од 2019 година па натаму го произведуваше моделот ID.3. До средината на декември 2025 година, посетителите сè уште можат да го видат производството на ID.3 во Дрезден. Но, од 2026 година, фабриката ќе се трансформира во платформа за наука и иновации – место каде што технологијата, вештачката интелигенција и новите концепти за мобилност ќе можат да се истражуваат и доживеат одблизу.

Сепак, затворањето на фабриката е и симболичен удар за германската автомобилска индустрија. По „Дизелгејт“ скандалот од 2015 година, кој ја потресе групацијата, Фолксваген се обиде да се реинвентира преку целосна електрификација. Во 2019 година, брендот го претстави ID.3 како своја „нова икона“ – автомобил кој требаше да биде пресвртница, на ниво со легендарниот Буба или Голф. Но реалноста покажа дека продажбата не ја оправда големата амбиција, а производството во Дрезден сега завршува.

Производството на ID.3 ќе продолжи во поголемата фабрика во Цвикау, 115 километри од Дрезден, која е дизајнирана да произведува до 360.000 електрични возила годишно, но годинава најверојатно ќе достигне само околу 200.000. Во меѓувреме, фабриката во Кемниц – специјализирана за возила со мотори со внатрешно согорување – произведува повеќе од 730.000 единици годишно.

Многумина експерти сугерираат дека транзицијата на Фолксваген кон целосно електрични возила не била стратегиски најдобра, особено во период кога пазарот се движи кон хибридни и plug-in хибридни модели како „премостување“ кон електрификација. Во меѓувреме, Тојота, која повеќе од две децении инвестира во хибридни технологии, се покажува како победник на овој стратегиски пресврт.

„Стаклената фабрика“ во Дрезден, со својата транспарентна архитектура и визионерски дух, можеби ја завршува ерата на традиционалното производство, но отвора ново поглавје: светот на иднината на мобилноста и технологијата.