Економија

Санкциите на САД ја загрижуваат Европа: Рафинериите на „Лукоил“ во Софија и Букурешт под ризик

Одлуката на Вашингтон да ги стави на црната листа компаниите „Лукоил“ и „Росњефт“ предизвика загриженост во неколку европски земји, кои се обидуваат да спречат прекин во снабдувањето со гориво пред санкциите да стапат на сила на 21 ноември.

Во Бугарија, парламентот по итна постапка усвои закон кој ѝ овозможува на Владата да назначи управник на рафинеријата на „Лукоил“ во Бургас, со целосни овластувања за оперативна контрола, продажба или национализација доколку е потребно. Министерството за одбрана и енергетика ја разгледува можноста за изземање од санкциите, бидејќи рафинеријата обезбедува до 80 отсто од домашните потреби за гориво.

Опозицијата, пак, предупредува дека брзото усвојување на законот носи ризик од правни последици, со можност „Лукоил“ да ја тужи Бугарија и парите на крајот да завршат во Русија.

Во Романија, каде „Лукоил“ поседува рафинеријата „Петротел“, Букурешт подготвува барање за продолжување на рокот на санкциите. Рафинеријата покрива околу една петтина од романскиот пазар, а експертите предупредуваат дека затворањето би предизвикало само умерен раст на цените, но проблем би се појавил за снабдувањето на Молдавија, која дел од горивото го увезува од Романија.

Германија веќе доби шестмесечно изземање за рафинеријата „Шведт“, додека Унгарија се обидува да обезбеди ослободување за увоз на руска нафта преку нафтовод, со потенцијален ефект и за Словачка.

Продажбата или промената на сопствеништвото на рафинериите е уште еден предизвик, поради високите инвестиции, скапото осигурување и ризиците од санкции. Швајцарската компанија „Гунвор“ ја повлече понудата за купување на имотот на „Лукоил“ по реакција од американското Министерство за финансии. Експертите сметаат дека секоја одлука за продажба мора да се координира на ниво на ЕУ за да се избегне заобиколување на санкциите и потенцијално руско влијание.

Економија

Праведната транзиција ќе успее само ако ја водиме заедно со работниците, општините, со заедниците – Божиновска на Националниот настан за Локалните економско-социјални совети

Министерката за енергетика, рударство и минерални суровини, Сања Божиновска, учествуваше на Националниот настан за вмрежување на Локалните економско-социјални совети, каде што уште еднаш ја потврди силната определба на Министерството да работи отворено, во соработка и директен дијалог со сите засегнати страни.

„ Транзицијата мора да донесе подобар живот за сите нас. А тоа е можно само ако сме отворени, достапни и ако работиме заедно. Министерството е партнер за секоја општина, секоја организација, секој работник и секоја компанија што носи иницијатива. Можете да ни се обратите во секој момент“, изјави министерката Божиновска.

Локалните економско-социјални совети – се платформа којашто ги обединува општините, синдикатите, бизнис-заедницата, граѓанските организации и институциите во процесот на праведната енергетска транзиција.

„Ако не работиме заедно, ако работниците, општините, локалниот бизнис и граѓанските организации не се во процесот – тогаш процесот нема да успее. Многу е едноставно.“ истакна Божиновска.

Божиновска се осврна и на Инвестициската платформа за праведна енергетска транзиција, која веќе функционира и создава можност за финансирање на локални проекти:

„ Со тоа се отвора реален простор за инвестиции што ќе ја придвижат транзицијата напред. Но мора, сите вклучени чинители, посебно општините, да се поодговорни, да се понудат реални издржани проекти за да ги користиме средствата ефикасно. Нашата задача е да обезбедиме јасна политичка насока, координација меѓу институциите и поддршка за квалитетни локални проекти. Ние не сакаме транзиција само на хартија. Сакам секоја општина да има шанса да развие проект, секој работник да има пристап до нови можности, а секоја заедница да почувствува дека ова е процес што создава вредност — не страв. Затоа сме тука, затоа сме отворени,“ додаде Божиновска..“

Министерството за енергетика, рударство и минерални суровини останува целосно посветено на поддршка на локалните процеси, на развој на зелени работни места, нови индустрии и стабилни услови за економски раст во сите региони

Економија

МБИ10 во пад од 0,20% при промет од 11,48 милиони денари

Изготвен од Илирика Инвестментс АД Скопје врз основа на официјални податоци од Македонска берза.

На трговската сесија од 10 декември 2025 година, индексот МБИ10 забележа пад од 0,20%, спуштајќи се на 10.219,32 поени, додека индексот ОМБ остана непроменет на 128,73 поени. Вкупниот промет изнесуваше 11,48 милиони денари, при што тргувањето беше најактивно кај Комерцијална банка, Алкалоид и Стопанска банка, кои повторно ја предводат пазарната ликвидност.

Најтргувани хартии од вредност

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) – 4.343.820 денари

● Алкалоид АД Скопје (ALK) – 1.969.180 денари

● Стопанска банка АД Скопје (STB) – 2.201.730 денари

Топ добитници

● Реплек АД Скопје (RPK) +0,06%

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) +0,07%

● НЛБ Банка АД Скопје (NLB) +0,41%

Топ губитници

● Алкалоид АД Скопје (ALK) –0,34%

● Стопанска банка АД Скопје (STB) –2,95%

● Македонски Телеком АД Скопје (TEL) –1,08%

Обврзнички пазар

На обврзничкиот пазар беше реализирана една трансакција со обврзницата за денационализација „Р. Македонија – ДЕН 22“ во вкупен износ од 638.350 денари, по цена од 94 евра, што претставува раст од 1,08%. Сите други обврзници останаа без промени во цените и без реализирани трансакции.

На берзанската сесија од 10 декември 2025 година, активноста беше умерена, со доминација на банкарскиот и фармацевтскиот сектор. Индексот МБИ10 бележи благ пад од 0,20%, при што Комерцијална банка и Алкалоид повторно беа најликвидни. Падот на Стопанска банка и Македонски Телеком имаше најголем негативен ефект врз индексот. Обврзничкиот пазар остана со ограничена активност и стабилен индекс ОМБ.

Економија

Е-фактурата ќе се тестира од 1 јануари, минимизирање на ризикот од злоупотреби

Од 1 јануари започнува пилот-фазата на проектот е-фактура, со кој се очекува да се намалат злоупотребите и фиктивните фактури, најави директорката на Управата за јавни приходи (УЈП), Елена Петрова.

Петрова појасни дека системот е усогласен со меѓународни стандарди, лесен за интеграција во компаниите и обезбедува автоматска и безбедна размена на податоци. Пилот-тестирањето ќе се одвива во контролираната средина и ќе опфати ИТ компании и економски оператори со свои системи, а до крајот на првиот квартал ќе биде достапна и апликација за помалите компании.

Целта на реформата е подобрување на управувањето со јавните финансии, поголема даночна усогласеност, намалување на сивата економија и ефикасна даночна контрола. Е-фактурата ќе овозможи реално време на издавање и примање фактури, како и документирана деловна трага за сите настани, со што се минимизира ризикот од измами.

Петрова додаде дека приоритет се и брзината на системот, заштита на податоците и автентичноста на фактурите.

На конференцијата за дигитализација на АмЧам беше истакнато дека дигитализацијата ја зајакнува владеењето на правото, ја намалува корупцијата и бара партнерство меѓу јавниот и приватниот сектор, како и инвестирање во дигитални вештини на граѓаните и компаниите.