Економија

САД ги рестартираат рудниците за бакар, цената руши рекорди, македонскиот потенцијал засега неискористен

Цената на бакарот се очекува да продолжи да расте. Откако минатата недела беше достигнат рекорд од 11,100 долари за тон на лондонската берза, првиот човек на Федералните резерви на САД, Џером Пауел истакна дека ќе преземе мерки, зашто цената од 12 илјади долари за тон би била на дофат до крајот на годинава.

Пазарот на минералните суровини ширум светот доживува пресврти по секоја нова најава за можна ескалација и потенцијално сериозна трговска војна меѓу САД и Кина. Ова следува откако американскиот претседател Доналд Трамп најави нови даноци, особено за критичните метали. Според експертите, освен тензиите на релација Вашингтон – Пекинг, постојат уште неколку клучни причини за зголемувањето на цената на бакарот.

Прогнозите покажуваат дека побарувачката за бакарот ќе порасне за 24% до 2035 година. Една од причините е сѐ помалиот ископ на бакар од рудниците на глобално ниво. Понатаму се наведува зголемената употреба на бакарот во Азија, особено Индија, за изградбата на центри за податоци поврзани со информатичката технологија. Дополнително, огромно количество на бакар откупува и Кина која ја модернизира својата електропреносна мрежа.

„За растот на цената да добие понатамошен импулс, ќе треба да видиме и нов силен раст на побарувачката, особено од Кина. Ако Кина ја засили инвестицијата насочена индиректно кон металите, тоа дополнително ќе ја зголеми побарувачката и цените“, вели за Ројтерс аналитичарката на банката ING, Ева Мантеј, додавајќи дека тие обрнуваат засилено внимание на случувањата со бакарот.

Уште една причина за растот на цената на овој метал е зголемената побарувачка од страна на Европската Унија. Брисел цели да ја оствари зелената транзиција, за што е неопходен бакарот, но исто така има зголемена побарувачка и поради војната во Украина. Поради чекорите на Русија, ЕУ одлучи да ја поддржи домашната воена индустрија и според предвидувањата, тоа е дополнителна побарувачка од 30 до 40 илјади тони бакар годишно во наредната деценија.

Можеби ќе ве интересира

Ваквиот развој на настаните веќе предизвика САД и ЕУ да го поддржат ископот и да ги олеснат процедурите во рударството за критичните метали како што е бакарот. Дозволите за експлоатација веќе започнаа да се издавааат во рамки на неколку месеци, а Фајненшл тајмс пишува дека дури четири големи рудници за бакар во Аризона и Мајами се на пат да се рестартираат.

Мајк Хенри, кој ја предводи најголемата рударска група во светот BHP, истакна дека иницијативите на претседателот Доналд Трамп, за да го осигури бакарот независно од Кина, ја навеле компанијата да го зголеми истражувањето во САД и поттикнале преглед на нејзините затворени наоѓалишта во Аризона, срцето на американската индустрија за бакар.

– Позитивниот став кон рударството и итноста за започнување со работа во рударството е многу добредојдена промена. Секторот никогаш не бил толку во центарот на вниманието – изјавил директорот на рударскиот гигант Мајк Хенри за ФТ.

Неизвесно е дали и Македонија, по примерот на САД и ЕУ, ќе се вклучи во светската потрага по бакар и ќе ја постави рударската индустрија во центарот на вниманието. Веројатно одговорите ќе бидат познати кога би се усвоил новиот Закон за рударство. Во една од последните изјави, министерката за енергетика, рударство и минерални суровини Сања Божиновски нагласи дека одговорното рударство може да биде двигател на македонската економија.

– Нашата цел е да обезбедиме јасни правила на игра за компаниите и највисоко ниво на заштита на граѓаните и животната средина. Рударството треба да се развива на одржлив начин, кој ќе обезбеди и економски раст и сигурност за работниците – вели министерката Божиновска коментирајќи го новото законско решение.

Од она што е познато е дека источниот дел на Македонија лежи на бакар. Овој податок се истакнува и во нацртот на Стратегијата за минерални суровини на МАНУ, во која експертите се повикуваат на геолошки истражувања. Во моментов ископ на бакар во земјава се врши само во рудниците Бучим и Боров дол, а единствена најавена инвестиција за рудник е во Иловица кој има потенцијал од 700.000 тони бакар.

Економија

Димитриеска-Кочоска на „The Economist MeetUp“: Македонија е подготвена за инвестиции и технолошки развој

Дигиталната трансформација, вештачката интелигенција и сајбер-безбедноста се клучни столбови и приоритети на економска и фискална политика на државата, истакна министерката за финансии, Гордана Димитриеска-Кочоска, во своето воведно обраќање на денешната конференцијата на престижниот „Економист“, насловена „The Economist MeetUp – The World Ahead”, која се одржува во Скопје.

Во услови на глобални економски и геополитички неизвесности, забрзани технолошки промени и трансформација на економските модели, според министерката, ваквите настани се од суштинско значење за отворен и аргументиран дијалог меѓу носителите на политики, бизнис заедницата и меѓународните партнери, со цел заедничко креирање стабилна, конкурентна и отпорна економија.

Димитриеска-Кочоска посочи дека Министерството за финансии и Владата се силно посветени на модернизација, иновации и одржлив економски раст, при што посебен акцент се става на надминување на долгогодишните структурни предизвици кои ја ограничуваат продуктивноста, конкурентноста и довербата во институциите.

„Дигитализацијата значи поефикасни и потранспарентни институции, помалку бирократија, подобра наплата на јавните приходи и пофер деловна средина. Сајбер-безбедноста е предуслов за стабилен и сигурен финансиски систем, а вештачката интелигенција веќе отвора нови можности за индустријата, финансискиот сектор и пазарот на труд“,нагласи министерката.

Таа додаде дека дигиталната трансформација, примената на вештачката интелигенција и јакнењето на сајбер-безбедноста се составен дел од Националната развојна стратегија 2024–2044, која претставува највисока долгорочна рамка за економски и општествен развој, насочена кон јакнење на конкурентноста, развој на човечкиот капитал и изградба на функционални и отпорни институции.

Во однос на фискалната политика, министерката нагласи дека за периодот 2026–2030 година фокусот е ставен на постепена фискална консолидација, одржлива и дисциплинирана јавна финансиска рамка и истовремено задржување на високо ниво на капитални инвестиции, особено во инфраструктурата, дигиталната трансформација и поддршката на долгорочниот економски раст.

На бизнис заедницата и на инвеститорите Димитриеска-Кочоска им порача дека Македонија е стабилна, предвидлива и подготвена за забрзан развој, со јасна визија, силна институционална поддршка и партнерски пристап кон инвестициите и иновациите.

Економија

Израел одобри 35 милијарди долари вреден договор за извоз на гас во Египет

Израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху го одобри најголемиот гасен договор во историјата на Израел – договор за извоз на природен гас во Египет вреден 35 милијарди долари. Според него, оваа соработка не само што ќе ја зајакне позицијата на Израел како регионална енергетска сила, туку може да стане и чекор кон стабилизирање на тензиите со Египет, кои беа особено видливи во последните две години поради војната во Појасот Газа.

Американскиот енергетски гигант „Шеврон“, кој управува со гасното поле покрај израелската обала на Средоземното Море, ќе ја испорачува енергијата во Египет во наредните 15 години. Според очекувањата, половина од приходите од овој мегадоговор ќе завршат директно во израелската државна каса.

„Овој договор значително ја зајакнува позицијата на Израел како регионална енергетска сила и придонесува за стабилноста на Блискиот Исток“, изјави Нетанјаху, истакнувајќи го економскиот и геополитичкиот потенцијал на проектот.

Египет, кој се граничи и со Израел и со Појасот Газа, беше клучен посредник во преговорите меѓу Израел и Хамас, кои доведоа до прекин на огнот посредуван од САД во октомври. Каиро, и покрај посредничката улога, јавно ја критикуваше израелската офанзива во Газа, која остави десетици илјади Палестинци без живот.

Економија

СиП 500 четврти ден последователен паѓа на Волстрит

Wall Street забележа четврти последователен ден на падови, со инвеститорите кои се повлекуваат од акциите поврзани со вештачката интелигенција (AI), откако се појавија загрижувачки вести за проектите на Оракл за центри за податоци.

СиП 500 падна за 1,16% на 6.721,43 поени, Насдак композит изгуби 1,81% завршувајќи на 22.693,32, додека Дау Џонс Индустрискиот просек се спушти за 228,29 поени, или 0,47%, на 47.885,97.

Акцијата на некогаш популарниот AI играч, Оракл, се урна за 5,4% откако Фајненшл Тајмс објави дека најголемиот инвеститор, Blue Owl Capital, се повлекол од 10 милијарди долари вреден проект за центар за податоци во Мичиген. Извори запознаени со состојбата изразија загриженост за долгот и трошоците на компанијата. Оракл, сепак, го оспори извештајот, истакнувајќи дека проектот продолжува.

Не само Оракл, туку и други големи играчи во AI секторот трпеле удари. Broadcom загуби повеќе од 4%, Nvidia речиси 4%, AMD над 5%, додека Alphabet, матичната компанија на Google, падна за повеќе од 3%.

„Видовме јасна ротација од растечки кон вредносни акции. Инвеститорите се позиционираат пообранбено во очекување на следната година,“ објаснува Брајан Малбери, менаџер на портфолио во Zacks Investment Management. „Главното прашање е: кој навистина ќе ги монетизира огромните инвестиции во вештачката интелигенција?“

Оракл и Broadcom, заедно со други AI акции, бележат значителни падови ова декември, месец во кој инвеститорите се свртеа кон „вредносно ориентирани“ сектори како финансиите. До денес, Оракл и Broadcom изгубија повеќе од 11% и околу 19%, додека State Street Technology Select Sector SPDR ETF (XLK) бележи пад од 2,6% овој месец.

Малбери прогнозира дека ротацијата кон „пофер вредност“ ќе продолжи и во 2026 година. „Неизвесноста околу монетарната политика и побарувачката на слободен паричен тек ќе продолжат да создаваат нестабилност на пазарот. Можете да ја „лажирате“ билансната состојба, но слободниот паричен тек е неприкосновен,“ предупредува тој. „Она што сега е најголем двигател на приносите, се претвори во најголем ризик.“