Економија

„Смедеревка“ медиуми, од Мрзенци

Почитувани новинари и уредници, сите сте ми драги, но подрага ми е вистината. Кога споредувате номинални износи, треба тие да бидат од иста категорија. Така, во случајов, износот на минималната плата во Македонија што се користи во јавноста треба да се спореди со нето износот во соседна Бугарија, кој во моментов е 427 евра, а не 551 евро (ова е износ со вклучен персонален данок и придонеси за социјално осигурување).

Не поминаа десетина дена откако повеќето домашни медиуми наседнаа на првоаприлската шега дека, наводно, француски производители на вино од некојси газда Ѓоко од Мрзенци купувале вино од сортата „Смедеревка“, на што на францускиот пазар го продавале по 100 пати повисока цена. Фантастична маржа од 10.000%!

Никој не ја беше проверил веста што ја објави српскиот портал „Вино и Фино“ дали воопшто постои тој Ѓоко од Мрзенци, за да го искараат зошто дозволува, што би рекол претседателот Трамп, Французите да ја „соголуваат“ Македонија, слично како што се зборуваше дека во рамките на поранешната СФРЈ „паметните Словенци“ нè соголувале купувајќи евтино наше вино во цистерни, за подоцна да го продаваат по повеќекратно повисока цена во шишиња.

Или можеби помислиле дека портал чиешто име потсетува на „Храна и вино“ мора да ја зборува вистината.

Значи, по само десетина дена, повторно „самоубиство од заседа“! Цела дузина електронски портали, од кои некои имаат и печатени дневни изданија, објавија дека, ќе цитирам еден од нив: „Минималната плата во Македонија, која од март изнесува 24.379 денари или околу 396 евра, е за 155 евра пониска дури и од најниската минимална плата во Европската Унија – онаа во Бугарија, каде работниците добиваат 551 евро месечно.

Објавите се темелат на соопштение на Евростат, статистичка база на Европската Унија, за висината на минималната плата што се исплаќа во 22 од 27 земји членки на ЕУ од почетокот на 2025 година. Пет земји членки на ЕУ немаат со закон пропишана минимална плата.

Во спомнатото соопштение од само неколку страници убаво стои дека податоците се однесуваат на месечен износ на минимална БРУТО плата. Свесно или несвесно, а ова се повторува со години, при споредба на износот на минимална плата во нашата земја со други земји, износот на минимална плата во НЕТО износ се споредува со износот во БРУТО износ кај другите.

Се сеќавате дека пред неколку години истите овие медиуми се подбиваа со лапсусот на еден поранешен министер за финансии во владата на Република Македонија кој, иако статистичар по вокација, дури откако станал министер ја разбрал разликата бруто-нето, која, колку што се сеќавам, се однесуваше на прибраниот ДДВ во државната каса.

Сега е ред да појасниме за што станува збор. Прво, манипулацијата, како што реков, свесна или несвесна, сеедно, се користи за познатиот синдром „удирање од земја“ дека кај нас работите не чинат, а кај другите, особено кај соседите, тече мед и млеко.

Второ, постојано се потхранува наративот дека платите треба постојано да растат, без разлика на состојбата во економијата, продуктивноста и можностите на фирмите и на државниот буџет. Па безбели и новинарите се работници (медиумски) кои живеат од плата, па ако му се помогне на ССМ во борбата за повисоки плати, корист би имале и тие самите.

Почитувани новинари и уредници, сите сте ми драги, но подрага ми е вистината. Кога споредувате номинални износи, треба тие да бидат од иста категорија. Така, во случајов, износот на минималната плата во Македонија што се користи во јавноста треба да се спореди со нето износот во соседна Бугарија, кој во моментов е 427 евра, а не 551 евро (ова е износ со вклучен персонален данок и придонеси за социјално осигурување).

Произлегува дека минималната плата во Бугарија во моментов е за околу триесетина евра, или за 7,8% повисока во споредба со нашата минимална плата. Минатата годинаБугарија се најде под притисок на ЕУ која со директива побара од земјите членки износот на минимална плата да го зголемат до ниво од 50% од просечната плата во односната земја.

Со најновото зголемување, износот на минималната плата во однос на просечната кај нас достигна 59% и како таков е меѓу највисоките соодноси во светот!

Понатаму, не е на одмет да се потсетиме дека Бугарија има за 50% повисок БДП по глава на жител од Македонија. Но, тоа не е сè! Евростат во соопштението за минималната плата во земјите членки укажува дека номиналните износи не се вистинско мерило за разликите во животниот стандард. Тие разлики се намалуваат доколку се води сметка за куповната моќ на парите, или она што ние економистите го нарекуваме „паритет на куповни сили“.

Ова се должи на фактот што нивото на цени во помалку развиените земји е пониско од тоа во развиените. На друго место имам спомнато, а тоа го тврдам и во оваа прилика, дека мерено според куповната моќ на парите, минималната плата во Македонија е повисока од таа во Бугарија, која во случајов ја користиме за споредба.

Не мислам дека и со оваа интервенција ќе ги убедам сите медиуми кои не ја разбрале разликата меѓу бруто и нето дека не треба да споредуваат „баби и жаби“. Но, и оваа Сизифовска работа, за разлика од најголемиот број колеги економисти, ја разбирам како професионална должност.

А на медиумите заради кои е напишан овој текст, би им порачал да не бидат ниту „смедеревка“, но ниту „жилавка“ медиуми, кои постојано ќе наседнуваат на лажни вести и жилаво ќе пласираат невистини.

Трајко Славески

Економија

Николоски најавува нов државен просторен план за инфраструктура и развој

Скопје – Во тек е подготовка на нов просторен план на државата, документ кој треба да ја дефинира долгорочната насока на просторниот и инфраструктурниот развој, информираше вицепремиерот и министер за транспорт Александар Николоски.

Според неговите најави, новиот план ќе биде усогласен со современите потреби на државата и ќе ги земе предвид демографските промени, економскиот развој, инфраструктурните приоритети и заштитата на животната средина. Целта е да се воспостави јасна рамка за идни инвестиции и рационално користење на просторот на целата територија на државата.

Николоски истакна дека изработката на просторниот план ќе се одвива транспарентно, со вклучување на стручната јавност, институциите и локалната самоуправа. Очекувањата се дека документот ќе придонесе за подобра координација меѓу различните сектори и ќе овозможи поефикасно планирање на капиталните проекти.

Новиот просторен план треба да биде основа за одржлив развој, подобрување на инфраструктурата и рамномерен регионален напредок, со јасно дефинирани приоритети за наредните децении.

Економија

Халкбанк АД Скопје доби нов главен извршен директор: Фатих Шахбаз на чело на банката

По финализирањето на сите регулаторни процедури и добиеното „зелено светло“ од Народната банка, Халкбанк АД Скопје добива нов лидер. Д-р Фатих Шахбаз официјално е назначен за нов Главен извршен директор (ГИД) на една од најбрзорастечките финансиски институции во државата.

Д-р Шахбаз не е само нов лидер, туку докажан стратег со повеќе од две децении искуство во турскиот банкарски столб – Türkiye Halk Bankası A.Ş. Неговата кариерна патека е импресивна хронологија на професионален раст: од инспектор и директор на филијала, до клучни менаџерски позиции во централата.

Пред да го преземе кормилото во Скопје, тој раководеше со критичните сектори за дигитална трансформација и поддршка, што јасно сигнализира дека Халкбанк во претстојниот период ќе стави уште посилен акцент на модернизацијата и иновативните финтек решенија.

Новиот ГИД ја презема функцијата во време кога банката бележи историски резултати. Халкбанк одамна не е само учесник, туку клучен двигател на македонската економија. До вториот квартал на 2025 година, Халкбанк има пораст на фантастични 1,922 милијарди евра Депозитната база достигна 1,443 милијарди евра, што е крунски доказ за вербата на граѓаните и фирмите во институцијата. 2024 година беше заокружена со нето добивка од над 30 милиони евра, додека кредитирањето само во првата половина на 2025 година порасна за неверојатни 158 милиони евра.

Назначувањето на Д-р Шахбаз е јасен сигнал за континуитет, но и за надградба. Под негово раководство, Халкбанк АД Скопје се подготвува за нов развоен циклус каде хуманиот капитал и дигиталната супериорност ќе бидат главни столбови.

Македонскиот пазар може да очекува банка која останува стабилен партнер на стопанството, но со уште поизразена динамика во креирањето вредност за своите клиенти. Со искусен професионалец како Шахбаз, Халкбанк не само што ја чува својата висока позиција, туку ја трасира патеката кон нови рекорди.

Економија

Македонија со значителен напредок во сигурноста на енергетското снабдување и пазарната интеграција во 2025 година

Македонија бележи значителен напредок во сигурноста на енергетското снабдување и интеграција на енергетските пазари во 2025 година во споредба со лани, покажува најновиот Годишен извештај за имплементација на Енергетската заедница за 2024 и 2025 година. Степенот на исполнување на обврските во областа „сигурност во снабдување“ е зголемен од 21% во 2024 година на 41% во 2025 година, а во областа „пазари и пазарна интеграција“ соодветно од 54% на 61%. Извештајот преку споредбата на состојбите во двете години го илустрира реалниот напредок.

Евидентно е дека државата прави крупни чекори напред во гасификацијата и трговијата со струја. Највидливи поместувања има во делот на пазарот на електрична енергија. Вкупната оценка за секторот електрична енергија расте од 48% во 2024 година на 62% во 2025 година. Додека најмногу внимание привлекува напредокот на пазарот на малопродажбата, каде што степенот на имплементација скокнал од 49% на дури 83%. Ова укажува на тоа дека правилата за конкуренција, пристапот на крајните потрошувачи и отворањето на пазарот за нови понудувачи се движат во позитивна насока. Подобрена е и сликата кај раздвојувањето на активности поврзани со електричната енергија од 84% на 91%, како и кај пристапот до електроенергетскиот систем, кој расте од 86% на 89%.

Позитивната вест во овогодинешниот пресек доаѓа и од секторот за сигурност во снабдувањето. Ако во 2024 година земјата имаше имплементација од скромни 21%, во 2025 година тој процент е речиси двојно зголемен и изнесува 41%. Ова е средна оценка за која предвид е земена сигурноста во снабдувањето со електрична енергија, каде бележиме раст од 29% на 36% , додека кај нафтата има благ пад од 48% на 41 %.

Она што во сигурноста на снабдувањето привлекува најмногу внимание е гасот, кој лани беше оценет со нула проценти (0%), а годинава скокна на 47%. Ова е јасен сигнал дека државата почнала посистематски да се подготвува за нови извори и рути на снабдување со гас. Односно, отпочнување на активностите за грчко–македонската интерконекција, која треба да ја зајакне физичката поврзаност на нашиот пазар и да внесе поголема диверзификација на снабдувањето со природен гас, придонесуваат Македонија практично да се отвори кон регионалните извори на природен гас.

Во областа на декарбонизација на енергетскиот сектор напредокот е постепен и ограничен. Односно, општата оценка расте од 49% на 50% и зголемен е степенот на имплементација на обновливите извори на енергија од 48% на 51%, со особено подобрување кај гаранциите на потекло од 40% на 60%, што е важно за следење и препознавање на „зелената“ енергија. Мерките за енергетска ефикасност, пак, ја подобруваат својата оцена од 66% на 68%, а целите за енергетска ефикасност до 2030 година и политичките мерки се оценети повисоко од 69% на 74%.

Општиот впечаток од Извештајот е дека институциите се подготвени во спроведувањето на политиките во енергетскиот сектор и напредок бележат регулаторниот орган, органите за конкуренција и државна помош, како и Државниот завод за статистика кој доби високи 92%.

Македонија гради посигурен, поотворен и попазарно ориентиран енергетски систем, со силни поместувања во сигурноста на снабдување и функционирањето на пазарите на електрична енергија.