Свет

Две девојчиња во Тексас починаа од сипаници, верска заедница одбива вакцини

Во малиот град Семинол во Тексас, припадниците на менонитската заедница, во присуство на американскиот секретар за здравство Роберт Ф. Кенеди Џуниор ја погребаа осумгодишната Дејзи Хилдебранд, второто невакцинирано дете што почина од сипаници во овој град во последните два месеца.

Локалните здравствени работници, вклучително и директорот за јавно здравје Зак Холбрукс, исто така дојдоа да изразат сочувство. „Овој пат не зборувавме за вакцината против сипаници. Фокусот беше на поддршката за семејството. Никој не сака да види дете како умира од болест што може да се спречи“, рече Холбрукс, мислејќи на вакцината MMR, која штити од сипаници, заушки и рубеола.

Холбрукс и самиот израснал невакциниран, како многумина во тој дел од Тексас. Првата вакцина ја примил како студент, а втората дури во февруари оваа година, кога неговиот роден крај стана епицентар на една од најголемите епидемии на сипаници во САД во последната деценија. Од почетокот на годината, во САД се регистрирани над 700 случаи на сипаници, додека во цела 2024 година имало 285 случаи. Речиси 80 отсто од заболените се во западен Тексас, каде 56 лица завршиле во болница. Епидемијата се прошири и во соседните сојузни држави Ново Мексико, Оклахома и Канзас. Починатите две деца се првите смртни случаи од сипаници во САД од 2015 година.

Семинол, град со околу 7.000 жители, е опкружен со фарми и нафтени полиња. Иако дигиталните табли покрај патиштата предупредуваат на опасностите од сипаници, кои можат да предизвикаат пневмонија, енцефалитис и смрт, во секојдневието малку нешта се промениле. Локалните власти велат дека луѓето едноставно ја игнорираат опасноста. Епидемијата брзо се прошири во менонитската заедница, конзервативна верска група што живее во руралните области. Холбрукс проценува дека во неколку окрузи има околу 40.000 менонити. Иако нивната вера не ги забранува вакцините, многумина од заедницата избегнуваат модерна медицина. Во некои училишта во овие краишта, стапката на вакцинација паднала под 82%, далеку под прагот за колективен имунитет од 95%.

Осумнаесетгодишната Савана Кнелсен, келнерка во локален ресторан, никогаш не била вакцинирана против сипаници или други болести. Таа вели дека многумина од нејзиното семејство и пријатели неодамна се заразиле. Еден нејзин роднина добил висока температура, но одбил да оди во болница. Сепак, таа не планира да го промени ставот: „Здрава сум. Ќе го пуштам моето тело само да победи“. Нејзината колешка Џесика Гисбрехт (19) и нејзиното семејство се вакцинирани, но таа сепак се плаши, особено за нејзината внука, која е премала за вакцина. „Загрижена сум за мојата мала внука“, рече таа. Продавачка во локална аптека додаде: „Никој не дојде по вакцина откако почна ова“.

Роберт Ф. Кенеди Џуниор, актуелен министер за здравство на САД, присуствуваше на погребот на Дејзи во Семинол. Иако сега го води здравствениот сектор, Кенеди со години ширеше теории на заговор за вакцините, вклучително и научно побиената теза за поврзаност меѓу вакцините и аутизмот. Во првите изјави за епидемијата, тој ја минимизираше нејзината важност, нарекувајќи ја ситуацијата во западен Тексас „ништо невообичаено“. Претседателот Доналд Трамп го поддржа, велејќи минатиот викенд дека се погодени „релативно мал број луѓе“ и дека тоа „не е ништо ново“.

Сепак, во средата Кенеди даде најјасна изјава досега: „Ставот на федералната влада, и мој лично, е дека луѓето треба да се вакцинираат против сипаници“, рече тој за Си-Би-Ес. Но, веднаш додаде дека владата „не треба да им наредува“ на луѓето да се вакцинираат. Ваквите пораки, кои се обидуваат да ги задоволат и научната заедница и антиваксерската база, предизвикуваат конфузија и недоверба. Во менонитските продавници во Семинол сè уште се продаваат големи количини рибино масло, богато со витамин А, кое Кенеди го промовираше како алтернативен третман против сипаници.

Лекарите предупредуваат дека таквите третмани не само што се неефикасни, туку можат да бидат и опасни. Болницата Covenant Children’s во блискиот Лабок веќе хоспитализирала неколку деца поради труење со витамин А, кои некои го земале превентивно. Здравствените власти во Тексас предупредуваат дека администрацијата на Трамп може дополнително да ја влоши ситуацијата со планираното кратење од 11,4 милијарди долари од буџетот за јавно здравство. Федерален суд привремено ја блокираше мерката, но загриженоста останува.

Директорот за здравство на округот Ендрус, Гордон Матимо, вели дека поради потенцијалниот губиток од 250.000 долари не може да вработи нова медицинска сестра за вакцинација. Министерството за здравство на САД тврди дека испратило сè што е потребно, но државните и локалните власти предупредуваат дека тоа не е доволно. Тексас би можел да изгуби до 550 милиони долари помош. Државното министерство за здравство веќе обезбедило персонал, вакцини и тестирања, но велат дека ќе бидат потребни дополнителни средства.

Сепак, има знаци на напредок. Во округот Ендрус, менонитски лекар успеал да ја добие довербата на заедницата и да убеди некои да се вакцинираат. „Ваквите доверливи гласници одвнатре се многу важни“, рече Матимо. Од почетокот на годината во Семинол се вакцинирани 103 возрасни лица и 143 деца. Три соседни окрузи ги затворија своите помали пунктови и го префрлија персоналот во Семинол.

Кетрин Велс, раководителка на здравството во Лабок, вели дека некои денови имале и до 20 луѓе на пунктовите за вакцинација, а понекогаш немало никој. Таа и нејзините колеги се надеваат дека смртта на детето ќе поттикне барем дел од населението да се предомисли. Градот воведе нова препорака: децата можат да се вакцинираат против сипаници веќе од шест месеци, наместо од една година. Во Лабок неодамна избувна епидемија во градинка меѓу деца што не биле доволно стари за редовна вакцинација.

Свет

ЕУ формира Меѓународна комисија за компензација на штетите во Украина

Европската унија ја формираше Меѓународната комисија за компензација на штетите во Украина, со цел да се обезбеди отштета за стотици милијарди долари штета предизвикана од руските напади и можни воени злосторства.

Во Хаг, на состанокот присуствуваа десетици лидери, вклучувајќи го и украинскиот претседател Володимир Зеленски, во рамки на дипломатските напори под водство на САД за завршување на конфликтот. Зеленски нагласи дека „секоја воена злосторство на Русија мора да има последици за оние што ги извршиле“.

Нидерландскиот премиер Дик Шуф истакна дека за праведен и траен мир е потребно Русија да ја обештети Украина за нанесената штета. Шефицата за надворешна политика на ЕУ, Каја Калас, додаде дека формирањето на комисијата испраќа јасна порака до идни агресори дека „ако започнете војна, ќе бидете повикани на одговорност“.

Сепак, Reuters нагласува дека основањето на комисијата не значи дека Украина може да очекува брзи отштети. Механизмот за исплата на компензацијата, кој ќе има седиште во Нидерланд, сè уште е во развој, со разгледување на можностите за користење на замрзната руска имотнина и придонеси од земјите-членки.

Регистарот на штети, создаден пред две години и кој ќе стане дел од комисијата, веќе прими над 86.000 барања од поединци, организации и јавни институции во Украина. Комисијата ќе разгледува и оценува овие барања и ќе одлучува за доделување на отштета од случај до случај.

Руски официјални лица не беа веднаш достапни за коментар, а Кремљ ги негира обвиненијата за воени злосторства и ја оцени идејата за користење на замрзната руска имотнина како незаконска, со закана за одмазда.

Светската банка процени дека трошоците за обновување на Украина во следната деценија ќе изнесуваат 524 милијарди долари (447 милијарди евра).

Свет

Германија создава исклучително силна војска, но има огромен проблем

Германија има амбиција да изгради најсилна конвенционална војска во Европа, но и покрај огромните финансиски вложувања, се соочува со клучен проблем – недостиг од воен кадар и соодветна инфраструктура. Она што пред три децении предизвикуваше страв кај европските соседи, денес сè повеќе се гледа како неопходен столб за безбедноста на континентот, особено во услови на намалена американска ангажираност во Европа.

Пресврт во германската безбедносна политика настана по руската инвазија врз Украина во февруари 2022 година. Тогаш беше воведен поимот „Zeitenwende“, кој означуваше радикална промена на досегашниот пристап. Со него беше најавен раскин со политиката на зависност од Москва и формирање посебен фонд од 100 милијарди евра за модернизација на Бундесверот.

Германската армија со години беше запоставена. Бројот на војници од околу 500.000 во 1980-тите падна на помалку од 180.000, а резервите на муниција и опрема беа сведени на минимум. Симбол на таквата состојба стана инцидентот на НАТО-вежба во Норвешка, кога германските војници поради недостиг од оружје користеа импровизирани реквизити наместо митралези.

Во меѓувреме, Берлин започна масивна финансиска офанзива. Во 2025 година беше одобрен одбранбен буџет од над 86 милијарди евра, а целта е трошоците за одбрана да достигнат над 3 проценти од БДП до 2029 година. Клучен чекор беше уставната реформа со која трошоците за одбрана над 1 процент од БДП се изземаат од строгите фискални ограничувања, што ѝ овозможува на Германија значително поголемо задолжување за воена намена.

Плановите вклучуваат стотици нови проекти за набавка на тенкови, борбени возила, противвоздушни системи, воени авиони и ракети со долг дострел. Сепак, и покрај амбициозната модернизација, човечкиот фактор останува најслабата алка.

Германија моментално има околу 185.000 активни војници, далеку под целта од 260.000 договорена во рамки на НАТО. Иако неодамна беше одобрено повторно воведување на делумна воена обврска, таа се темели главно на доброволност. Протестите низ земјата покажуваат дека голем дел од младите не се подготвени за воена служба.

Експертите предупредуваат дека и со најоптимистичките сценарија, Германија ќе има доволно персонал дури во 2030-тите. Дополнителен проблем е застарената инфраструктура – касарните и основните капацитети се во лоша состојба, а недостигот од офицери и подофицери останува сериозен предизвик.

Иако Германија располага со финансиска и индустриска моќ да стане водечка воена сила во Европа, јасно е дека без решавање на проблемот со човечките ресурси и инфраструктурата, амбициите ќе се реализираат побавно отколку што планира Берлин.

Свет

Брисел со офанзива против скапото домување: најавена изградба на јавни станови низ ЕУ

Европската Унија оваа недела најавува сериозен пресврт во политиките за домување, со усвојување на првиот сеопфатен План за прифатливо домување, насочен кон справување со растечките цени на недвижностите низ цела Европа. Од Лисабон до Талин, скапото домување станува еден од најголемите социјални проблеми, а Европската комисија оценува дека повеќе нема простор за одложување.

Комесарот за енергија и домување, Дан Јергенсен, истакна дека кризата со домувањето директно погодува милиони граѓани и дека досегашниот пристап не дава резултати. Новиот план предвидува ослободување на јавни средства за изградба на нови, државни и општински станови по прифатливи цени, како и мерки за контрола на шпекулациите на пазарот на недвижности.

Една од клучните промени е најавената ревизија на правилата за државна помош, со што ќе им се овозможи на земјите-членки да финансираат изградба на станови не само за семејства со ниски приходи, туку и за граѓани со средни примања кои се истиснати од пазарот поради високите цени. Ова, според Комисијата, треба значително да го зголеми фондот на достапно домување.

Планот вклучува и алатки за регулирање на краткорочните туристички изнајмувања, кои во голем број европски градови го намалуваат бројот на станови за постојано живеење. Иако не се предвидува целосна забрана, Брисел предупредува дека овој модел во одредени области излегол од контрола и станал чисто профитен, на сметка на локалното население.

Дополнително, Европската комисија најавува засилен надзор врз шпекулативните купувања на недвижности, кои, според Јергенсен, сè почесто се третираат како финансиски инструмент, а не како основно човеково право. Првиот чекор ќе биде детална анализа на обемот на шпекулациите, по што може да следуваат и политички чувствителни регулативи.

Во пакетот мерки се вклучени и иницијативи за намалување на бирократските бариери во градежниот сектор, воведување заеднички стандарди за материјали и олеснување на прекуграничната соработка. Посебно внимание се посветува и на проблемот на бездомништвото, кој зафаќа повеќе од еден милион луѓе во Европската Унија.

Иако голем дел од мерките ќе бидат во форма на препораки, од Брисел порачуваат дека одговорноста ќе биде на националните и локалните власти. Комисијата предупредува дека игнорирањето на кризата со домувањето може дополнително да го засили незадоволството кај граѓаните и да отвори простор за раст на популистичките движења низ Европа.