Американците многу одамна, дури и пред првата деценија на 21 век, покажаа дека немаат желба да останат во Косово. Српскиот национален мит е приказна за Бондстил, околу 100 години американска контрола, за тајните интереси… Впрочем, одамна во Вашингтон веќе беше отворена тема дека САД може да го напуштат Косово бидејќи тоа не е нивен проблем, објаснува воениот аналитичар Александар Радиќ.

Одредени индикатори, по доаѓањето на Доналд Трамп на власт во САД, укажуваат на заострени односи помеѓу Вашингтон и Приштина, а според воениот аналитичар Александар Радиќ, САД веќе подолго време ја разгледуваат можноста за повлекување на своите сили од КФОР, а поголемата вклученост на Турција треба да се толкува преку желбата Косово да стане стратешка точка на Западен Балкан, објави Косово онлајн.

– Американците многу одамна, дури и пред првата деценија на 21 век, покажаа дека немаат желба да останат во Косово. Српскиот национален мит е приказна за Бондстил, околу 100 години американска контрола, за тајните интереси… Впрочем, одамна во Вашингтон веќе беше отворена тема дека може да го напуштат Косово бидејќи тоа не е нивен проблем. Тие останаа поради турбулентната ситуација, но за тоа како тие го доживуваат проблемот во Косово доволно говори фактот што Американците ја испраќаат само Националната гарда во таа мисија. За нив е важно нивното знаме да биде таму. Да, присутна е и американската армија, но тие не се единици на првата линија и се таму само за да покажат моќ, политички авторитет – изјави Радиќ.

„Европејците нека си се справат со своите проблеми“

Радиќ е убеден дека Трамп би можел да ја реализира таа идеја (повлекувањето на американските сили од Косово), со својот прагматичен став.

– Поради својот прагматичен став, Трамп лесно може да каже: „Зошто чуваме баталјон во Бондстил и што всушност прават тие таму? Дали тоа е европски проблем? Да. Дали Европа се плаши од проблеми на Балканот? Да. Па, нека се справат Европејците со тој проблем“ – смета Радиќ.

Според неговите зборови, досега е евидентно дека најголем интерес за учество во мисијата на КФОР искажуваат земјите кои географски се блиску до Косово.

Тука, нагласува, не треба да се вклучи Турција, која, како што тврди, има сосема поинаква „математика“.

– Турскиот фактор е нешто друго. Турција сака да ја проектира својата моќ на Балканот. Тие сакаат политичко влијание и за тоа имаат програми за соработка пред сѐ со Косовските безбедносни сили. Ги имаат и вооружените сили на Босна и Херцеговина, кои се составени од 3 конститутивни нации, но редовно се покажува дека на тоа се гледа поинаку од перспектива на Анкара – потенцира воениот аналитичар.

Во однос на БиХ, во Турција се измешани прагматичните интереси: обид да се продаде оружје и воена опрема и да се заработат пари, како и желба да се постигне политичко влијание.

– Но, односот кон Приштина е поинаков. Таму, освен што постигна комерцијални договори, Турција навистина се обиде да подари некои видови оружје што, на пример, другите членки на НАТО не сакаат косовските безбедносни сили (КБС) да ги поседуваат. Имено, ставот на КФОР е дека што се однесува до нив, на сила е стариот, прв закон за КБС, а не оној од 2018 година, и тие можат да имаат само лесно оружје и не можат да поседуваат офанзивни средства. Но, таа зона, меѓу дефиницијата за лесно оружје и нешто што би можело да биде посериозна техника во рацете на војниците кои ги извршуваат наредбите на Приштина, се пополнува со турска техника – појаснува Радиќ.

Тој смета и дека не е во ред најавите на Трамп да се поврзуваат со овие турски цели.

– Минофрлачите од 120 милиметри пристигнаа во Косово во време кога беше целосно неизвесно кој ќе биде следниот американски претседател по Бајден. Ова е сега замена на тезите бидејќи и Западот се грижи за Трамп, па после да поврземе сѐ со тие сценарија. Мислам дека Турција има јасно дефинирана стратешка политика на присуство на Балканот, со фокус на Косово, и дека испраќањето оружје е дел од таа политика – заклучува овој воен аналитичар.

САД и Турција не ги собира на исто место

– КФОР треба да може да ги продолжи своите операции во случај на повлекување на САД, главно бидејќи Косово се подготви за ова потенцијално сценарио со зајакнување на врските со Турција во последните години – појаснува американскиот експерт за безбедност, Џорџо Кафиеро за Форин полиси.

Неговиот аргумент, објавен во Форин полиси, се заснова на изјавата на новоизбраниот американски претседател, Доналд Трамп, дека може да ги повлече воените сили од различни делови на светот.

Многу поживописен во својата проценка е новинарот Батон Хаџиу.

Повлекувањето на САД од Косово би било „стратешка промена во пејзажот на регионот“, нагласува тој.

– Што ќе се случи ако Трамп продолжи со својата визија за повлекување од „надворешните војни“? Дали може да се замисли Косово без САД како негов постојан заштитник? Таквото сценарио, без разлика колку некому му изгледа малку веројатно, суштински би го променило политичкиот и стратегискиот пејзаж на регионот – тврди Хаџиу во авторски текст за Албаниан пост, се вели во анализата на Косово онлајн.

Ако им се верува на бројките, овој „пејсаж“ веќе е значително променет бидејќи САД одамна престанаа да имаат најголемо воено присуство во Косово.

САД му се наострија на Курти

Показател за промената на односите помеѓу САД и Косово е и изјавата на претставникот на американскиот претседател Доналд Трамп за специјални мисии, Ричард Гренел, кој пред неколку дена упати остри критики кон косовската влада на Албин Курти, нарекувајќи го премиерот недоверлив и додавајќи дека Курти со своите активности го дестабилизра регионот.

„Реториката што сега ја користи Курти, тврдејќи дека е близок со САД, е апсолутно лажна. Не залажувајте се“, напиша Гренел на социјалната мрежа Икс.

 „Апсолутна лага е дека е близок со САД“

Гренел во објавата вели дека администрацијата на Трамп и во претходниот мандат работела за мир за сите на Балканот и оти така ќе продолжи и сега.

„Имам многу пријатели во Косово и во Албанија… и многу пријатели во Србија и во целиот регион. Но, ни требаат доверливи партнери“, потенцираше тој.

Тој напиша дека и републиканците и демократите постојано го критикуваа Курти за преземање унилатерални активности кои го дестабилизираат регионот.

„Меѓународната заедница е обединета против Курти “, додаде Гренел

Според официјалните податоци на КФОР, мисијата моментално вклучува 4.302 војници од 29 земји. Најголемиот контингент доаѓа од Италија, со 855 војници, додека, пак, САД се рангирани на второто место, со 598 војници.

Меѓу земјите со над 300 војници на теренот, Турција е „насреде“ со 325 војници. Пред Турција е Унгарија со 365 војници, а по неа е Германија со точно 300 војници.

Но, многу поделената опозиција ги критикува неговите економски резултати и ги смета за разочарувачки, пренесе Индекс.

Социјалдемократскиот премиер на власт од 2021 година, лидерот на партијата Ветевендосје (ВВ – Самоопределување), и неговата влада во последниве месеци се фокусираа на укинување на последните паралелни институции финансирани од Белград во областите на Косово каде што доминираат Србите.

Банките, поштите, даночната управа, издавањето српски таблички… Сите филијали во кои Белград вработуваше илјадници луѓе и кои му овозможуваа на српското малцинство да добива пензии и социјална помош се затворени. Употребата на српскиот динар е забранета од 1 февруари 2024 година, што се толерираше до тој датум.

„Криминалните групи веќе немаат и никогаш повеќе нема да имаат моќ. А веќе нема и никогаш повеќе нема да има нелегални регистарски таблички“, се пофали Курти на митингот во Митровица. Ваквата политика на ВВ може да ѝ донесе голема победа: според последните анкети партијата добива 50 отсто од гласовите, речиси исто како и на последните избори во 2021 година.

Годините на власт на Курти беа обележани со чести тензии со српското малцинство и Белград, особено по неуспешните преговори организирани од Европската унија во 2023 година.

Во мај истата година, десетици членки на НАТО беа повредени во судирите со Србите. Во септември 2023 година, група вооружени Срби убиле косовски полицаец пред да се засолнат во манастир на неколку часа, а потоа да побегнат во Србија.

Нападот на виталниот канал за енергетската инфраструктура на Косово кон крајот на ноември 2024 година повторно ги зголеми тензиите.

Тоа никогаш не го поколеба Курти и неговата цврста политика кон Србија, дури и ако значи отуѓување од меѓународната заедница, која го обвинува дека му врти грб на дијалогот.

Уште во средината на јануари, американската амбасада во Приштина изрази жалење што „континуираните и некоординирани акции на косовската влада насочени кон затворање на институциите поддржани од Србија ги поткопуваат аспирациите на Косово да се приклучи кон евроатлантската заедница“.

Некои гласачи му замеруваат поради ова, како 31-годишниот Аднан Брахими. „Тој повеќе не може успешно да ја води земјата, нè стави во судир со сите наши сојузници“, изјави Брахими за АФП.

Други, пак, сметаат дека тоа е кулминација на независноста на Косово прогласена во 2008 година, која Белград никогаш не ја признал.

„Сите поранешни премиери се правеа дека не гледаат дека Србија го прави она што го сака во областите со мнозинско српско население“, рече Беќир Битиќи, 33-годишен учител од Приштина кој без двоумење ќе гласа за Курти.

За неговите критичари и десетици опозициски партии, Курти економски не успеа. Косово останува една од најсиромашните земји во Европа, а од 2011 година речиси 12 отсто од населението заминало.

Според последните податоци на Светска банка, стапката на сиромаштија била 19,2 отсто во 2024 година, а растот главно се заснова на потрошувачката и инвестициите во градежништвото, главно финансирани од дијаспората.

Опозицијата смета дека ова е опасна ситуација. Џавит Халити, кандидат на десничарската Демократска партија на Косово (ПДК) и еден од најжестоките противници на Курти, ги обвини социјалдемократите дека „не прават ништо корисно за земјата“.

Демократската лига на Косово (ЛДК; десниот центар), предводена од економистот Лумир Абдиџику, вети дека ќе ги зголеми платите и пензиите за 75 отсто и ќе го прошири системот на стипендии за најсиромашните студенти. „Курти даде празни ветувања“, го повика Абдиџика, косовскиот премиер, за време на кампањата, надевајќи се дека „на граѓаните им е доста“.

ПДК, чии главни водачи се обвинети за воени злосторства од страна на Хашкиот трибунал, и ЛДК, најстарата партија во земјата која изгуби голем дел од поддршката по смртта на нејзиниот лидер Ибрахим Ругова, сепак тешко ќе ги добијат изборите.

Косовците со гласање, вклучително и дијаспората, ќе изберат 120 претставници. Речиси стотина набљудувачи од Европската унија, 18 од Советот на Европа и многу други од меѓународни или локални организации ќе го следат гласањето.

Адвокатот Јанаки Митровски реагира на вчерашната изјава на родителите на Васо Јованов, кои рекоа дека нивниот син лечел зависност од Канабис во Бигорски манастир.

„Како човек кој до пред две години редовно консумирал канабис, кој се залага за негова легализација и кој застапувал стотици обвинети за канабис никогаш не сум сретнал некој да се лечи од канабис во Бигорски. Канабис е лесна супстанца, на Листа IV од забранети (најлесна) и не знам кој ги советува родителиве но не им прави услуга. Во Бигорски се знае што се лечи!“, пишува Јанаки Митровски на својот фејсбук профил.