Соединетите Американски Држави се подготвуваат да воведат нов, остар пакет санкции против рускиот енергетски сектор, со цел да го засилат притисокот врз Москва доколку претседателот Владимир Путин одбие мировен договор со Украина, пренесува Блумберг, повикувајќи се на извори запознаени со разговорите.

Според истите извори, Вашингтон разгледува неколку сценарија – од санкции против таканаречената „сенка флота“ на Русија, односно нелегалните танкери што транспортираат руска нафта, до мерки против трговците и посредниците вклучени во овие трансакции. Разговорите се водат зад затворени врати, а соговорниците зборуваат под услов на анонимност.

Некои од изворите на Блумберг наведуваат дека новите мерки би можеле да бидат објавени веќе во текот на оваа недела. Американскиот министер за финансии, Скот Бесант, наводно веќе ги разгледал опциите со група европски амбасадори, како дел од поширока координација со сојузниците.

Целта е јасна – дополнително да се стегне финансискиот обрач околу Русија и да се ограничат приходите од извоз на енергија, кои претставуваат клучен извор за финансирање на војната против Украина.

Во меѓувреме, на маса е и заеднички мировен план на САД и европските сојузници, чија цел е одвраќање од идни руски напади. Планот предвидува зајакнување на украинската армија, распоредување европски сили во Украина и проширена употреба на американски разузнавачки капацитети.

Според Њујорк тајмс, безбедносните гаранции треба да создадат основа за поширок прекин на огнот, но и да ја убедат Украина да прифати болни компромиси – територијални отстапки и откажување од формалното членство во НАТО.

Во изминатите два дена, американски и европски дипломати одржаа интензивни средби со украинските лидери во Берлин. Таму, во голема мера, беа усогласени два клучни документа што ги дефинираат идните безбедносни гаранции. На состаноците учествуваа претставници од десетина европски земји, меѓу кои Франција, Германија, Италија и Велика Британија.

„Гледаме реален и конкретен напредок“, изјави претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен. „Овој напредок е резултат на тесната координација меѓу Украина, Европа и САД.“

Сепак, вистинската пречка останува – Русија. Москва не е дел од овие разговори, а без нејзино учество, сеопфатен прекин на огнот изгледа далеку.

Рускиот заменик-министер за надворешни работи, Сергеј Рјабков, вчера порача дека Москва нема намера да попушти. Русија, според него, и натаму бара Украина да го предаде целиот Донбас и категорично се спротивставува на какво било присуство на НАТО сили на украинска територија.

Иако американските претставници тврдат дека Путин на крајот би можел да прифати европски сили кои формално нема да бидат под знамето на НАТО, дел од европските лидери остануваат скептични.

„Звучи многу ветувачки, особено во споредба со претходните позиции, но би било прерано да кажеме дека ги знаеме сите детали“, изјави полскиот премиер Доналд Туск.

Документите договорени во Берлин се резултат на повеќе од осум часа интензивни преговори. Првиот утврдува општи принципи и обврски слични на Член 5 од НАТО – напад врз Украина би значел обврска за помош.

Вториот, таканаречен „воено-оперативен документ“, детално опишува како американските и европските сили би соработувале со украинската армија за да се спречи нов руски обид за освојување територии.

Клучен елемент е зајакнувањето на украинската армија на околу 800.000 војници во мирновременски услови, со модерна обука и опрема. Дополнително, се планира распоредување европска воена сила во западна Украина, далеку од линијата на прекин на огнот, со задача да го обезбедува воздушниот и поморскиот простор.

САД, пак, нема да испраќаат свои војници. Наместо тоа, Вашингтон ќе обезбедува разузнавачка поддршка, надзор на прекинот на огнот и следење на евентуални руски прекршувања – став што американскиот претседател Доналд Трамп јасно го повторува.

Претседателот Володимир Зеленски не крие загриженост дека новите гаранции би можеле да завршат како Будимпештанскиот меморандум од 1994 година – хартија без вистинска заштита. Токму тој договор беше прекршен со руските инвазии во 2014 и 2022 година, без решителна реакција од гаранторите.

Американски и европски претставници уверуваат дека овојпат ќе биде поинаку. Новиот договор, велат тие, ќе биде правно обврзувачки, а Трамп се согласил да го испрати на ратификација во американскиот Сенат.

Зеленски најави дека документите би можеле да бидат финализирани во наредните денови, по што ќе бидат доставени до Москва. Нови средби со украинските преговарачи се очекуваат многу скоро – можеби веќе овој викенд.

Пораката до Кремљ е јасна: или мир – или нов бран економски казни.

Српскиот претседател Александар Вучиќ донесе неочекувана одлука на позицијата на Србија во односот со Европската унија – тој нема да присуствува на Самитот ЕУ–Западен Балкан во Брисел, оставајќи ја Србија без свој претставник на настанот. „За прв пат во последните 13 или 14 години, ниту јас, ниту некој друг нема да оди. Никој нема да ја претставува Република Србија, па затоа Западниот Балкан ќе биде без нас“, изјави Вучиќ за РТС.

Претседателот ја образложи својата одлука како начин да ја заштити владата од евентуален притисок и да не биде обвинет никој друг. Во последните 24 часа, како што рече, имал интензивни разговори со повеќе европски лидери, вклучувајќи ја претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен, португалскиот премиер Антонио Кошта и францускиот претседател Емануел Макрон. „Сè што правам, го правам за граѓаните на Србија. Знам дека оваа одлука ќе предизвика критики, но верувам дека ја штитам Република Србија и нејзините интереси“, потенцираше Вучиќ.

Шефот на делегацијата на ЕУ во Белград, Андреас фон Бекерат, истакна дека ЕУ сакаше Вучиќ да присуствува на Самитот, но дека неговото отсуство е јасна порака дека Србија ќе го продолжи својот европски пат. Во однос на отворањето на Кластерот 3 во преговорите, Фон Бекерат напомена дека Србија ги исполнила техничките критериуми уште во 2021 година, но одлуката зависи од земјите-членки, кои не успеале да постигнат договор. Советот за општи работи ќе ја преиспита одлуката во јануари, врз основа на конкретни резултати во владеењето на правото, независноста на обвинителството, изборната реформа, слободата на медиумите и спроведувањето на препораките на ОДИХР.

Парламентарната претставничка за европски интеграции Елвира Ковач оцени дека ова е „тежок ден“ за Србија во процесот на пристапување, потенцирајќи дека Советот на ЕУ не го отвори Кластерот 3 поради непочитување на санкциите кон Русија.

Во меѓувреме, Србија го откажа и учеството на настанот „Здравица за добрите соседи“ во Брисел, каде другите земји од Западен Балкан ги претставија своите вина и традиционална храна. Според извори од ЕУ, постојат најави дека Белград би можел да се повлече и од европската иницијатива „Зелени ленти“, која има за цел забрзување на трговските и транспортните текови во регионот.

Александар Вучиќ со ова испрати јасна порака: Србија останува на европскиот пат, но под свои услови и со јасна одбрана на националните интереси.

Во време кога верските тензии и политичките превирања го прекројуваат Блискиот Исток, Грција упати дециден и висок тон до меѓународната заедница: безбедноста на христијанските заедници и зачувувањето на „статус кво“ состојбата на светите места не смеат да бидат предмет на компромис.

„Зачувувањето на вековните аранжмани за соживот е единствената брана против хаосот во регионите каде што христијанството ги има своите најдлабоки корени,“ се наведува во позицијата на грчките власти.

Преку официјален допис до Секретаријатот на Организацијата за исламска соработка, Атина испрати јасна порака дека достоинството на христијаните е столбот на глобалната верска толеранција.

Клучните пораки од грчката дипломатија:

• Крај за притисоците: Христијаните во историските верски жаришта не смеат да бидат заложници на политички интереси. Грција алармира дека заканите и ограничувањата на нивните права се реалност која бара итна меѓународна реакција.

• Светините како црвена линија: Секое мешање во административните и религиозните договори (status quo) на светите места без консензус е ризично. Атина предупредува дека едностраните промени се директен пат кон дестабилизација на регионот.

• Универзална одговорност: Религиозната слобода не е локален декор, туку фундаментално морално и правно прашање со глобален одглас.

Овој потег на Атина доаѓа како одговор на сè почестите инциденти и обиди за прекројување на културната мапа на Блискиот Исток. Со овој чин, Грција се позиционира како гласен заштитник на христијанското наследство, потсетувајќи го светот дека цивилизацискиот идентитет на овие простори зависи од почитувањето на меѓународните правни норми.

Додека светот се соочува со сложени геополитички игри, пораката од Грција е едноставна: Мирот е можен само преку меѓусебно уважување и бескомпромисна заштита на правото на вероисповед.