Европската унија постигна тешко издејствуван компромис за идното финансирање на Украина: за обновување на земјата издвоен е бескаматен заем од 90 милијарди евра. Одлуката беше донесена на самитот на ЕУ во Брисел, а ја соопшти германскиот канцелар Фридрих Мерц, кој нагласи дека замрзнатите руски средства засега нема директно да се користат.

Според Мерц, договорениот заем ќе биде доволен за покривање на воените и буџетските потреби на Украина во наредните две години. „Ќе ги задржиме руските средства замрзнати сè додека Русија не ја обештети Украина“, порача тој, додавајќи дека ЕУ го задржува правото, доколку до тоа не дојде, да ги искористи тие средства – „во целосна согласност со меѓународното право“ – за отплата на заемот.

Канцеларот го оцени договорот како „голем успех“, иако призна дека тој отстапува од неговата првична замисла. Наместо директно користење на средствата на руската централна банка, што се покажа како премногу правно и политички комплицирано, ЕУ се одлучи за обратен редослед: најпрво заем, а потоа евентуална наплата од руските средства. „Целта останува иста – Русија да ја плати цената на оваа војна“, истакна Мерц.

Прашањето за користењето на замрзнатите руски средства со месеци ја дели Унијата. Особено Белгија изразуваше резерви, бидејќи најголемиот дел од околу 210 милијарди евра се наоѓаат во белгиската финансиска институција „Еуроклеар“. Европската комисија процени дека на Украина ѝ се потребни 90 милијарди евра до крајот на 2027 година, но некои земји, како Унгарија, целосно се спротивставија на какво било користење на тие пари.

Според дипломатски извори, планот пропаднал пред сè поради противењето на Франција и Италија, јавува германската агенција ДПА. Двете земји, наводно, не биле подготвени да обезбедат средства за заштитен механизам што го побара белгискиот премиер Барт де Вевер – гаранции дека сите можни ризици ќе бидат заеднички покриени. Белгија стравува од руска одмазда, вклучително и експропријации на европски компании и поединци во Русија, а особено за иднината на „Еуроклеар“, која управува со најголемиот дел од замрзнатите средства.

По постигнувањето на договорот, францускиот претседател Емануел Макрон ја отвори вратата за обновување на директниот дијалог со Кремљ. „Ќе биде корисно повторно да разговараме со Владимир Путин“, изјави тој, оценувајќи дека тоа е во интерес и на Европејците и на Украинците. Во спротивно, предупреди Макрон, разговорите ќе продолжат исклучиво преку преговарачи – сценарио што, според него, не е оптимално.

Во меѓувреме, дипломатската активност не стивнува ни преку Атлантикот. Специјалниот пратеник на САД, Стив Виткоф, и Џаред Кушнер, зетот на американскиот претседател Доналд Трамп, неодамна одржаа одделни разговори со руски претставници, како и со претставници на Европа и Украина. Американските медиуми најавуваат дека нови консултации меѓу Вашингтон и Москва би можеле да се одржат уште за време на викендот.

Извор: ЕУ постигна договор: 90 милијарди евра кредит за Украина – DW – 19.12.2025

Украинскиот претседател Володимир Зеленски во Брисел изјави дека не е јасно како ќе завршат денешните разговори меѓу европските лидери за финансирање на Украина, но нагласи дека земјата веднаш мора да обезбеди нови средства поради проектиран дефицит од 45 до 50 милијарди евра за следната година.

Тој предупреди дека без дополнителни средства Украина ќе биде принудена да го намали производството на беспилотни летала, потенцирајќи дека обезбедувањето финансии е критично за одбраната на земјата. Зеленски додаде дека Украина прави сè што може за да ја заврши војната, но дека нема гаранции за успехот на овој процес, особено со оглед на недостатокот на помирувачки изјави од Кремљ.

Претседателот истакна дека Украина мора да остане силна и способна да се брани, и додаде дека имал добар разговор со белгискиот премиер Барт де Вевер за разбирање на меѓусебните позиции, но дека ризиците за Украина остануваат високи.

Зеленски нагласи дека Украина треба да донесе одлука за користење на замрзнатите руски средства пред крајот на годината, посочувајќи дека е морално оправдано да се користат средства против агресијата врз суверена земја. Тој призна дека постојат правни стравувања од Русија, но дека тие не се толку сериозни како непосредната закана од нејзино присуство на границите.

Во однос на пристапувањето во ЕУ, Зеленски рече дека е клучно процесот да не биде блокиран од ниту една земја-членка и дека членството треба да се гледа како дел од пошироки безбедносни гаранции за Киев.

За мировните преговори предводени од САД, Зеленски истакна дека има напредок, но дека Украина изразила загриженост за областите каде што Русија би можела да се спротивстави, вклучувајќи и присуство на европски стабилизациски сили. Тој додаде дека поголем притисок од САД, вклучително и од претседателот Трамп, би можел да го принуди Москва на конкретни чекори за прекин на војната.

Претседателот на Украина, Володимир Зеленски, изјави дека предлогот на Соединетите Американски Држави за поделба на нуклеарната централа Запорожје меѓу Украина, САД и Русија е неправеден и тешко применлив.

Зеленски, одговарајќи на новинарски прашања, појасни дека американската страна предложила компромис според кој централата би продолжила да функционира, а сопственоста и управувањето би биле распределени меѓу три страни. Тој нагласи дека ваквиот пристап не ги зема предвид реалните услови на терен.

Според него, проблемот не е само во прашањето на сопственоста, туку и во сериозните технички и безбедносни ризици. Зеленски истакна дека централата е милитаризирана, нејзината состојба е влошена, а пристапот до основни ресурси како вода и електрична енергија е ограничен, што го доведува во прашање нејзиното безбедно работење.

Тој укажа и на статусот на украинските работници кои моментално се ангажирани во објектот, нагласувајќи дека со враќање на централата на полн капацитет ќе биде потребен поголем број украински специјалисти, а останува отворено прашањето каде и под какви услови тие би живееле и работеле.

Зеленски додаде дека сите можни решенија мора да бидат усогласени со Меѓународната агенција за атомна енергија. Како клучен проблем ја наведе и обновата на браната која беше уништена за време на војната, истакнувајќи дека без неа централата не може стабилно да функционира.

„Има повеќе прашања отколку одговори – од безбедноста и инфраструктурата, до тоа кој ќе плати за обновата“, заклучи украинскиот претседател.