Епидемијата на големим сипаници се појави во Југославија по доаѓањето на Албанецот Ибрахим Хоти аџилак. Секој мораше да се вакцинираат и во тоа немаше исклучок.

По појава на Корона Ковид 19 вирусот минатата година од темел се менува нашиот свет, а процеост на имунизација е во полн замав

Иако процесот започна во сите европски земји, но голем број граѓани, скептични кон науката и склони кон теориите на заговор, одбиваат да се вакцинираат и протестираат против можноста за вакцинирање против Ковид 19.

Од оваа временска дистанца, изгледа неверојатно дека во 1972 година, во тогашна Социјалистичка Федеративна Република Југославија за само неколку недели успеале да вакцинираат 18 милиони граѓани.

Почеток

Епидемијата на големите сипаници (Вариола вера) во Југославија избувна во 1972 година, отпрвин во Косово а потоа и во Белград и други поголеми градови. Тоа беше последната голема епидемија на големи сипаници во Европа.

На почетокот на 1972 година, на аџилак заминал на косовскиот Албанец Ибрахим Хоти, од местото на Дамњане во близина на Ѓаковица. Тој го посети светилиштето во Ирак, каде што иамло случаи на заразени од големи сипаници. Се вратил на 15-ти февруари. Следното утро се соочил со болката и бил многууморен, но тоа се припишува на долгото патување со автобус.

Хоти наскоро сфатил дека имал инфекција, по неколку дена му се развива осип по телото, но закрепнал – веројатно затоа што два месеци претходно бил вакциниран.

На 3 март, се заразил и Латиф Мумиџиќ, професор кој само што пристигнал во Ѓаковица за дабиде учител во местото. Не е познато дали имаат директен контакт со заразениот Хоти или можеби ил заразен од некој негов пријатели или роднини на Хоти.

Кога Мумиџиќ подоцна заминал во локалниот медицински центар, лекарите се обиделе да го лекуваат до пеницилин (големите сипаници се вирус, па тоа лекот не бил ефикасен). Неговата состојба се влошила, и по неколку дена неговиот брат го однелво болницата во Чачак, 150 километри северно во Србија.

Лекарите не биле во можност да му помогнат и како итен случај со автомобил бил префрлен во Централната болница во Белград. На 9 март за Мумиџиќ бил третиран како случај на атипична реакција на пеницилин, како лекарско објаснување за неговата состојба.



Ширење на болеста

Следниот ден, Мумиџиќ претрпел огромни внатрешни крварења и, и покрај напорите на лекарите за да го спасат, починал таа вечер. Причината за смртта е наведен како “пеницилин реакција”. Всушност, тој имал големи сипаници

Пред неговата смрт, Мумиџиќ иректно заразил 38 лица (вклучително и девет лекари и медицински сестри), од кои осум починале Неколку дена по смртта на Мумиџиќ, имало 140 случаи на големи сипаници во Косово.

Инфекцијата се проширила на 175 лица, од кои 35 починале. Болница во Белград била особено погодена.

Брза реакција на власта

Југословенските власти одговорле брзо. Веднаш била прогласена итна состојба. Властите почнале со блокирање на селата и квартовите каде имало појава на зарза со бодликава жица. Веднаш, исто така, се забраниле јавни собири, настапиле ограничувања и забрани сите патувања со исклучок на најважните.

Хотелотите ги преземала војската, а во тие хотели се сместиле 10.000 лица за кои се сомневало дека биле во контакт со заразени. Објектите биле строго чувани од страна на армијата. Во исто време, веднаш, почнала масовна вакцинација помогната од Светската здравствена организација. Доналд Хендерсон, еден од водечките светски експерт за голема сипаница, бил повикан и дошол во Југославија како помош во заканувачката ситуација.

За само неколку недели, целото население на Југославија (над 18 милиони луѓе) се вакцинирани. Секој морал да се вакцинира, без исклучок. До средината на мај таа година, инфекцијата беше запрена и состојбата е нормализирана.

Наследство

Денес, кога големата сипаница се смета за едно од можните оружје за биотероризам, американските власти веруваат дека токму ваквите драстични чекори треба да се преземат во случај на напад, и за пример се зема акцијата против масовна зараза во Југославија во 1972 година. Само две недели пред нападот на Светскиот Трговски Центар, Центарот за превенција на САД (ЦДЦ) објави упатство за борба против можни епидемии. Експертите од ЦДЦ ги предупредија властите да се воспостави карантин во случај на епидемија, без оглед на можните поверди на граѓанските права и времни ограничувања на човековата слобода.

Експертите, исто така, истакнаа дека САД ќе имаат многу повеќе проблеми со воспоставувањето на толку ригорозни мерки во однос на тоа како се спровела акцијата во Југославија.

Според нив, Југославија беше држава со владеење на една партија со неограничена власт, и во такви околности ригорозните а ефикасни мерки се полесни за спроевдување отколку во држава со демократска валст и опозиција.

Југословенската влада доби меѓународни признанија за успешно потиснување на епидемијата. Српскиот режисер Горан Марковиќ во 1982 година го сними филмот Variola Vera за епидемијата од 1972 година. Во 2002 година, БиБиСи прикажа телевизиска драма наречена Vario 2002, која беше делумно инспирирана од настаните во Југославија.