Кога со леењето солзи го угасна распалувањето на телесните страсти, а го запали огнот на божествената љубов, ти се озари со бесмртноста на Царот Христос, и Му се придружи Нему, добра девојко, и со Него влезе во духовната палата. Параскево, моли се за душите наши.
Денес Црквата пее и ја слави прекрасната невеста Христова, Преподобната Параскева, пофалба на девственоста и миризлив цвет на пустината, чиста гулабиа од Светиот Дух позлатена, која со своите добродетели на земјата умствен рај си посади. Со подвизи, пост и молитва телото го скроти и со несфатливо смирение од него пречист храм на Господа изгради. Со своето слабо женско тело демонот го порази и откако во него Христа Го прослави, нетлена да биде се удостои. Нејзините мошти сите наши балкански краишта ги осветија, најпосле во своето обиталиште во Јаши се сместија. Тука постојано исцеленија и чудеса се излеваат и затоа неа сите православни ја воспеваат. Во своите искушенија на нејзиното молитвено застапништво се надеваат и усрдно се трудат нејзиниот свет живот да го подражаваат. А таа од небесата изобилен благослов им испраќа, молитвите нивни пред својот Жених ги принесува. Затоа се радува секоја христијанска душа, зашто Господ милостивиот нејзините молби ги слуша.
Отсекогаш дебарчани ја полагале својата надеж во молитвената закрила на славната преподобна мајка Света Параскева. Својата љубов и почит кон неа ја претвориле во еден прекрасен храм, изграден во центарот на градот, каде верно го почитуваат нејзиниот свет спомен. И денешната Литургија во тоа светилиште што дебарската душа го посветила на Преподобната, бликаше од соборна љубов и неизмерна радост. Таа ги собра во своето таинство сите верни, обединети во еден дух околу бигорскиот старец, Епископот г. Партениј, кој чиноначалствуваше со литургиското свештенодејствие, заедно со дебарскиот свештеник, отец Миле и браќа јеромонаси. Длабоко допрен од благодатното присуство на Светителката, Старецот им ги погали душите на сите присутни во храмот со едно топло љубовно слово за мајчинскиот призив на кој се повикани сите Христијанки:
Во името на Отецот и Синот и Светиот Дух!
Денес, мили мои, собрани во овој свет храм, со радост и благодарност кон Бога, го прославуваме сечесниот спомен на Преподобната мајка наша Параскева Епиватска, светителка од монашкиот род. Оваа славна светица е особено почитувана кај сите балкански народи, бидејќи, по Божја промисла, нејзиното нетрулежно тело благословило многу места на Балканот, од териториите на некогашна Византија: се упокоила во родниот град, потем нејзиното тело било пренесено во Константинопол, оттаму во Трново, па повторно во Цариград. При османлиските завојувања нејзините свети мошти биле однесени во Белград, за најпосле да завршат во романскиот град Јаши, каде што нераспаднати почиваат до ден денес, творејќи многу чудеса.
Оставајќи ја духовната пустина на овој свет, во кој сите нешта се суета, Света Параскева како монахиња заминала во географската Јорданска пустина, принесувајќи се себеси на Христа како жртва сепаленица. Била голема подвижница, непрестајно трудејќи се во многу лични подвизи, и телесни и духовни, а не оставајќи го, се разбира, и делото на милосрдието. Впрочем, милосрдието е елејот што гори во срцето човеково за просветление и спасение на душата, без кој залудна е и девственоста и сите други подвизи, како што чувме пред малку од светото Евангелие за петте неразумни и петте мудри девојки. Имено, иако сите тие биле девственички, само тие што безрезервно им ги предале срцата на својот Младоженец Христос и што имале дела на милоста, милосрдието и љубовта кон ближните од овој свет, влегле во радоста и славата на својот Господар, во Царството Небесно.
Подвигот што оваа преподобна жена доброволно го вршела сиот свој живот од љубов кон својот Господ, ја направил толку многу славна, што веќе илјада години нејзиното име се слави и со побожност и почит се споменува од безброј верни. Ѝ се молиме и ни помага. Тука е во нашите маки, неволи, во нашите искушенија. Иако таа телесно не родила ниедно дете, на некој начин, сите ние сме нејзини духовни чеда. Ја нарекуваме преподобна мајка наша Параскева. Мајка е зашто што го примила на дар и совесно го исполнила призивот за духовното мајчинство. Да се роди телесно е нешто природно и лесно, но духовното раѓање подразбира голема жртва и подвиг. Колку ли само самоодрекување и посветеност е потребно, за правилно да се издигне едно чедо и да се упати на добриот спасителен пат, та да стане вистински човек во Христа! Уподобувањето на Христа е, всушност, нашето исконско предназначение. Создаден првобитно според Божји образ и подобие, човекот по гревопадот во Рајот го загубил подобието, сличноста со својот Творец, па следствено, треба да се труди повторно да го стекнува, воспитувајќи се и издигнувајќи се во законот на љубовта, испишан во нашите срца преку крштението и преку светото Евангелие.
Божествениот апостол Павле вели дека во Христа нема повеќе машки пол и женски, туку сите се едно во Него (сп. Гал. 3,28). И навистина, еве, Светата Параскева според нејзината биолошка природа била жена, но гледате дека таа била похрабра од илјадници мажи; извојувала победа над себеси, над страстите, над поднебесните сили на злото и станала застапница за сите верни. Колку ли само е славно нејзиното име денес, впишано во нашите срца, коишто ја чувствуваме нејзината мајчинска помош! Вие знаете дека просто и да нема град кај нас, а да нема во него храм посветен на оваа преподобна мајка; нејзиниот култ кај народот е огромен, нејзините чуда – недобројни. Верниците секогаш притекнуваат кон неа како кон мајка, барајќи го нејзиното молитвено застапништво пред Христа. Таа, пак, никогаш не нè остава, туку усрдно ни помага и нè благословува.
Оттука, да ѝ се молиме, мили мои на нашата мајка Параскева да посредува за нас, та да станеме дејствителни Христијани. Да го стекнеме дарот на духовното родителство, коешто раѓа плодови за живот вечен. И монасите и брачните треба да се огледуваат на Преподобната Параскева. Особено жените мајки, кои го имаат призивот да бидат духовни атлети, непоклатни столбови на христијанските добродетели, затоа што ако погледнеме низ историјата, ќе увидиме дека жените, како стожери на христијанските семејства, биле причината за силните и здрави заедници и општества. Мајката како воспитувач во Христа, била таа што во синовите и ќерките го всадувала и одгледувала евангелското слово и го впишувала Хриството име во нивните срца. Затоа мајката има преголема одговорност.
Преподобната мајка Параскева била и до денес останува блескав пример за сите мајки, поучувајќи ги со своето житие да застанат на правиот пат и да Го постават Христа над сè. За жал, малкумина се тие што го применуваат ова и затоа времето во кое живееме ги изгубило основните животни вредности. Всушност, сите благородни принципи, устреми и ментални издигнувања за свој темел го имаат Христијанството. А тие денес се сериозно расклатени токму затоа што луѓето ја изгубиле и не живеат според својата христијанска вера. За да би се вратиле, пак, на вистинските вредности што го облагородуваат и возвишуваат човекот, неопходно е да го погазиме својот егоизам, тој страшен деструктивен и сеуништувачки ѕвер, од кого произлегуваат сите погубни страсти. Егоистичиот и острастен човек не е повеќе човек во онтолошка смисла, туку едно несреќно битие поробено од злото. Единствено охирстовениот човек е вистински човек, суштина во полнотата на битисувањето. Тоа ни го покажуваат безбројните светии, обожените мажи и жени, како, на пример, денешната славеничка, Преподобна Параскева. Нека ни биде нејзиниот живот парадигма според која треба да ги сообразиме и нашите стапки по Христа, согласно зборовите од нејзиниот тропар: „по стапките на Христа, твојот избраник, си тргнала и благиот Негов јарем од младоста си го зела, со крстот си се наоружала против враговите на душата, со пост, молитви и капки од солзи си ги угасила страстите, многуславна Параскево“.
Нејзините молитви и мајчинска закрила да бидат со сите нас! Амин!
Македонската православна црква и верниците на 14 ноември го слават празникот посветен на светите Козма и Дамјан, познати како Свети исцелители. Светите Козма и Дамјан биле врачи, т.е. лекари, бесребреници и чудотворци. Двајцата се браќа, родени во Азија и воспитувани во христијански дух.
Во црковниот календар, светите Козма и Дамјан, односно светите исцелители, не се напишани со црвени букви и постот не е задолжителен, а се празнуваат двапати годишно – на 14 јули кога почина Козма и на 14 ноември, кога почина Дамјан.
Се верува дека добиле дар од Бога да лекуваат луѓе, а бидејќи го добиле бесплатно, не наплатувале ни лекување на луѓето, поради што се вели дека биле без пари. Единственото нешто што го бараа за возврат од своите пациенти е да веруваат во Исус Христос или барем да не го изговараат залудно неговото име, дури и ако не сакаат да ја прифатат христијанската вера.
Светците се прикажани во икони и фрески во средновековна облека, со ковчези во кои носеле лекови.
Исто така, се верува дека не треба да се врши тешка физичка работа и дека не треба да се напушта домот освен ако е апсолутно неопходно. Според народното верување, утре е добар ден за молитва за исцелување:
Кон вас, свети бесребреници и чудотворци Козма и Дамјане, како кон брзи помошници и топли молитвеници за нашето спасение, ние недостојните (имињата), клекнувајќи на колена, прибегнуваме и припаѓајќи усрдно повикуваме: Не презирајте ги молењата од нас грешните, немоќните, кои паднавме во многу беззаконија, и кои во секој час и ден грешиме. Умолете Го Господа, да ни даде, нам недостојните Негови чеда, од Својата богата милост: избавете нѐ од секоја мака и болест, бидејќи вие примивте од Бога и Спасителот наш Исус Христос непотрошлива благодат за исцелување, поради цврстата вера, бесплатното лечење и вашата маченичка смрт. Да, угодници Божји, не престанувајте да се молите за нас, кои со вера кон вас итаат: иако според мноштвото на нашите гревови и не сме достојни за вашето милосрдие, сепак, вие, верни и вистински подражатели на Божјото човекољубие, направете, да принесеме плодови достојни за покајание, и во вечниот покој да достигнеме, фалејќи и благословувајќи Прекрасниот во Своите светии Господа и Бога и Спасителот наш Исус Христос и Неговата Пречиста Мајка, и вашето топло застапништво, сега и секога, и во вечни векови. Амин.
Денес, на 8-ми ноември, православната црква и нејзините верници го прославуваат празникот посветен на Светиот великомаченик Димитрија, во народот познат како Митровден.
Митровден е еден од празниците за кои се врзуваат многу од обичаите. Еден од нив е „претскажувањето“ на времето – ако утре има дожд и мраз, се очекува долга и ладна зима со многу снег!
Постои верување дека на овој празник, како и на Божиќ, треба да бидете дома, освен ако не сте повикани на слава.
Митровден е празник кој секоја година е на ист датум, односно 8-ми ноември по нов и 26-ти октомври по стар каленадр и е обележан во црковниот календар со црвени букви.
Свети Димитрија е роден во Солун, во третиот век од нашата ера, за вереме на царот Максимилијан. Ја игнорирал царската наредба да ги прогонува христијаните и јавно го проповедал христијанството.
Наближува голем празник за правсолавните христијани.
Според календарот на МПЦ (Јулијанскиот календар)во петок неделаа се чествува споменот за Свети великомаченик Димитриј – Митровден.
Свети Димитриј се родил во Солун, во третиот век. Беше син единец на солунскиот војвода. По смртта на татко му, цезарот Максимијан го постави Димитриј на истото место и посебно му препорача да ги гони христијаните.
Меѓутоа, Димитриј не само што не ги гонеше, туку и јавно ја исповедаше и проповедаше верата во воскреснатиот Христос. Штом слушна за тоа, цезарот, враќајќи се од еден поход, наврати во Солун, за да ја испита работата. Го повика Димитриј, кој не ја одрекуваше својата вера и дури и го убедуваше цезарот во бесмисленоста на идолопоклонството. Максимијан се разгневи и го фрли Димитриј во затвор, а по неколку дена и го погуби. Некои христијани го земаа неговото тело и чесно го погребаа. На тоа место подоцна беше подигната црквичка, а после и голема црква, која до ден денес се наоѓа во Солун. Таму се сместени и неговите мироточиви мошти.
Меѓу поголемите есенски празници поврзани со домашни служби спаѓа и празникот Митровден што се празнува во спомен на светиот великомаченик Димитриј Солунски, наречен уште и чудотворец и мироточив. Овој празник претставува и меѓник меѓу летниот и зимскиот период од годината.
Овој празник меѓу народот е познат како Митровден (Митроен) и се празнува на 8 ноември според новиот (или на 26 октомври според стариот) календар. Тогаш завршува летниот и започнува зимскиот период од годината. Поради собраните плодови, значително намалениот ден, студеното време и сл. се вели дека со Митровден започнува зимата. Оттука и македонската народна пословица: „Дојде ли Митровден, чекај си Ѓурѓовден”.
Насекаде во Македонија на Митровден се главувале момоци, селски говедари, полјаци, протуѓери, овчари, козари, свињари итн., но и селски старешини одборници, коџобашии итн., договор што важел до Ѓурѓовден или до следниот Митровден. На Митровден се правеле гозби за главените момоци, им се исплаќала ругата (заработувачката) и се правел пазар за наредниот период.
Во некои места на Македонија Митровден е домашен празник, се чекаат гости, се месат лебови, се коли курбан или се одржуваат панаѓури. Во Разлошко како што е запишано во зборникот на браќата Молерови, Митровден бил празнуван со собор како ѓурѓовденскиот на врвот „Свети Митар” среде Пирин. Таму имало „тројалиште” заобиколено со дванаесет даба во спомен на 12-те апостоли. Интересно е што во околината никаде немало даб. Во последно време поради тоа што времето во овој период на годината е студено со дожд и снег и овој собор е изоставен.
Антон Поп Стоилов забележал дека во Мариово собир имало во с. Манастир кај црквата „Св. Димитрија”, а на овој ден панаѓур правеле и селата Бзовиќ, Старавина, Градешница и Груништа. Марковиот манастир во близината на Скопје е посветен на свети Димитрија и во него има циклус фрески од животот на овој светец. Во Гевгелиско, како што запишал Стефан Тановиќ свети Димитрија го празнувале и Турците под името Касим. Во овој крај до овој празник го собирале бериќетот од полето за после да ги пуштат говедата без чувар (ајмана). Исто така, цел ден се одело на лов касимавна – митровденски лов. На овој ден вечерта на овчарите, воловарите измеќарите и сл. им се приредувала вечера и им се исплаќала заработувачката за изминатиот период.
Со Митровден се поврзани и повеќе верувања. Марко Цепенков забележал дека „како што ќе биди дено на Митроен топол, студен и ер како да биди, таквие ќе биле четириесетте дни по Митроен”.На друго место Цепенков запишал дека „на новина ако биди Митроен, тешка зима ќе имало.”
Светиот великомаченик Димитрија живеел во третиот век по Христа. Се родил во Солун и бил син на градоначалникот на овој град. Легендата вели дека солунскиот војвода долго немал пород и по многуге молитви упатени кон Бога бил даруван со машко дете кое со големо внимание го образувал и воспитувал и го воведувал во христијанството. Во тоа време овие краишта биле во составот на Римската империја и со нив управувал царот Максимијан, кој бил паганин и жестоко ги прогонувал христијаните.
По смртта на татко му, Димитрија бил именуван од страна на Максимијан за градоначалник на Солун при што бил советуван да биде немилосрден кон христијаните, да ги убива и прогонува секаде каде што ќе ги сретне. Но Димитрија бил христијанин. Најпрвин тајно, а потоа и јавно го поддржувал христијанството, ги подучувал христијаните како да се чуваат од лошите пагани и да не се откажуваат од Христа дури и по цена на животот. За ваквата дејност на Димитрија разбрал и царот Максимијан. За да се увери во тоа што го слушал тој дошол во Солун. Димитрија не само што не порекнувал дека е христијанин туку го презрел идолопоклонството на царот. Затоа овој наредил веднаш да биде затворен. Димитрија, знаејќи што го чека целиот свој имот му го оставил на некој пријател по име Лупа, тој да го раздели на сиромаси. Во затворот ги слушнал зборовите на ангелот Божји кој му рекол: „Мир на тебе, страдалниче Христов, охрабрувај се и не очајувај”.
Во тоа време во Солун имало амфитеатар во кој се изведувале гладијаторски борби. Луѓето се бореле меѓусебно до смрт или во арената биле предавани на крвожедните ѕверови. Особено страдале измачените христијани кои биле убивани од гладијаторите или раскинувани од ѕверовите на очиглед и одобрување од преполниот амфитеатар. Меѓу гладијаторите со својата суровост посебно се истакнувал и на царот му бил мил некој со име Лиј кој ги измачувал христијаните до смрт, а потоа ги убивал или ги фрлал на ѕверовите или под арената каде што паѓале врз исправени копја, се набодувале и во страшни маки умирале.
Во тоа време во Солун живеел еден храбар човек по име Нестор, кој не можејќи да ги трпи нечовечните постапки на паганите посебно на тиранинот Лиј решил да му излезе на двобој, да го убие или да загине. Тој го посетувал Димитриј во затворот и од него барал дозвола за тоа. Св. Димитриј го благословил велејќи му: „Ќе го победиш Лиј, но ќе пострадаш за Христа”. Потоа Нестор ја прифатил борбата со гладијаторот и го убил. Кога за тоа разбрал римскиот император наредил Нестор веднаш да биде исечен, а и Димитриј да биде погубен во затворот. Царските војници веднаш го убиле Нестора, а кога дошле во затворот кај Димитриј виделе како тој без страв се моли на Бога, а од лицето му зрачела чудна светлина. Плашејќи се да му се доближат војниците го убиле од далечина гаѓајќи го со копјата. Тоа се случило рано наутро на 26 октомври според стариот (8 ноември според новиот) календар 306 година и тој ден се смета за празник посветен на свети Димитриј Солунски. Источната црква го канонизирала за светец. Неговото тело христијаните тајно го погребале во црквата што го носи неговото име во Солун.
На иконите свети Димитрија е претставен во војводска облека на коњ и со копје убива човек кој е под копитата на коњот. Тоа е Лиј кој бил убиен од Нестор со благослов на Димитриј.
За време на животот Димитриј бил војвода на Солун, и негов заштитник. Но и по смртта тој останал заштитник на Солун зашто ги одбивал непријателите, направил многу чуда, ги исцелувал болните, ги застапувал пред Бога сите што ќе ја побарале неговата помош. Бил наречен Димитриј Солунски и во споменот на народот останал како патрон на овој град, но и како негов бранител, заповедник, господар, застапник и посредник. Црквата „Свети Димитриј” во Солун од крајот на В век била најпосетеното светилиште на побожните христијански аџии. Православните Руси го зеле на заштитник на Сибир, откако го освоиле и го припоиле кон Русија на 26 октомври 1581 година.