БУКУРЕШТ, 26 април – Спутник, Доина Креиниќ. Велики петок е ден на пост, а верниците одат до последното негирање, кога се пее Господовата вечера. Исто така, во овој период, верниците го прочитаа акатистот на страста Господова.
Тоа е исто така период на размислување, во кој нашите мисли се претвораат, од светски грижи, кон Оној кој претрпе камшикување, потсмев од злите, страшно страдање и смрт на крстот за наше спасение.
Свети Никола Велимирович во својата книга „Одговори на прашањата на денешниот свет“ го објаснува значењето на седумте изреки што Господ ги кажа на крстот:
„Прво:„ Татко, прости им, зашто тие не знаат што прават “. Со овие зборови, Господ прво ја покажа Својата милост кон убијците, чија злоба не ја остави ниту во маките на Крстот; и второ, тој од врвот на карпата на Голгота прогласи докажана вистина, но никогаш не ставаше во главата – имено, дека злосторниците никогаш не знаат што прават. Убивајќи го праведниот, тие всушност се убиваат, додека со право го слават. Прекршувајќи го Божјиот закон, тие не гледаат како мелницата се спушта врз нив за да ги меле. Исмејувајќи се на Бога, тие не гледаат како своето лице го претвораат во муцка на животно. Пијани од зло, тие никогаш не знаат што прават.
Второ, „Ви ја кажувам вистината, денес ќе бидеш со Мене на небото“. Ова му било упатено на разбојникот кој се покајал на Крстот. Многу утешен збор за грешниците кои се каат дури и во последен момент. Божјата милост е неискажливо голема. Господ исто така ја исполнува својата мисија на Крстот. До последниот здив, Тој ги спасува оние кои покажуваат и најмала волја да бидат спасени.
Трето: „Womanена, еве го твојот син“. Така и рече Господ на Неговата света Мајка, која застана под Крстот на својот сакан Син распнат. И му рече на апостол Јован: „Еве, мајка ти! Овие зборови ја покажуваат грижата за синот, која секој им ја должи на своите родители. Ете, Оној што ја дал заповедта: „Почитувај ги татко си и мајка си“ ја исполнува својата сопствена заповед до последниот момент.
Четврто, “Боже мој, Боже мој, зошто ме остави?” Овие зборови ја покажуваат немоќта на човечката природа, јасновидоста – затоа што човекот е тој што страда. Тука, сепак, под човечкото страдање лежи мистерија. Тука, дури и овие зборови би можеле да ја уништат ересот што подоцна ќе ја разниша Црквата и ќе научи погрешно дека Божеството страдало на Крстот. Но, Вечниот Божји Син се воплоти како човек токму за да може како човек, со тело и душа, во одредениот момент да страда за човекот и да умре за човекот; зашто, ако Божеството страдаше во Христа, тоа значи дека Бог умре во Него – и ова е незамисливо. Одете колку што можете подлабоко во овие големи и застрашувачки зборови: „Боже мој, Боже мој, зошто ме остави?“
Петто: „irstеден сум“. Нејзината крв истече. Оттука и жедта. Сонцето што заоѓаше биеше пред нив, и еден по еден со другите измачуваше страшно. Секако дека беше жеден. Но, о Боже! – Дали сте навистина жедни за вода или, некако, сте жедни за loveубов? Дали сте жедни како маж или како Бог? Или двете? Тука, римскиот легионер ви го дава сунѓер натопен во оцет. Една капка сожалување чувствувавте од луѓето за три часа додека висевте на Крстот! Римскиот војник го намалува гревот на Пилат – гревот на римското кралство – кон Тебе, дури и со оцет. Затоа, ќе го уништите римското кралство, но на негово место ќе изградите ново кралство.
Шесто, „Оче, во твоите раце го пофалувам својот дух“. Синот го дава својот дух во рацете на Неговиот Татко. Да знаете дека тој потекнува од Отецот, а не од неговата сопствена моќ, како што го обвинуваа Евреите. Сепак, овие зборови беа изречени да ги слушнат и разберат будистите, Питагорејците, окултистите и сите оние филозофи кои раскажуваат за живеалиштето на душите на мртвите кај други луѓе, или кај животни, или во растенија, или во starsвезди и минерали. Отфрли ги сите овие фантазии и погледни каде оди духот на мртвите Десни: „Оче, во твоите раце го давам мојот дух“.
Седмо: „Тоа беше готово“. Ова не значи: „Lifeивотот е готов“. Не; но тоа значи: „Мисијата за откупување и спасување на човечкиот род е извршена“. Божественото дело на единствениот вистински Месија е извршено и запечатено со крв и смрт на земјата.
Маките беа завршени, но животот едвај е таму. Трагедијата заврши, но не и драмата. Следува последниот, голем чин: победа над смртта, воскресение, слава! “ (Свети Никола Велимирович, Одговори на прашања од денешниот свет, издавачка куќа „Софија“, 2008 година, том I, стр. 56-58)
Најпознатиот фрагмент од Проходул Домнулуи:
„Во гробот, Lifeивот, Те ставија, Христе, А ангелските домаќини беа преплашени Вашиот голем поклон за лак.
Но, како умираш, Lifeивот, И како седите во гробот? И ќе го разбиеш царството на смртта И ги воскреснувате мртвите од пеколот?
Ние ве величиме, Исусе, Господи, И погреб Ние ги почитуваме вашите страсти, Дека не избавивте од корупција.
Во ред е, сепак, Дозволете ни да паднеме на Тебе, Градителот, Оној што ги испружи рацете на крстот, Вие целосно ја смачкавте моќта на злобниот.
Во ред е, сепак, Дозволете ни да ви дадеме слава, на сите Градител, Зашто Ти нè извади од страстите, преку Твојата страст, И од корупција сите избегавме.
Сонцето зајде И земјата е исплакната, Зборови, Те поставува, вечерното Сонце, Христос, И со телото во гробот Те става.
Сите нации Пофалби ngroparii Јас те носам, Христе мој “.
Наближува голем празник за правсолавните христијани.
Според календарот на МПЦ (Јулијанскиот календар)во петок неделаа се чествува споменот за Свети великомаченик Димитриј – Митровден.
Свети Димитриј се родил во Солун, во третиот век. Беше син единец на солунскиот војвода. По смртта на татко му, цезарот Максимијан го постави Димитриј на истото место и посебно му препорача да ги гони христијаните.
Меѓутоа, Димитриј не само што не ги гонеше, туку и јавно ја исповедаше и проповедаше верата во воскреснатиот Христос. Штом слушна за тоа, цезарот, враќајќи се од еден поход, наврати во Солун, за да ја испита работата. Го повика Димитриј, кој не ја одрекуваше својата вера и дури и го убедуваше цезарот во бесмисленоста на идолопоклонството. Максимијан се разгневи и го фрли Димитриј во затвор, а по неколку дена и го погуби. Некои христијани го земаа неговото тело и чесно го погребаа. На тоа место подоцна беше подигната црквичка, а после и голема црква, која до ден денес се наоѓа во Солун. Таму се сместени и неговите мироточиви мошти.
Меѓу поголемите есенски празници поврзани со домашни служби спаѓа и празникот Митровден што се празнува во спомен на светиот великомаченик Димитриј Солунски, наречен уште и чудотворец и мироточив. Овој празник претставува и меѓник меѓу летниот и зимскиот период од годината.
Овој празник меѓу народот е познат како Митровден (Митроен) и се празнува на 8 ноември според новиот (или на 26 октомври според стариот) календар. Тогаш завршува летниот и започнува зимскиот период од годината. Поради собраните плодови, значително намалениот ден, студеното време и сл. се вели дека со Митровден започнува зимата. Оттука и македонската народна пословица: „Дојде ли Митровден, чекај си Ѓурѓовден”.
Насекаде во Македонија на Митровден се главувале момоци, селски говедари, полјаци, протуѓери, овчари, козари, свињари итн., но и селски старешини одборници, коџобашии итн., договор што важел до Ѓурѓовден или до следниот Митровден. На Митровден се правеле гозби за главените момоци, им се исплаќала ругата (заработувачката) и се правел пазар за наредниот период.
Во некои места на Македонија Митровден е домашен празник, се чекаат гости, се месат лебови, се коли курбан или се одржуваат панаѓури. Во Разлошко како што е запишано во зборникот на браќата Молерови, Митровден бил празнуван со собор како ѓурѓовденскиот на врвот „Свети Митар” среде Пирин. Таму имало „тројалиште” заобиколено со дванаесет даба во спомен на 12-те апостоли. Интересно е што во околината никаде немало даб. Во последно време поради тоа што времето во овој период на годината е студено со дожд и снег и овој собор е изоставен.
Антон Поп Стоилов забележал дека во Мариово собир имало во с. Манастир кај црквата „Св. Димитрија”, а на овој ден панаѓур правеле и селата Бзовиќ, Старавина, Градешница и Груништа. Марковиот манастир во близината на Скопје е посветен на свети Димитрија и во него има циклус фрески од животот на овој светец. Во Гевгелиско, како што запишал Стефан Тановиќ свети Димитрија го празнувале и Турците под името Касим. Во овој крај до овој празник го собирале бериќетот од полето за после да ги пуштат говедата без чувар (ајмана). Исто така, цел ден се одело на лов касимавна – митровденски лов. На овој ден вечерта на овчарите, воловарите измеќарите и сл. им се приредувала вечера и им се исплаќала заработувачката за изминатиот период.
Со Митровден се поврзани и повеќе верувања. Марко Цепенков забележал дека „како што ќе биди дено на Митроен топол, студен и ер како да биди, таквие ќе биле четириесетте дни по Митроен”.На друго место Цепенков запишал дека „на новина ако биди Митроен, тешка зима ќе имало.”
Светиот великомаченик Димитрија живеел во третиот век по Христа. Се родил во Солун и бил син на градоначалникот на овој град. Легендата вели дека солунскиот војвода долго немал пород и по многуге молитви упатени кон Бога бил даруван со машко дете кое со големо внимание го образувал и воспитувал и го воведувал во христијанството. Во тоа време овие краишта биле во составот на Римската империја и со нив управувал царот Максимијан, кој бил паганин и жестоко ги прогонувал христијаните.
По смртта на татко му, Димитрија бил именуван од страна на Максимијан за градоначалник на Солун при што бил советуван да биде немилосрден кон христијаните, да ги убива и прогонува секаде каде што ќе ги сретне. Но Димитрија бил христијанин. Најпрвин тајно, а потоа и јавно го поддржувал христијанството, ги подучувал христијаните како да се чуваат од лошите пагани и да не се откажуваат од Христа дури и по цена на животот. За ваквата дејност на Димитрија разбрал и царот Максимијан. За да се увери во тоа што го слушал тој дошол во Солун. Димитрија не само што не порекнувал дека е христијанин туку го презрел идолопоклонството на царот. Затоа овој наредил веднаш да биде затворен. Димитрија, знаејќи што го чека целиот свој имот му го оставил на некој пријател по име Лупа, тој да го раздели на сиромаси. Во затворот ги слушнал зборовите на ангелот Божји кој му рекол: „Мир на тебе, страдалниче Христов, охрабрувај се и не очајувај”.
Во тоа време во Солун имало амфитеатар во кој се изведувале гладијаторски борби. Луѓето се бореле меѓусебно до смрт или во арената биле предавани на крвожедните ѕверови. Особено страдале измачените христијани кои биле убивани од гладијаторите или раскинувани од ѕверовите на очиглед и одобрување од преполниот амфитеатар. Меѓу гладијаторите со својата суровост посебно се истакнувал и на царот му бил мил некој со име Лиј кој ги измачувал христијаните до смрт, а потоа ги убивал или ги фрлал на ѕверовите или под арената каде што паѓале врз исправени копја, се набодувале и во страшни маки умирале.
Во тоа време во Солун живеел еден храбар човек по име Нестор, кој не можејќи да ги трпи нечовечните постапки на паганите посебно на тиранинот Лиј решил да му излезе на двобој, да го убие или да загине. Тој го посетувал Димитриј во затворот и од него барал дозвола за тоа. Св. Димитриј го благословил велејќи му: „Ќе го победиш Лиј, но ќе пострадаш за Христа”. Потоа Нестор ја прифатил борбата со гладијаторот и го убил. Кога за тоа разбрал римскиот император наредил Нестор веднаш да биде исечен, а и Димитриј да биде погубен во затворот. Царските војници веднаш го убиле Нестора, а кога дошле во затворот кај Димитриј виделе како тој без страв се моли на Бога, а од лицето му зрачела чудна светлина. Плашејќи се да му се доближат војниците го убиле од далечина гаѓајќи го со копјата. Тоа се случило рано наутро на 26 октомври според стариот (8 ноември според новиот) календар 306 година и тој ден се смета за празник посветен на свети Димитриј Солунски. Источната црква го канонизирала за светец. Неговото тело христијаните тајно го погребале во црквата што го носи неговото име во Солун.
На иконите свети Димитрија е претставен во војводска облека на коњ и со копје убива човек кој е под копитата на коњот. Тоа е Лиј кој бил убиен од Нестор со благослов на Димитриј.
За време на животот Димитриј бил војвода на Солун, и негов заштитник. Но и по смртта тој останал заштитник на Солун зашто ги одбивал непријателите, направил многу чуда, ги исцелувал болните, ги застапувал пред Бога сите што ќе ја побарале неговата помош. Бил наречен Димитриј Солунски и во споменот на народот останал како патрон на овој град, но и како негов бранител, заповедник, господар, застапник и посредник. Црквата „Свети Димитриј” во Солун од крајот на В век била најпосетеното светилиште на побожните христијански аџии. Православните Руси го зеле на заштитник на Сибир, откако го освоиле и го припоиле кон Русија на 26 октомври 1581 година.
Роден е во Антиохија. Во младоста добро ја изучи грчката философија, медицината и иконописот. Во времето на делото на Господ Исус на земјата Свети Лука дојде во Јерусалим и таму Го виде Спасителот лице в лице, ја чу Неговата спасоносна наука и стана сведок на Неговите чудесни дела. Откако поверува во Господ, свети Лука беше вбројан меѓу Седумдесетте апостоли и пратен на проповед. Заедно со Клеопа Го виде воскреснат Господ на патот за Емаус (Лука 24). По слегувањето на Светиот Дух на апостолите, Лука се врати во Антиохија и таму му стана сотрудник на светиот апостол Павле со когошто патуваше во Рим, обраќајќи ги во Христовата вера Евреите и незнабожшците. „Ве поздравува Лука, лекарот љубезен“, им пишува на колосјаните светиот апостол Павле (Колосјани 4, 14). На молба на христијаните го напиша Евангелието, околу 60 година. После маченичката смрт на апостолот Павле, свети Лука го проповедаше Евангелието по Италија, Далмација, Македонија и на други места. Ја иконописаше Пресвета Богородица – и тоа не една туку три икони – а исто така, и светите апостоли Петар и Павле. Оттука, свети Лука се смета за основач на христијанскиот иконопис. На старост го посети и Горен Египет. Од Египет се врати во Грција, каде што со голема ревност продолжи да проповеда и да ги обраќа луѓето кон Христа, не обѕирајќи се на својата длабока старост. Свети Лука ги напиша Евангелието и Делата Апостолски, обете посветувајќи му ги на Теофил, кнезот на Ахаја. Имаше осумдесет и четири години кога злобните идолопоклоници го подложија на маки заради Христа и го обесија на една маслинка во градот Тива (Теба) Беотиска. Чудотворните мошти на овој прекрасен светител во времето на Константиновиот син, царот Констанциј, беа пренесени во Цариград.
Христијански свештеник роден на Крит. Во времето на гонењето на иконите се покажа како голем поборник на иконопочитувањето. За да го изобличи злочестивиот цар Копроним за неговото иконоборство, светиот Андреј отиде во Цариград. Еден ден царот беше во црквата на светиот маченик Мамант. Андреј влезе во црквата, застана пред царот и јавно пред сите го укори: „Подобро ќе беше цару да си ги гледаш војничките работи и да управуваш со народот одошто да Го гониш Христа и Неговите слуги.“ За ова свети Андреј беше многу биен и мачен и влечен по улиците. Еден еретик го удри со секира и го уби. Така ја предаде својата света душа на Бога, во 767 година. Неговите мошти се извор на исцеленија за болните.