Магазин

Науката открива: Старееме само два пати во животот и тоа во овие години

Научниците откриле дека луѓето стареат на молекуларно ниво во два забрзани напливи – првично во возраста од 44 години, а потоа повторно во 60-тите години. Во истражувањето објавено во магазинот Nature Aging, научниците од Универзитетот Стенфорд и Технолошкиот универзитет Нанианг во Сингапур ги следеле 108 учесници во текот на неколку години за да го истражат старењето на нивните молекули – РНК, протеини и микробиоми.

Научниците откриле дека старењето на луѓето не се случува постепено и линеарно. Наместо тоа, повеќето молекули кои ги проучувале покажале забрзани, нелинеарни промени на возраст од 44 и 60 години. Ксиаотао Шен, доцент по микробиомска медицина на Технолошкиот универзитет Нанианг и прв автор на истражувањето, изјави за CNN дека резултатите покажуваат дека “не старееме постепено”. Некои времески периоди се посебно важни за нашето стареење и здравје, додаде тој.

На пример, способноста на метаболизмот за кофеин значително се намалува – првично околу 40-та година и повторно околу 60-та година. Компонентите вклучени во метаболизмот на алкохол, исто така, се намалуваат, особено околу 40-та година, рече Мајкл Снајдер, претседател на одделот за генетика на Универзитетот Стенфорд и автор на истражувањето.

Снајдер додаде дека, аневдотично, “луѓето често доживуваат повреди на мускулите и забележуваат зголемување на мастите во 40-те години (поврзано со метаболизмот на липидите), а дефинитивно саркопенијата (губење на мускулна маса) ги погодува луѓето во 60-те години – ова е многу голема работа.”

Двете старосни групи доживеале промени во протеините кои ги држат ткивата заедно, што веројатно помага да се објаснат промените на кожата, мускулите и кардиоваскуларниот систем, додаде тој. Ризиците од болести исто така растат побрзо, особено по 60-те години. Истражувањето покажало дека луѓето постари од 60 години се подложни на кардиоваскуларни нарушувања, проблеми со бубрезите и дијабетес тип 2. Пронаоѓањето на ваквите образци може да помогне во дијагностицирањето и превенцијата на болести, се наведува во истражувањето, кое исто така ги идентификува “клинички активните маркери” кои можат да се користат за подобрување на управувањето со здравствената заштита и благосостојбата на постарата популација.

Истражувањето се фокусирало на учесници меѓу 25 и 75 години во просек за речиси две години. Сите учесници живееле во Калифорнија, биле здрави и доаѓале од различни етнички групи. На секои три до шест месеци се земале примероци од крв, столица, кожа и брисеви од носот и усната шуплина.

Откако забрзаното старење кај жените можело да се припише на менопаузата (која обично се случува помеѓу 45 и 55 години), истражувачите направиле анализа на одделни сетови податоци за мажи и жени. За нивно изненадување, откриле дека резултатите се слични – што сугерира дека преодната точка околу 55 години може да биде вообичаена појава за двата пола. Претходното истражување на истражувачи од Германија и САД открило дека постои уште еден “бран” на стареење на околу 75 години, но најновото истражување не можело да ги потврди тие наоди поради ограничениот старосен опсег во истражувањето, изјави Шен за CNN.

Што се однесува до тоа што да се извлече од овие откритија, истражувачите советуваат промена во начинот на живот, како што е намалување на консумирањето алкохол и повеќе вежбање кога се ближат овие клучни години од 40-те и 60-те. Снајдер советува луѓето кои се приближуваат кон своите 60-ти години да внимаваат на внесот на јаглехидрати и да пијат многу вода за да им помогнат на бубрезите. “Поблиску се грижете за себе во одредени временски точки во текот на вашиот животен век”, советува Шен.

Магазин

Холандско село сега наплаќа влез од 17,50 евра

Селото Зансе Сханс, познато по своите традиционални холандски ветерници, ќе почне да наплаќа влезница од пролетта. Цената на билетот ќе изнесува 17,50 евра, што ќе биде првпат посетителите да плаќаат за да ја доживеат магијата на ова историско место.

Причината е едноставна: притисокот на туристите станува неодолив. Минатата година Зансе Сханс го посетиле неверојатни 2,6 милиони луѓе, додека самото село има само 100 жители. „Имавме 1,7 милиони посетители во 2017 година, а сега се движиме кон 2,8 милиони. Но, ова е мало место, едноставно немаме простор за сите,“ вели директорката на Музејот, Марика Вервеј.

Претставниците на музејот објаснуваат дека многумина посетители не сфаќаат дека селото е живо, со вистински жители. Тие често влегуваат во приватни градини, тропаат на врати, фотографираат и дури користат стапчиња за да ѕирнат внатре. За да се заштитат мештаните и културното наследство, локалната власт смета дека наплатата на влезницата е неопходна.

Советот на Општината ја поддржа одлуката, со образложение дека приходите ќе се користат за долгорочно одржување и управување со селото. Сепак, не сите се согласуваат: некои жители, политички групи и локални претприемачи остро ја критикуваат мерката. Планираниот референдум за воведување на влезницата претходно беше одбиен, оставајќи ги споровите отворени.

Зансе Сханс, иако шармантно и идилично, се соочува со предизвикот да балансира помеѓу туристичкиот бум и секојдневниот живот на неговите жители – и тоа со цена од 17,50 евра по посетител.

Магазин

Американската лотарија му донесе 1,8 милијарди долари на среќен добитник во Арканзас

По тримесечен период без добитник, американската лотарија Пауербол донесе милијарди среќа за еден играч во Арканзас. Добитните броеви кои го донесоа ова богатство беа 04, 25, 31, 52 и 59, со Пауербол бројот 19

Со конечната продажба на лотовски тикети, џекпотот се искачи над очекувањата, станувајќи втор по големина во историјата на американската лотарија и најголемата Пауербол награда за оваа година. Победникот може да избере еднократна исплата во готово од 834,9 милиони долари.

Овој триумф доаѓа по 46 последователни извлекувања во кои никој не успеал да го погоди сите шест броеви. Последното победничко извлекување беше на 6 септември, кога двајца среќници од Мисури и Тексас делеле џекпот од 1,787 милијарди долари.

Организаторите на лотаријата истакнаа дека ова е вторпат џекпотот на Пауербол да биде освоен со тикет продаден во Арканзас, по првиот случај во 2010 година.

Магазин

Штедете струја, штедете пари: Практични совети за намалување на електричната потрошувачка

Кога деновите се пократки, а надвор владее студ и дожд, многумина од нас се повлекуваат дома. Се грееме, гледаме филмови, играме игри или готвиме нешто вкусно. Но, удобноста доаѓа со цена: растечка сметка за електрична енергија и поголеми емисии на јаглерод диоксид, штетни за климата.

Дури и во земји како Германија, каде обновливите извори ја покриваат речиси 60 проценти од домашната потрошувачка на електрична енергија, останатите 40 проценти доаѓаат од фосилни горива како јаглен и природен гас. Глобално, само околу една третина од електричната енергија е од обновливи извори, што значи дека секој непотребен киловат чини повеќе од само пари – чини клима.

Најголемата можност за заштеда се крие токму дома, на местата каде трошиме најмногу. Во германските домаќинства тоа се уредите за комуникација и забава: телевизори, компјутери и играчки конзоли. Речиси една третина од домашната електрична енергија се троши токму на овие уреди.

Еден едноставен трик: заменете го големиот десктоп компјутер со лаптоп – годишно можете да заштедите околу 25 килограми ЦО2 и 25 евра. Таблетите и мобилните телефони трошат уште помалку. Поставувањето на екранот на пониска осветленост, брзото ставање на уредите во режим на мирување и исклучувањето на каблите за полнење и Wi-Fi ноќе, се дополнителни мали, но ефективни чекори.

Наместо да купувате нови уреди секоја година, најдобрата климатска стратегија е да ги користите старите што е можно подолго и, ако треба, да купувате половни уреди. Производството и отстранувањето на технологијата имаат поголемо влијание на животната средина од самото користење.

Телевизорите, особено големите плазма екрани, трошат значително повеќе енергија од ЛЕД уредите. Затоа, помал или поштедлив уред може да значи не само помала сметка за струја, туку и помал јаглероден отпечаток.

Есента и зимата не мора да бидат период на расипничка потрошувачка. Со неколку паметни навики, можеме да ја намалиме електричната енергија, да заштедиме пари и да дадеме свој придонес кон зачувување на климата.

Целиот текст можете да го прочитате овде: Како да заштедите електрична енергија – DW – 25.12.2025