Клубот на истражувачите ја одржа својата 56. сесија во Народната банка– веќе етаблирана платформа за презентација и дебата на научноистражувачки трудови, преку која централната банка повеќе од една деценија активно ја поддржува истражувачката мисла во земјава.

Во фокусот на оваа сесија беше научниот труд „Оцена на фундаменталната вредност на становите на македонскиот пазар на недвижности со примена на макропрудентен пристап“, изработен од Кирил Симеоновски, Гани Рамадани и Даница Уневска Андонова. Настанот го отвори директорката на Секторот за монетарната политика, истражување и статистика, Султанија Бојчева Терзијан, која нагласи дека станува збор за исклучително актуелна и значајна тема, директно поврзана со улогата на Народната банка во спроведувањето на макропрудентната политика и зачувувањето на финансиската стабилност.

Таа посочи дека утврдувањето на фундаменталната вредност на становите е клучно за навремено препознавање на потенцијални нерамнотежи на пазарот на недвижности, спречување на натрупување системски ризици и обезбедување стабилен финансиски систем.

Во рамки на трудот е развиен посебен показател за оценка на цените на становите на македонскиот пазар, заснован на макропрудентен пристап и анализа на капацитетот на домаќинствата за позајмување. Показателот се пресметува како однос меѓу пазарната и фундаменталната вредност на недвижностите – при што повисоката пазарна цена сигнализира преценетост и помала достапност на становите, и обратно.

Анализата на пазарот на недвижности за периодот од првиот квартал на 2012 до четвртиот квартал на 2023 година укажува дека цените на становите биле преценети во речиси целиот анализиран период. Дополнително, чувствителносната анализа на макропрудентните инструменти покажува дека намалувањето на регулаторниот праг на показателот ДСТИ – инструмент што централните банки го користат за ограничување на прекумерната задолженост на населението – би довело до пониска фундаментална вредност на становите.

Иако ваквата мерка би можела делумно да придонесе за намалување на цените на недвижностите, ефектот би бил ограничен, со оглед на тоа што само дел од трансакциите се финансираат преку станбени кредити. Авторите потенцираат дека резултатите треба да се толкуваат со претпазливост, бидејќи се базираат на еден од можните аналитички пристапи за процена на фундаменталната вредност на становите.

Клубот на истражувачите ги одржува своите сесии четири пати годишно, а Народната банка редовно објавува јавен повик за презентирање научни трудови, кои можат да бидат и во работна верзија. Истражувањата се усогласени со современите научни стандарди, со силна емпириска анализа и јасно систематизирани заклучоци. На сесиите учествуваат истражувачи и аналитичари од научно-образовни и финансиски институции, студенти, како и пошироката заинтересирана јавност.

Членството во Клубот е отворено, а повеќе информации се достапни на: Македонски – Клуб на истражувачи

Со силни пораки, визионерски дискусии и присуство на најрелевантните носители на одлуки, годинашното издание на The Economist MeetUp: The World Ahead 2026 официјално се заокружи како најпрестижната бизнис и економска конференција одржана во земјава оваа година.

Настанот во Скопје обедини високи претставници на Владата, дипломатскиот кор, водечки бизнис лидери, финансиски и индустриски експерти, како и истакнати регионални гости, позиционирајќи го MeetUp-от како централна платформа за дијалог за иднината на економијата, технологијата и лидерството во регионот.

Конференцијата беше свечено отворена од министерката за финансии, м-р Гордана Димитриеска-Кочоска, која во своето обраќање ја нагласи улогата на вештачката интелигенција и дигитализацијата како клучни алатки за одржлив економски раст:

„Како држава која се соочува со недостиг на работна сила, вештачката интелигенција ќе биде една од најважните алатки за замена на одредени работни места и пополнување на празнините во системот. Наш предизвик е таа да се користи паметно, одговорно и во служба на луѓето и економијата.“

Панели и клучни дискусии

Првиот панел беше посветен на дигитализацијата, вештачката интелигенција, сајбер безбедноста и човечкиот капитал, отворајќи ја дебатата за тоа како технологијата веќе ја редефинира економијата и начинот на кој работат компаниите. Во дискусијата учествуваа Стевчо Ристески, директор за продажба на A1 Телеком, Бјанка Катру, заменик-извршен директор на М Кеш, Валентина Тасева, генерален директор и сопственичка на Семос Едукација, и Ведран Бајер, менаџер на Wonderful за Адриа регионот. Панелистите понудија различни, но комплементарни перспективи за иднината на бизнисот во дигиталната ера, како и за трансформацијата на пазарот на труд во услови на нови вештини и работни позиции креирани од вештачката интелигенција.

Вториот панел го стави фокусот на предизвиците на пазарот на труд: талент, технологија и организациска трансформација, при што беше истакнато дека довербата, организациската култура и континуираниот развој на вработените стануваат подеднакво важни како и технолошките инвестиции. На панелот говореа Владимир Стефановски, плант-менаџер на Kiel Македонија, Тони Јанковски, директор за развој и иновации во Diners Македонија, и Павле Зимбаковски, тренер за професионален развој.

Fire Talk сесии и интервјуа

Програмата беше дополнета со Fire Talk сесии со истакнати лидери од различни индустрии, меѓу кои Ивица Карапетров, заменик-управител на Рудник Бучим, д-р Катерина Бошевска, извршен директор на EOS Матрикс, Филомена Пљаковска Аспровска, извршен директор на Касис, и Иван Ивановски од Prime Capital. Разговорите беа фокусирани на лидерството, довербата, безбедноста и носењето одлуки во време на неизвесност, како и на дигитализацијата на финансискиот сектор, трендовите што ќе ја одбележат 2026 година и потребата од усогласување со европските регулативи и директиви.

Во завршниот дел од конференцијата следеа ексклузивни интервјуа со Драган Филиповиќ, извршен директор на Generali Осигурување Србија, Немања Мариновиќ, извршен директор на ArcelorMittal Projects Balkan, и Саша Поповиќ, генерален директор на Vega IT, кои понудија поширок регионален и глобален контекст за економските и индустриските трансформации што ја очекуваат 2026 година.

Годинашното издание уште еднаш ја потврди вредноста на The Economist MeetUp како место каде што не се зборува само за иднината, туку таа се анализира, се предизвикува и активно се обликува.

Во тој контекст, Наташа Божиновска – Миркова, извршна директорка на Represent Communications Skopje и организатор на настанот, истакна дека под франшизата на престижниот магазин The Economist, MeetUp-от ја продолжува својата мисија да ја поврзува бизнис заедницата во земјата и регионот:

„Овој настан нуди платформа за дијалог за клучните трендови, иновации и бизнис можности што ќе ја обликуваат 2026 година. Годинешното издание е фокусирано на четири столба без кои иднината не може да се замисли: дигитализација, вештачка интелигенција, финансии и пазарот на труд сочинет од луѓето.“

Дополнително, Александар Наков, сопственик на Color Media Plus и организатор на настанот, се осврна на темите на новото издание на The Economist – The World Ahead 2026, нагласувајќи дека станува збор за содржина што оди подлабоко од класичните економски анализи:

„Ова е специјално издание посветено на вештачката интелигенција, но и на дилемите што таа ги носи. Во 2026 година ќе стане јасно дали светот ќе ја користи нејзината светла или темна страна. Изданието отвора и теми поврзани со допингот во спортот, како и со феноменот ‘Оземпик’ и парадоксите што ги носи борбата со дебелината.“

Со ова издание, The Economist MeetUp: The World Ahead 2026 ја зацврсти својата позиција како најрелевантниот регионален форум за економска визија, идеи и партнерства, поставувајќи ја агендата за годината што доаѓа и подалеку од неа.

Сите кои се заинтересирани за купување станови, но и градежниците може да здивнат. Повластената стапка од само пет проценти за првиот промет на згради или станови останува во примена до крајот на 2028 година. Поради ова, данокот нема да биде причина за дополнително поскапување на и онака скапите недвижности.

Согласно најавите на министерката за финансии, во Собранието веќе е доставен предлог закон за измени, со што се пролонгира рокот за повластената стапка за уште три години, односно од 1 јануари 2026 година до 31 декември 2028 година.

Се прават измени на Законот за данокот на додадена вредност со кој се уредени предметот на оданочување, даночната основа, даночните ослободувања, даночните стапки, времето на настанување на даночниот долг, даночниот должник, одбивката на претходниот данок, регистрацијата за целите на данокот на додадена вредност, административните обврски, плаќањето на данокот, како и казнените одредби.

–  Предложените измени се со цел да се изврши допрецизирање во делот на одредбите кои се однесуваат на место на промет на услуги и допрецизирање во делот на одредбите кои се однесуваат на тур-оператори. 

Исто така се пролонгира рокот на примена на повластената стапка од 5 отсто на првиот промет на станбени згради и станови во оној дел во кој истите се користат за станбени цели и кој ќе се изврши во рок до пет години по изградбата.

На тој начин се врши пролонгирање на рокот на примена на повластената стапка за уште три години – се посочува во законското решени доставено во Собранието.

Предлагачи се група пратеници, меѓу кои Антонијо Милошоски, Бојан Стојаноски, Бране Петрушевски, Дафина Стојаноска и Драгана Бојковскакои бараат измените да се донесат по скратена постапка и додаваат дека ова не предизвикуваат негативни фискални импликации врз Буџетот.

Со истиот закон се предлагаат и измени во делот на туроператорите.

–  Туристичките услуги дадени од страна на тур-операторот се сметаат за една единствена услуга. За место на промет на оваа услуга се смета местото каде што вршителот на промет на услугата има вистинско седиште. 

Доколку прометот на услугата се врши од подружницата на вршителот на прометот на услугата, што се наоѓа надвор од неговото вистинско седиште, тогаш седиштето на подружницата се смета за место на прометот на услугата – се прецизира во законот.