Свет

Зошто Крим им е толку важен на Украина и Русија? Една работа им е од посебна важност на русите

Крим: Клучна територија за Русија и Украина во контекст на војната

Полуостровот Крим, кој беше нелегално анексиран од Русија во 2014 година, долго време е предмет на желби за контрола од страна на Москва. Русија инсистира на тоа дека Украина треба официјално да ја предаде територијата како дел од мировен договор, нешто што Украина категорично го одбива.

Стратешката важност на Крим е голема, особено во напорите предводени од САД за завршување на војната во Украина. За Москва, контролата на оваа територија не е само симболична, туку и од суштинско значење за воените и економските интереси во Црното Море.

Руска анексија на Крим

Во 2013-2014 година, популарна револуција во Украина го симна од власт прорускиот претседател Виктор Јанукович. Додека Украина беше во хаос, Владимир Путин ја искористи ситуацијата за да испрати руски војници и да го преземе Крим, полуостров на Црното Море.

Русите пристигнаа во Крим во униформи без ознаки, а кратко потоа Путин организираше референдум за присоединување на Крим кон Русија, кој беше отфрлен како нелегален од Украина и Западот. Анексијата на 18 март 2014 беше призната само од неколку земји, вклучувајќи ја Северна Кореја и Судан.

Во Русија, оваа акција предизвика голема патриотска еуфорија, а слоганот „Крим е наш“ стана популарен. Путин го нарече Крим „свето место“ и започна со прогонувањето на оние кои јавно тврдеа дека Крим е дел од Украина.

Зошто е важен Крим?

Русија со векови водела борби за контрола на Крим. Во 1954 година, советскиот лидер Никита Хрушчов го “префрлил” Крим од Русија во Украина, кога двете земји биле дел од СССР. По распадот на Советскиот Сојуз во 1991 година, Крим стана дел од независна Украина.

По анексијата во 2014, Крим останал дел од Украина речиси 60 години и станал важен дел од идентитетот на државата. За Украина, задржувањето на Крим е клучно, и претседателот Зеленски повеќе пати ја истакнал својата определеност дека Русија „нема да го украде“ Крим.

Крим е стратешки важен за контрола на активностите во Црното Море, кое е важен коридор за транспорт на жито и други стоки од светската трговија.

Улогата на Крим во војната

Пред полномасовната инвазија на Русија во февруари 2022 година, Москва веќе распоредила војски и оружје на Крим, што им овозможило на руските сили брзо да го заземат јужниот дел од Украина во првите недели на конфликтот.

Од тогаш, Крим стана главно боиште, со украински напади со дронови и бомбардирање, кои имаат за цел да го ослободат Крим од руската контрола. Нападите биле насочени кон руската Црноморска флота, складишта за муниција, а особено важен за Путин, и Керчкиот мост, кој го поврзува Крим со Русија, кој беше нападнат во октомври 2022 и повторно во јули 2023.

Какво е мислењето на јавноста во Украина?

Според последните анкети, голем дел од украинската јавност признава дека дел од територијата мора да биде предадена како дел од мировниот договор, бидејќи не постои начин да се врати воената контрола врз Крим. Меѓутоа, некои во Украина сметаат дека таквото предавање може да биде привремено и дека формалното предавање на Крим би го направило скоро невозможно да се врати во иднина.

Претседателот на САД, Доналд Трамп, изјави дека смета дека Зеленски е подготвен да го предаде Крим, додавајќи дека „Крим ќе остане дел од Русија“, и дека „сите го разбираат тоа, бидејќи е со нив веќе долго време“.

Какво е мислењето на луѓето што живеат во Крим?

Пред војната, на Крим живееле околу два милиони луѓе. Проценките велат дека околу 12% од нив биле Татари, кои силно се противеа на анексијата на Крим од Русија во 2014 година. Од тогаш, многумина од нив станаа политички затвореници.

Сепак, голем дел од денешните жители на Крим се Руси. Откако Русија ја презела контролата, на Крим се преселиле до 800.000 Руси, додека околу 100.000 Украинци го напуштиле полуостровот.

Свет

Рускиот гас под закана: Америка го движи енергетскиот курс на Балканот

Американскиот претседател Доналд Трамп го потпиша новиот закон, кој ја става енергетската независност на Западен Балкан од рускиот гас и нафта во центарот на националниот интерес на САД. Со потпишувањето на Законот за овластување за национална одбрана за фискалната 2026 година, Вашингтон јасно сигнализира дека зависноста од руските енергетски извори веќе не е прифатлива.

Станува збор за Законот за овластување за национална одбрана за фискалната 2026 година, кој директно ја адресира зависноста на земјите од регионот од рускиот гас и нафта – потег кој ќе има директно влијание врз Србија и соседните земји.

Според медиумските извештаи, законот во својата содржина го истакнува следново:

Во точка 16 се нагласува дека „зависноста на земјите од Западен Балкан од руски фосилни горива и природен гас ги врзува нивните економии и политики со Москва, попречувајќи ги нивните амбиции за приклучување кон Европската Унија“.
Точка 17 директно го декларира интересот на САД: „Намалувањето на зависноста од руски извори на енергија на земјите од Западен Балкан е од национален интерес за САД“.
Во точка 18 се предупредува дека „растечкото влијание на Кина во регионот може да има штетно влијание врз стратешката конкуренција, демократијата и економската интеграција на Европа“.

Со овој закон, Вашингтон испраќа јасна порака: енергетската независност на Западен Балкан од Русија и ограничувањето на кинеското влијание се прашања од висока геополитичка важност, кои директно ги засегаат интересите на САД во регионот.

Свет

Меѓусебни напади со дронови меѓу Русија и Украина: Гори хемиска фабрика во Русија

Русија и Украина во текот на ноќта извршија масовни меѓусебни напади со беспилотни летала, при што во Русија беа пријавени пожари, прекини на струја и греење, а во Украина удари на повеќе локации.

Руските власти соопштија дека противвоздушната одбрана пресретнала и уништила 94 украински дронови над седум региони. Најголем дел од нив биле соборени над Ростовската, Белгородската и Воронешката област, како и над Самарската и Астраханската област, Каспиското и Азовското Море.

Во градот Орјол, според локални извори, дронови ја погодиле термоелектраната-топлана, што довело до прекини во снабдувањето со греење, струја и топла вода. Локалните власти потврдија дека поради ситуацијата е прекината наставата во училиштата и градинките во еден дел од градот.

По нападите избувна и пожар во хемиската фабрика „ТолјатиАзот“ во Самарската област, една од најголемите фабрики за производство на амонијак во светот. Пристапните патишта кон фабриката биле затворени, а причините за пожарот сè уште се утврдуваат.

Прекини на електричната енергија се пријавени и во Ростовската област, каде што, според регионалните власти, биле оштетени далекуводи и цивилни објекти во неколку населени места. Повредени лица, според официјалните информации, нема.

Истовремено, руските сили во текот на ноќта лансирале околу 160 беспилотни летала кон Украина, меѓу кои и дронови од типот „Шахед“. Украинската противвоздушна одбрана соопшти дека успеала да собори или електронски да онеспособи 108 дронови, но и покрај тоа биле регистрирани погодоци на 23 локации.

Украинските власти предупредија дека нападите продолжуваат и дека дел од руските дронови и понатаму се наоѓаат во воздушниот простор на земјата.

Свет

По инцидентот на Универзитетот Браун, Трамп ја замрзнува програмата за лотарија за зелена карта

Американскиот претседател Доналд Трамп денес нареди итна суспензија на програмата за лотарија за визи за разновидност – попозната како лотарија за зелена карта – преку која, според властите, во САД влегол осомничениот за смртоносните пукања на Универзитетот Браун и убиството на професор на МИТ.

Секретарката за внатрешна безбедност Кристи Ноем соопшти на платформата X дека, по директна наредба од Трамп, им наложила на Службите за државјанство и имиграција веднаш да ја стопираат програмата, јавува Асошиејтед прес. „На оваа презрена личност никогаш не требало да ѝ биде дозволено да влезе во нашата земја“, изјави Ноем, осврнувајќи се на осомничениот, португалскиот државјанин Клаудио Невес Валенте.

Невес Валенте (48) се сомничи дека извршил вооружен напад на Универзитетот Браун, при што загинаа двајца студенти, а деветмина беа повредени, како и дека стои зад убиството на професор на Масачусетскиот институт за технологија. Американските власти соопштија дека тој бил пронајден мртов синоќа, со самонанесена прострелна рана.

Според полицијата во Провиденс, Невес Валенте бил студент на Универзитетот Браун од 2000 година. Судските документи покажуваат дека во 2017 година добил виза за разновидност, а неколку месеци подоцна и статус на постојан легален престој во САД. Сепак, неговото движење и место на живеење во периодот меѓу напуштањето на колеџот во 2001 година и добивањето на визата остануваат нејасни.

Програмата за виза за разновидност секоја година доделува до 50.000 зелени карти преку лотарија на државјани од земји кои се слабо застапени во американските имиграциски текови, при што голем дел од апликантите доаѓаат од африкански држави. Бидејќи програмата е воспоставена со акт на Конгресот, експертите предупредуваат дека нејзината суспензија „речиси сигурно ќе предизвика правни предизвици“.

Само во 2025 година, речиси 20 милиони луѓе аплицирале за лотаријата, а повеќе од 131.000 кандидати биле избрани, вклучувајќи ги и членовите на семејствата на добитниците. По изборот, кандидатите поминуваат низ строги безбедносни и административни проверки пред да им биде дозволен влез во САД. Таа година, португалските државјани освоиле 38 места.

Добитниците на лотаријата се покануваат да аплицираат за зелена карта, да поминат интервјуа во американските конзулати и да бидат подложени на истите проверки на биографијата како и сите други идни постојани жители.

Трамп и во минатото отворено се спротивставуваше на програмата за виза за разновидност. По ноемврискиот напад врз припадници на Националната гарда, кога напаѓачот беше идентификуван како авганистански државјанин, неговата администрација воведе уште построги имиграциски правила за Авганистан и други земји.

Во рамки на својата агенда за масовни депортации, Трамп настојува да ги ограничи или укине и другите законски патишта за легална имиграција, вклучувајќи ја лотаријата за визи и правото на државјанство по раѓање. Врховниот суд на САД неодамна се согласи да го разгледа неговото оспорување на ова уставно право.