Свет

УКРАИНА ГО НАПУШТИ ДОЛАРОТ – дали еврото станува нова референтна валута

Украинската централна банка ја разгледува можноста еврото да стане нова референтна валута за украинската гривна, заменувајќи го американскиот долар, кој ја имаше таа улога со децении. Гувернерот Андриј Пишњи потврди за Ројтерс дека промената се разгледува во светлината на продлабочувањето на односите со Европската Унија и растечката нестабилност на глобалните пазари, пренесува Ројтерс.

„Потенцијалното членство во Европската Унија, зајакнувањето на улогата на ЕУ во обезбедувањето на нашите одбранбени капацитети, зголемената нестабилност на светските пазари и растечката фрагментација на глобалната трговија, сето ова нè принудува да преиспитаме дали еврото е посоодветно како референтна валута за гривната“, изјави Пишњи. Тој додаде дека ова е „сложена работа што бара висококвалитетна и повеќеслојна подготовка“.

Доларот сè уште доминира во меѓународната трговија и сочинува поголем дел од светските девизни резерви. Многу земји, вклучувајќи ги Саудиска Арабија и Хонг Конг, сè уште ги врзуваат своите валути за доларот. Сепак, под администрацијата на претседателот Доналд Трамп, Соединетите Американски Држави почнаа трговска војна со наметнување на највисоките царини во последните сто години, доведувајќи ја во прашање долгорочната улога на доларот како глобална резервна валута.

Украина се бори против руската инвазија веќе четири години, а за време на претседателствувањето на Трамп, таа исто така доживеа привремен прекин на американската воена помош. Од друга страна, европските лидери најавија зголемена воена поддршка за Киев за да ја направат украинската армија основа на идната безбедност на земјата, иако напредокот е бавен и тежок.

Во меѓувреме, Украина склучи договор што им дава на САД преференцијален пристап до договори за експлоатација на украински минерали и финансирање на обновата на земјата. Откако Трамп се врати во Белата куќа, вредноста на доларот во однос на кошничката од главните валути падна за повеќе од 9 проценти, бидејќи инвеститорите се повлекуваат од американските средства.

Некои експерти предупредуваат дека силата на доларот не треба автоматски да се поврзува со неговиот статус на резервна валута, но историски гледано, тој статус честопати се поврзувал со безбедносни и воени сојузи со Соединетите Американски Држави.

Андриј Пишњи нагласи дека трансакциите во долари продолжуваат да доминираат во сите сегменти на девизниот пазар, но дека уделот на оние деноминирани во евра расте, засега умерено. Тој не даде детали. Украина ја воведе гривна во 1996 година и оттогаш се потпира на доларот како основа на валутната политика.

Веднаш по руската инвазија во 2022 година, централната банка воведе контрола на капиталот и го фиксираше официјалниот девизен курс на гривна на околу 29 за долар. Поради фискалните нерамнотежи, таа беше принудена да девалвира. Во октомври 2023 година, таа се префрли од фиксен валутен режим на контролиран режим, каде што доларот продолжува да се користи како репер за интервенции и за ублажување на флуктуациите на девизниот курс.

Европската Унија ги отвори преговорите за пристапување со Украина и Молдавија пред речиси една година, но претстои долг и тежок процес. Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, во февруари изјави дека Украина би можела да стане членка до 2030 година, под услов да продолжи со реформите на судството и политичкиот систем. Во меѓувреме, Молдавија веќе го замени доларот со еврото како референтна валута за молдавскиот леј на почетокот на 2025 година.

Писни очекува украинската економија малку да се опорави во следните две години, со проектиран раст помеѓу 3,7 и 3,9 проценти, благодарение на посилните врски со Европа и постепената нормализација на условите. Сепак, економските перспективи во голема мера зависат од развојот на војната.

„Брзото завршување на војната би било позитивно сценарио со добри економски резултати, секако, под услов да вклучува и безбедносни гаранции за Украина“, рече Пишни. „Сепак, важно е да се препознае дека економските придобивки од завршувањето на војната веројатно ќе потраат за целосно да се материјализираат.“

Украина сè уште е во голема мера зависна од надворешно финансирање. Пишњи истакна дека очекуваат 55 милијарди долари помош оваа година, што треба да го покрие буџетскиот дефицит и да овозможи создавање фискална резерва за наредните години, кога се очекува постепено намалување на помошта. Според проекциите, Украина би можела да добие 17 милијарди долари во 2026 година и 15 милијарди долари во 2027 година.

Во овој контекст, се повеќе се дискутира за потребата од усогласување на монетарната политика со европските институции. Доколку Украина го формализира преминот кон еврото како референтна валута, тоа би бил еден од најконкретните чекори кон монетарна интеграција со Европската Унија, дури и пред официјалното членство.Пословни.хр

Свет

САД изведоа акција и запленија венецуелска нафта, Венецуела реагира

Американските сили извршија акција и запленија голем танкер под санкции покрај брегот на Венецуела, што предизвика жестоки реакции во Каракас. Владата на Венецуела соопшти дека ќе ја брани својата сувереност, природните ресурси и националното достоинство, најавувајќи жалба пред меѓународните институции.

Министерот за внатрешни работи Диосдадо Кабељо ги нарече САД „убијци, крадци и пирати“ и саркастично се повика на филмот „Пиратите од Карибите“. „Џек Спероу таму е херој, но овие типови се вистински криминалци на отворено море“, изјави тој.

Претседателот Доналд Трамп потврди дека акцијата била изведена синоќа, додавајќи дека танкерот бил најголем досега. Јавната обвинителка Пем Бонди истакна дека бродот превезувал санкционирана нафта од Венецуела и Иран, а операцијата била координирана од ФБИ, Министерството за одбрана, Министерството за внатрешна безбедност и Крајбрежната стража.

Снимките од американските служби прикажуваат два воени хеликоптера и вооружени војници како се спуштаат на палубата на бродот, а според извори, акцијата ја изведувале десет маринци, десет припадници на Крајбрежната стража и специјални единици од бродот „Џералд Форд“.

Компанијата „Вангард“ го идентификува бродот како „Скипер“, кој долго време ја лажирал својата позиција. Министерството за финансии на САД го стави под санкции уште во 2022 година за наводна вмешаност во нелегален шверц на нафта што генерирал приходи за Хезболах и Исламската револуционерна гарда.

Претседателот на Венецуела, Николас Мадуро, оцени дека станува збор за меѓународно пиратство и истакна дека „Венецуела никогаш нема да стане нафтена колонија“. Трамп, пак, изјави дека запленетата нафта веројатно ќе биде задржана од САД.

Свет

Британската морнарица го следела рускиот „Краснодар“ низ Ламанш

Британската кралска морнарица распоредила брод за поддршка RFA Tidesurge со хеликоптер Merlin за да ја надгледува руската подморница од класата Кило – Краснодар и придружниот реморкер Алтај, додека тие пловеле на запад од Северното Море, преку Доверскиот Теснец и Ламанш.

„Нема ништо како руска подморница за да го изостри вниманието на секој морнар“, изјави капетанот Џејмс Ален, командант на Tidesurge. Потполковникот Дејвид Емери, командант на летот на Атлантската ескадрила на 814. поморски воздушен ескадрон, истакна дека „одржувањето отворено присуство и континуирано следење на руските пловни објекти во водите на Обединетото Кралство е од витално значење за националната безбедност“.

Подморницата пловела на површината дури и при лоши временски услови, а кога пристигнала во близина на островот Ушан, северозападно од Франција, должноста за следење ја презел сојузник на НАТО.

Ова следење следува по претходните операции со патролниот брод HMS Mersey, хеликоптер Wildcat од 815. поморски воздушен ескадрон и авион Merlin од 824. поморски воздушен ескадрон, кои во јули го следеа руската подморница Novorossiysk низ британските води.

Министерот за одбрана Џон Хили неодамна го најави проектот „Атлантски бастион“, високотехнолошка сила вредна милиони фунти за заштита на подводни кабли и цевководи од потенцијални закани од руски подморници. Министерството за одбрана соопшти дека во последните две години е забележано зголемување од 30% на руските пловни објекти кои ги „загрозуваат“ британските води.

Обединетото Кралство, исто така, на почетокот на декември го потпиша одбранбениот пакт Lunna House со Норвешка, насочен кон заштита на подводните кабли од потенцијални руски закани.

Свет

Москва се заканува: „Мир или војна – изборот е ваш“

Рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров денес испрати силна порака до европските лидери, нагласувајќи дека Москва „нема намера да ја нападне Европа“, но дека ќе биде подготвена да реагира доколку дојде до ескалација.

Лавров изјави дека Русија е подготвена дури и правно да го документира отсуството на агресивни намери кон Европската Унија и истакна дека Москва со години предлага дијалог за паневропска безбедност. Според него, Русија останува подготвена за разговори „ако партнерите од Европа се подготвени сериозно да седнат на маса“.

„Ние немаме агресивни планови против ниту една членка на НАТО или ЕУ. Подготвени сме да дадеме писмени гаранции во правна форма“, изјави Лавров, пренесува Газета.ру, додавајќи дека таквите гаранции мора да бидат взаемно договорени.

Тој упати критика кон европските влади, кои, како што рече, се однесуваат „отворено милитаристички“, и предупреди дека „доколку Европа избере борба, Русија е подготвена уште сега“.

Изјавите на Лавров доаѓаат по неодамнешните реакции на Кремљ за можните европски воени ангажмани во Украина и за иницијативите за конфискација на руските средства. На 27 ноември, претседателот Владимир Путин во Бишкек изјави дека загриженоста на европските лидери околу „руска инвазија“ е неоснована, повторувајќи дека Москва не планира напад врз ЕУ.