Годинава генеративната вештачка интелигенција (ВИ) се пробива во секојдневието на Македонија, но се уште не го освоила масовниот интерес. Според најновите податоци, околу еден од пет граѓани на возраст од 16 до 74 години (22%) користеле алатки базирани на ВИ. Најголем дел, 15,76%, ги користеле за лични цели, додека 8,55% ги вклучиле и во професионалната работа, а речиси еден од десет (9,4%) за формално образование.

Во споредба со просекот на Европската Унија, Македонија сè уште заостанува. Во ЕУ, речиси една третина од луѓето (32,7%) се служеле со генеративна ВИ годинава – најмногу за лични цели (25,1%), но и за работа (15,1%) и образование (9,4%).

Причините за воздржаност не се изненадувачки: 43% од граѓаните изјавиле дека едноставно немале потреба, 11% признале дека не знаат како да ги користат овие алатки, а 2% се загрижени за приватноста и безбедноста.

На ниво на Европа, Норвешка е несомнен лидер со 56,3% користење на ВИ, додека Турција се наоѓа на спротивниот крај со само 17,2%. Во регионот, најактивни се Грците (44,1%) и Словенците (37,6%), следени од Хрватска (27,5%), Бугарија (22,5%) и Македонија (22%). Најмалку ВИ се користи во Србија (18,6%) и Босна и Херцеговина (20,3%).

Во рамките на ЕУ, Данска, Естонија и Малта предводат со најголема распространетост на генеративна ВИ, додека Романија и Италија се на дното со само 17,8% и 19,9%.

Интернетот и натаму е основен дел од секојдневието. Во ЕУ, 94% од граѓаните користеле интернет во последните три месеци на 2025 година, а мобилните уреди остануваат најпопуларен начин за поврзување, со речиси 9 од 10 лица кои се служеле со нив. Во исто време, 74% купиле или нарачале производи и услуги онлајн.

И Северна Македонија бележи сериозен прогрес. Лани 91% од домаќинствата имале пристап до интернет, што е значителен скок од 69% во 2015 година. Само 6,86% од граѓаните ја поминале целата година без да се поврзат онлајн. Мобилните уреди доминираат со 91,5% употреба, додека лаптопот го користеле 35%, десктоп компјутер 20% и таблет 9%.

Најчесто, интернетот се користи за телефонски или видео разговори (86%), социјални медиуми (78%) и е-пошта (41%). Значителен раст се забележува и кај онлајн купувањето – 42% од граѓаните лани купиле или нарачале услуги и производи преку интернет, двојно повеќе отколку во 2020 година, кога тоа го направиле само 21%.

Европската Унија официјално отстапи од својата најрадикална климатска одлука. Револуционерниот пресврт од 16 декември стави крај на неизвесноста: бензинците, дизелашите и хибридите не одат во историјата во 2035 година. Наместо тотална забрана, на сцена стапува „планот 90%“ – компромис кој го спасува европскиот индустриски гигант.

Она што до вчера изгледаше како зацементирана судбина за класичната автомобилска индустрија, денес е само минато. Европската комисија го фрли во корпа строгиот диктат за 100% елиминација на емисиите и го замени со нов, пореален модел. Новиот праг е поставен на 90% намалување на CO₂, оставајќи ги оние клучни 10% како „прозорец“ низ кој класичните мотори ќе продолжат да дишат.

Брисел не само што дозволи опстанок на внатрешното согорување, туку понуди и креативни механизми за нивно легализирање, користење на синтетички горива и биогорива. Производителите ќе можат да ги „пеглаат“ емисиите користејќи кредити од еколошкото производство на метал во ЕУ. Приклучните (PHEV) и благите хибриди, како и моделите со range extender, добиваат дозвола за неограничен престој на пазарот, под услов да се вклопат во новата математика.

Овој пресврт е директен резултат на притисокот од компаниите како BMW, Volkswagen, Mercedes-Benz и Stellantis. Дури и првиот човек на Ford, Џим Фарли, предупреди дека Европа се самоубива со нереални цели додека кинеската конкуренција незапирливо надира.

По долгогодишни тензии и траумите од „Дизелгејт“, ЕК сега нуди 10-годишен „мир“ (мораториум) на нови регулативи, ветувајќи им на компаниите предвидливост која им е очајно потребна за опстанок.

Иако моторите со внатрешно согорување привремено ќе се истолерираат, ЕУ не се откажува од струјата. Но, наместо скапи електрични автомобили, фокусот се сели на малите, достапни градски возила. Со воведувањето на новата M1E категорија (возила под 4,2 метри), Европа се обидува да создаде „народно електрично возило“. Овие автомобили ќе уживаат статус на „супер-кредити“, што е јасен сигнал до производителите: правете евтини електрични коли за широките маси, ако сакате да го задржите правото да продавате моќни бензинци.

Она што до вчера беше резервирано само за холивудските блокбастери и визионерските романи на Исак Асимов, денес станува опиплива реалност во лабораториите на Универзитетите во Пенсилванија и Мичиген. Научниците успеаја да создадат автономен робот помал од еден милиметар, опремен со сопствен „мозок“, мотор и сетила.

Со децении, микро-роботиката тапкаше во место. Иако научниците создаваа ситни машини, тие беа управувани од надворешни магнети или ласери. Овој нов изум го менува правилото на играта. Ова е првата машина со такви димензии која не само што се движи, туку и чувствува, размислува и дејствува самостојно.

„Ние создадовме платформа која ни овозможува пристап до самите темели на биологијата“, вели фасцинирано Марк Мискин, коавтор на истражувањето. „Ако погледнете подобро, секој од нас е всушност комплексен систем составен од милиони микроскопски ‘биолошки роботи’. Сега имаме вештачки пандан на тие клетки.“

На прв поглед, роботот изгледа како прашинка, но под микроскоп се открива ремек-дело на инженерството изработено од силициум, платина и титаниум. Заштитен е со специјално стакло за да преживее во суровата средина на телесните течности. Се напојува преку соларни ќелии кои му даваат живот на неговиот вграден компјутер. Иако неговиот процесор не може да се мери со брзината на модерен лаптоп, тој е доволно „паметен“ да детектира промени во температурата и да реагира на околината во реално време.

Визијата на истражувачите е амбициозна, но реална. За само една деценија, овие „минијатурни лекари“ би можеле да патуваат низ нашите вени, да ги „крпат“ оштетените ткива или да доставуваат лекови со хируршка прецизност директно во клетките на ракот.

Но, револуцијата не застанува тука. Највозбудливиот дел е комуникацијата. Роботот не само што извршува наредби, туку и „поднесува извештај“ до операторот за тоа што видел и направил. Следниот чекор? Научниците работат на тоа да ги научат овие роботи да зборуваат меѓу себе, создавајќи армија од микро-машини кои работат во совршен синхронитет.

Границата меѓу научната фантастика и науката официјално е избришана.