Бугарија тоне во длабока политичка криза, а улиците на Софија вријат од незадоволство. Платото во центарот на градот, наречено „Триаголник на моќта“ – просторот пред парламентот, владата (министерскиот совет) и претседателската палата, деновиве е преполно со граѓани, пред сѐ млади, кои гласно го изразуваат своето незадоволство од актуелната владина политика.

Причината за оваков хаос беше контроверзниот предлог-буџет за 2026 година, кој предвидуваше зголемување на придонесите за пензиско и социјално осигурување, додека истовремено ги зголемуваше платите на пратениците и државните службеници. Ова беше сфатено како директна навреда: „Платите на политичарите пред потребите на обичните граѓани“. Иако владата првично вети дека ќе го повлече буџетот под притисок, нејзиното премислување доведе до уште пожестоки и масовни протести низ целата земја.

Како што се наведува, ова се „најголемите антикорупциски протести во последната деценија во Бугарија“. Граѓанскиот притисок беше толку силен, што Владата на крајот мораше да попушти и да го повлече буџетот. Сепак, тоа не ја смири ситуацијата, напротив.

Според анкетите, над 70% од граѓаните ги поддржуваат протестите, а околу половина бараат оставка на владата. Кризата е повеќеслојна, а институциите покажуваат тешки симптоми на нефункционалност и дезориентираност.

Оваа нова бура е само кулминација на долгогодишна, длабока криза. Со години, Бугарија е на врвот на листата како најкорумпирана држава во ЕУ и на дното по слободата на медиумите.

Централна фигура во оваа нестабилност е партијата ГЕРБ и нејзиниот лидер Бојко Борисов, кој со деценија доминираше на политичката сцена. Иако првично настапи со антикорупциска реторика, со текот на времето и самиот беше доведен во врска со бројни корупциски афери.

Паралелно со него, се наметна и моќната фигура на Делјан Пеевски, медиумски магнат и олигарх, опишан од „Репортери без граници“ како „најозлогласен симбол на корупцијата“. Токму неговото контроверзно назначување за шеф на контраразузнавачката служба во 2013 година предизвика масовни протести. Пеевски, кој подоцна беше санкциониран од САД и Велика Британија според законот „Магнитски“, сега е лидер на партијата ДПС и се обвинува за саботирање на преговорите.

Серијата од седум избори за четири години ја докажува институционалната парализа. Иако Борисов конечно успеа да состави нова влада во јануари 2025 година, враќањето на старите лица на власт само го продлабочи разочарувањето кај реформскиот блок.

Кризата се случува само дваесетина дена пред Бугарија да ѝ се приклучи на еврозоната и да го воведе еврото! Граѓаните се загрижени дека спорниот буџет ќе го зголеми јавниот долг и ќе ја поттикне инфлацијата. Јавната поддршка за воведувањето на еврото е минимална – само 15% го поддржуваат влезот во јануари.

Повлекувањето на буџетот не е крај, туку нов почеток на кризата. Опозицијата веќе поднесе иницијатива за недоверба, а претседателот Румен Радев ги критикуваше властите за „продлабочување на беззаконието и поделбите“ и повика на нови избори.

Во услови на оваа длабока политичка дезориентираност на официјална Софија, аналитичарите предупредуваат:

„Бесмислено е да се бара стабилен соговорник во Софија со кого би се разговарало, па и преговарало по кое било прашање што се однесува на надворешната политика или односите со соседите.“

Според нив, Бугарија уште долго ќе се наоѓа во „политичка нокдаун-ситуација“. Постои страв дека дури и да се договори нешто, „институционалната меморија на Софија ќе биде подложна на амнезија, по што ќе се врати на старите анахрони патеки на хегемонија.“

Сепак, оваа нестабилност се гледа како можност за Македонија, давајќи ѝ време да бара „креативни решенија“ со Вашингтон или Брисел во делот на евроинтегративните предизвици, кои Бугарија досега ги опструираше.

Земјоделските протести во Грција денес го достигнуваат својот врв и најдраматичен чин – со голем протестен собир закажан на пристаништето во Солун.

Стотици трактори, автобуси и моќна земјоделска механизација од претходно поставените пунктови веќе се движат кон главниот град на Егејска Македонија. Организаторите најавуваат „симболична опсада“ на пристаништето, планирајќи да го блокираат на неколку часа, испраќајќи јасна и гласна порака до Владата во Атина.

И покрај тензијата, според последните информации, граничните премини Евзони и Ники кон Македонија засега ќе останат отворени. Сепак, неизвесноста виси во воздухот: по завршувањето на собирот, на состанокот на земјоделците ќе се „крши копјето“ за тоа дали подоцна во текот на денот повторно ќе се активираат блокади на границите.

Додека Солун се подготвува за протестниот спектакл, блокадите продолжуваат низ цела Грција. Најголемиот удар е зададен во централниот дел на земјата: Автопатот Солун–Атина е целосно затворен кај Никеа, во близина на Лариса. Оваа клучна сообраќајница е парализирана, а возилата се пренасочуваат по алтернативни, мачни правци.

Земјоделскиот гнев, кој ескалираше на 30 ноември, е директна реакција на алармантно зголемените производствени трошоци, мизерните откупни цени и нерешените проблеми со европските земјоделски субвенции. Нивното ултимативно барање е јасно: итна исплата на сите заостанати субвенции.

Владата, од своја страна, соопшти дека е отворена за дијалог и повика да се формира делегација која ќе биде примена на средба на високо ниво.

Комитетот за национална координација на протестите најави нов, клучен состанок за сабота, на кој ќе се дефинираат следните, радикални чекори.

Претседателот на Хрватска, Зоран Милановиќ, денеска изјави дека Франција се грижи исклучиво за своите интереси, по продажбата на 12 воени авиони на Хрватска, а потоа исто толку и на соседи кои не се членки на НАТО.

„Ние сме членка на НАТО и имаме завети со нашите сојузници за критични ситуации. Меѓутоа, можеме да видиме како се однесуваат стратешките партнери. Франција не нè праша за нашето мислење кога го продаде истото количество авиони на соседите. Потоа мораме да ги надградиме тие системи, што дополнително чини. Тие се грижат само за своите интереси“, рече Милановиќ.

Тој додаде дека не станува збор за критика, туку за поттик за размислување за мотивите и одлуките на државите. Милановиќ истакна дека при донесувањето важни државни одлуки целата доктрина треба да произлегува од заштита на сопствените интереси, без да се исклучува лојалност и пристојност кон партнерите.

„Не може да има иста стратегија за земја од четири милиони жители и земја од 65 милиони, земја што произведува и земја што купува. Улогите не се еднакви“, заклучи хрватскиот претседател.