На самитот во Хаг, европските лидери успеаја да го задржат Доналд Трамп во рамките на НАТО – но по цена: нова обврска за вложување 5% од БДП во одбраната до 2035 година.
Овој несомнен дипломатски успех, наречен неофицијално „5 за 5“, значи дека Европа ќе троши повеќе за сопствена безбедност во замена за американска лојалност кон членот 5 од НАТО Договорот – односно гаранцијата за колективна одбрана.
Трамп, кој досега жестоко го критикуваше НАТО како „нефер товар за САД“, на самитот изјави дека Алијансата „повеќе не е измама“. Но вистинскиот предизвик дури сега почнува: од каде ќе дојдат парите, и кој ќе ги троши?
Пари има, но само за некои
Европската комисија предлага фонд од 150 милијарди евра (SAFE), но реалното финансирање ќе дојде дури по 2027. Само неколку земји – Германија, Полска, балтичките и нордиските држави – имаат фискална стабилност за толку сериозни воени инвестиции. Франција, Шпанија и Италија се под притисок и имаат ограничен маневарски простор.
Опасноста: парите да завршат во САД
Европа сака одбранбените пари да останат дома, но децении на фрагментирана одбранбена индустрија и неусогласени национални интереси го прават тоа тешко. Данска, како следна претседавачка со ЕУ, најавува фокус на заеднички проекти во сајбер-безбедност, сателити и нови ракетни системи – области каде ЕУ силно зависи од САД.
Што ако Трамп сепак се повлече?
И покрај моменталната лојалност, никој не знае дали Трамп ќе ја намали американската воена присутност во Европа. Постојат најави за повлекување до 20.000 американски војници, испратени по руската инвазија на Украина.
Чешкиот претседател Петр Павел го резимира новиот европски императив:
„Мораме да го изградиме европскиот столб на НАТО – нашата безбедност не смее повеќе да зависи од резултатите на американските избори.“
