Балкан

Зошто Грција е меѓу најголемите воени потрошувачи во НАТО?

Иако на прв поглед не изгледа така, Грција е една од земјите со највисоки воени трошоци во рамките на НАТО. Според проценките на Алијансата, во 2024 година Грција издвојувала околу 3,1% од својот БДП за одбрана — повеќе од повеќето членки, вклучително и Германија и Франција. Поголем процент од БДП за војска имаат само САД, Полска, Летонија и Естонија, кои трошат значително повеќе поради руската агресија врз Украина.

Во случајот на Грција, меѓутоа, примарниот мотив не е Русија, туку комплицираниот и често напнат однос со соседна Турција — исто така членка на НАТО.

Историска напнатост и геополитичка реалност

Како што објаснуваат аналитичарите, историското непријателство меѓу Грција и Турција, кое датира со векови, продолжува да влијае на безбедносната политика на Атина. Спорови околу островите во Егејско Море, статусот на Кипар и блискоста на бројни грчки острови до турската обала создаваат чувство на перманентна закана.

„Турција теоретски би можела лесно да окупира некои од островите“, вели Јакоб Киркегард од институтот „Бругел“. Поради тоа, Грција одржува скапо воено присуство на речиси секој остров, со гарнизони, опрема и логистика.

„Нема алтернатива освен подготвеност“

Според Јоргос Цогопулос од грчката фондација ЕЛИАМЕП, грчката влада гледа на воената потрошувачка како неопходност за заштита на својот суверенитет, особено поради „агресивната политика“ на Анкара во источниот Медитеран. Тој додава дека Атина мора да биде подготвена за сите можни сценарија.

Високи трошоци, но и слабости

И покрај значителните инвестиции, експертите предупредуваат дека грчката армија има сериозни недостатоци. Дел од тенковите се застарени, обуката на војниците е ограничена, а опремата е географски расфрлана по островите. Дополнително, поголемиот дел од набавките се прават во странство, што ја отежнува изградбата на сопствена одбранбена индустрија.

Геополитички адути и позицијата во НАТО

Големите воени вложувања и набавки од САД и Франција ѝ обезбедуваат на Грција политички поени и влијание внатре во НАТО. Според аналитичарот Волфанго Пиколи, трошоците за одбрана се користат и како средство за зајакнување на меѓународната позиција на Грција.

На неодамнешниот НАТО самит, се разговараше за зголемување на воените трошоци до 5% од БДП, од кои 3,5% би биле за конвенционална одбрана. За Грција, тоа би било помал предизвик отколку за други земји, но сè уште би барало сериозни корекции.

„Грција веројатно нема да биде меѓу првите кои ќе ги исполнат новите цели, бидејќи нејзиниот примарен безбедносен проблем не е Русија“, заклучува Киркегард.

Балкан

МОЛ се пробива на српскиот нафтен пазар: Преговори за преземање во тек

Се чини дека решението за нафтената криза во Србија е на дофат. Според извори на Дневник Нова ТВ, на маса е планот унгарскиот гигант МОЛ да го преземе мнозинскиот руски удел во Нафтената индустрија на Србија (НИС). Преговорите интензивно се одвиваат во текот на викендот на релацијата Будимпешта – Белград – Москва.

Хрватскиот премиер, Андреј Пленковиќ, ја потврди веројатноста за вакво сценарио. „Се чини дека постои договор меѓу НИС и МОЛ, со согласност на Гаспром Нефт, односно меѓу Русија, Србија и Унгарија, според кој МОЛ ќе го преземе рускиот удел. Преговорите се во тек и ќе видиме дали ќе се завршат наскоро“, изјави Пленковиќ.

За Хрватска, ова значи можност за стабилизација на транспортот на нафта преку ЈАНАФ. Поради американските санкции, рафинеријата во Панчево досега не можеше да прима нафта, но ако МОЛ стане мнозински сопственик, санкциите повеќе нема да влијаат. „Тоа значи дека ЈАНАФ ќе може непречено да транспортира нафта, бидејќи веќе нема да се работи за санкциониран руски субјект, туку за унгарско-српски сопственик“, појасни Пленковиќ.

ЈАНАФ засега го поздравува секој напредок што би овозможил продолжување на договорот со НИС. Од Белград, претседателот Александар Вучиќ изрази надеж дека нафтената индустрија ќе ја надмине кризата во наредните недели. „Имаме одредени проблеми со увозот на деривати, но за среќа Србија располага со огромни резерви кои моментално нè спасуваат“, рече Вучиќ, додавајќи дека се надева дека наскоро ќе се најде целосно решение.

Ако преговорите помеѓу Србија, Унгарија и Русија успеат, тоа ќе значи не само стабилизација на снабдувањето со нафта за Србија, туку и значителен чекор кон прекинување на ефектите од санкциите врз регионалниот нафтен транспорт.

Балкан

Антивладин протест ескалира во Тирана, има повредени

Илјадници демонстранти од цела Албанија се собраа во Тирана на антивладин протест организиран од главната опозициска Демократска партија. Инцидентите и тензиите ескалираа пред зградата на владата на булеварот Deshmoret e Kombit.

Организаторите бараат оставка од премиерот Еди Рама и вицепремиерката Белинда Балука, која е и министерка за инфраструктура и енергетика. Опозицијата ги поврзува протестите со случаи на корупција, истакнувајќи дека Балука е обвинета за кршење на рамноправноста на учесниците во тендери и јавни аукции. Специјалното обвинителство за борба против корупцијата и организираниот криминал (СПАК) побара од парламентот да го одземе нејзиниот пратенички имунитет за да се овозможи нејзино апсење.

Претседателот на Демократската партија, Сали Бериша, се обрати на толпата, велејќи дека опозицијата останува решена да ја „спаси Албанија“ и ги повика сите опозициски сили да се обединат во борбата против власта.

По неговиот говор, демонстрантите се судрија со полицијата, а неколку молотови коктели беа фрлени кон владината зграда, предизвикувајќи пожар на надворешната страна. Во немирите беа повредени неколку лица.

Демократската партија и другите опозициски партии најавија дека протестите ќе продолжат и во наредните недели.

Балкан

Коледарски оган и празнична атмосфера ја обединуваат публиката во Лерин

Манифестацијата „На Коледе во Лерин“ во соседна Лерин и годинава претставува вистинска атракција, привлекувајќи посетители не само од Битола, туку и од поширокиот регион. Во духот на традицијата, централното место го зазема палењето на коледарскиот оган, кое создава посебна празнична атмосфера и чувство на заедништво.

Близината, величествениот оган и традиционалните чествувања ги привлекуваат туристите и верниците кои Коледе го празнуваат според Грегоријанскиот календар. Посетителите имаат можност да уживаат во новогодишната празнична атмосфера, да вкусат традиционална храна, како и да се загреат со варено вино, топла ракија и музика.

Од туристичките агенции од Битола кои ја организираат посетата на настанот посочуваат дека токму пријатната атмосфера, дружењето и автентичниот дух се причините поради кои „На Коледе во Лерин“ секоја година привлекува се поголем број посетители.

Според нив, годинава интересот е значително поголем во споредба со изминатите години, при што повозрасните битолчани покажуваат поголема заинтересираност за овој традиционален настан. Покрај храната и дружењето, дополнителна атракција за посетителите е и спектакуларниот огномет, кој претставува завршница на манифестацијата.

Според Грегоријанскиот календар, утре, 24 декември, верниците од католичка вероисповед го одбележуваат празникот Бадник.