Сѐ повеќе големи светски компании го напуштаат пазарот на Босна и Херцеговина, при што нивните одлуки не се веќе изолирани случаи, туку показател на системски проблем кој сериозно го нарушува имиџот на земјата како сигурна дестинација за странски инвестиции.

Компаниите како McDonald’s, ArcelorMittal и Al Jazeera – кои делуваат во сосема различни индустрии – се повлекоа од Босна и Херцеговина во последните години, секоја со свои причини, но со иста порака: условите за водење бизнис се несигурни, а институционалната поддршка недоволна.

Падот на McDonald’s – правна битка без враќање

McDonald’s го затвори своето целосно присуство во БиХ кон крајот на 2022 година, по судски спор со локалниот франшизер Gliese 581g. Компанијата побара судска мерка за заштита на брендот и прекин на можни незаконски дејствија, што првично беше прифатено. Сепак, подоцна таа одлука беше поништена, а McDonald’s никогаш не се врати – и покрај тоа што повеќе нема правна пречка.

Затворање на Al Jazeera Balkans – стратешка трансформација со регионални последици

По 14 години работење, Al Jazeera Balkans ја затвори својата канцеларија во Сараево, губејќи ја улогата на регионален медиумски центар. Одлуката дојде како дел од глобалната дигитална стратегија на матичната компанија, но ја остави БиХ без значајна медиумска платформа со регионален дострел.

ArcelorMittal и тешката индустрија – пазарни предизвици и неизвесна иднина

Еден од најголемите индустриски инвеститори, ArcelorMittal, се соочува со глобални промени на пазарот на суровини и индустриски реструктурирања, што исто така влијае на неговото присуство и производствени капацитети во БиХ. Иако не се работи за целосно повлекување, несигурноста околу иднината на компанијата во регионот е значајна.

Симптом на подлабок проблем

Како што посочуваат експертите, овие одлуки не се само деловни потези, туку аларм за институционалната слабост, политичката нестабилност и недовербата во правниот систем. Според професорот д-р Божо Скоко, заминувањето на глобалните брендови директно влијае врз меѓународниот имиџ на државата.

„Од големо значење е тоа што овие брендови заминуваат. Тоа испраќа порака дека во БиХ не може да се води бизнис под нормални услови“, вели Скоко.

Последици: невработеност, пад на потрошувачката и блокада на знаење

Според Агенцијата за промоција на странски инвестиции (FIPA), секое заминување значи изгубени работни места, намалени даночни приходи и пад на потрошувачката. Економистот д-р Адмир Чавалиќ посочува дека со губењето на мултинационалните компании, БиХ ја губи и шансата за пренос на знаења, технологии и модерни деловни практики.

„Ние не губиме само брендови, туку и економска перспектива. Како и репутациски кредибилитет што го имавме, па макар и во минимална форма“, истакнува Чавалиќ.

Репутацијата – најтешката загуба

Во ера кога земји инвестираат милиони евра во економска дипломатија за да привлечат само еден глобален бренд, Босна и Херцеговина ги губи во тишина. Без анализа, без реакција и без стратегија за опоравување.

Прашањето што се поставува не е повеќе „кој си замина?“, туку „кој ќе остане?“ – и уште поважно – „дали некој нов воопшто ќе дојде?“