Свет

Европа на пат кон демографска зима – наталитетот во слободен пад, алармантна состојба во Германија, Италија и Австрија

Европа се соочува со сериозна демографска криза – бројот на новородени драстично опаѓа, населението старее, а бројот на починати лица го надминува бројот на раѓања речиси во сите држави на континентот. Податоците за 2024 година ја потврдуваат загриженоста на експертите: наталитетот достигна историски најниски нивоа во повеќе земји.

За да се одржи стабилна популација, просечната стапка на плодност треба да изнесува 2,1 дете по жена. Но реалноста е многу поразлична. Во Германија таа бројка падна на 1,35 – најниска од 1994 година. Австрија се соочува со уште пониска стапка од 1,32, додека Италија бележи рекордно ниски 1,18 деца по жена. И покрај миграциските текови, бројот на жители во Италија падна под 60 милиони, со само шест новородени наспроти единаесет починати на секои илјада жители.

Франција, некогашен модел за демографска стабилност, доживува најголем пад од Првата светска војна. Стапката на плодност се спушти на 1,62, а природниот прираст изнесува едвај 17.000 – најнизок по Втората светска војна.

Скандинавските земји, иако традиционално стоеја подобро, исто така не се поштедени. Финска бележи најниска стапка на плодност во својата историја – само 1,25 деца по жена. Во Шведска таа изнесува 1,43, при што околу 60% од општините имаат намалување на бројот на жители.

Хрватска е со стапка од 1,46–1,47, што е далеку под потребното ниво за обновување на генерациите, а секоја година земјата бележи негативен природен прираст од 19.000 лица.

Дури ни државите кои инвестираа значајни средства во поттикнување на раѓања не гледаат резултати. Во Полска, и покрај стимулативните политики, стапката на плодност падна на 1,1 – речиси двојно пониска од 1990 година. Слично е и во Унгарија, каде што во 2024 година се родиле само 77.500 деца – најмалку досега.

Интересен пресврт доаѓа од Англија и Велс, каде првпат од 2021 е забележан раст од 0,6% во бројот на новородени. Дел од тоа се должи на зголемениот број на постари татковци – мажи над 60 години – и на децата родени од родители со странско потекло, кои сочинуваат дури 40% во Англија и 20% во Велс.

И покрај неколкуте исклучоци, трендот е јасен – Европа старее и се празни. Со намалување на работоспособното население и растечки трошоци за пензии и здравство, континентот влегува во ера на демографска неизвесност.

Свет

Хаос на европските аеродроми по воведувањето на новиот Шенген систем

Воведувањето на Шенген системот за влез и излез (EES) на 12 октомври 2025 година предизвика сериозни проблеми на аеродромите во Европа, при што патниците во периоди на зголемена фреквенција чекаат и до три часа за да поминат гранични контроли, соопшти Европскиот оддел на Меѓународниот совет на аеродроми (ACI).

Оттаму велат дека прогресивното снимање на биометриски податоци и регистрација на државјани од трети земји ја зголемуваат обработката на патниците до 70%, а недостигот на киосци и полициски кадар дополнително ја усложнува ситуацијата. Најзасегнати се аеродромите во Франција, Германија, Грција, Исланд, Италија, Португалија и Шпанија.

ACI повикува Европската комисија, eu-LISA, Фронтекс и земјите-членки итно да преземат мерки или да овозможат поголема флексибилност во примена на системот до целосното воведување. Генералниот директор на ACI EUROPE, Оливие Јанковец, предупредува дека доколку проблемите не се решат пред зголемувањето на прагот за регистрација на 35% од 9 јануари, хаосот на аеродромите ќе се продлабочи, со сериозни последици по безбедноста и оперативноста.

Свет

Украински дронови предизвикаа штета на руската нафтена инфраструктура во Таман

Украински беспилотни летала го погодиле руското пристаниште Таман во Црното Море, при што биле оштетени две пристаништа, еден цевковод за снабдување со мазут и два танкера, соопшти регионалната администрација на Краснодарската област. На едниот танкер избувнал пожар кој веќе е изгаснат, а два резервоари за складирање биле оштетени од падот на остатоци од дрон.

Службите за цивилна заштита информираат дека екипажите на погодените бродови се евакуирани, а пожарите се целосно изгаснати. Пристаништето Таман се смета за клучна точка за испорака на нафта и течен природен гас.

Украина зачестено ги напаѓа руските нафтени и енергетски објекти како дел од својата одбрана од руската инвазија.

Свет

Пентагон алармира: Кина тајно распоредила над 100 нуклеарни ракети – можно воено сценарио за Тајван до 2027

Најнов извештај на Пентагон, сè уште необјавен, открива дека Кина значително го забрзува својот нуклеарен капацитет и не покажува интерес за преговори за контрола на оружјето. Според американските разузнавачи, Пекинг тајно распоредил повеќе од 100 интерконтинентални балистички ракети од типот ДФ-31 во „полиња со силоси“ во близина на границата со Монголија, што им овозможува брзо лансирање во случај на конфликт.

Американскиот претседател Доналд Трамп претходно најави план за денуклеаризација во соработка со Кина и Русија, но извештајот на Пентагон укажува дека Пекинг не покажува сериозен интерес за такви мерки или разговори за контрола на вооружувањето.

Според документот, кинескиот нуклеарен арсенал сè уште брои под 600 боеви глави, но експанзијата продолжува, а до 2030 година се очекува бројката да надмине 1.000. Пентагон истакнува дека клучната година е 2027, кога Кина се проценува дека ќе биде способна да води и да победи во потенцијален конфликт за Тајван.

Стратегијата на Пекинг вклучува удари на далечина од 1.500 до 2.000 наутички милји од кинескиот брег, со што би можело сериозно да се попречи американското воено присуство во Азиско-пацифичкиот регион. Кина засега го застапува ставот дека се придржува до „нуклеарна стратегија на самоодбрана“ и политика на ненапаѓање, додека Пентагон предупредува на зголемената закана за стабилноста во регионот.