Економија

Дерегулацијата како алатка за раст: Полска со нов модел на економска трансформација

Повеќе од една година откако Доналд Туск стана премиер на Полска, неговата влада ја започна најголемата кампања за дерегулација во историјата на земјата. Поттикната од извештајот за конкурентноста на ЕУ на Марио Драги и под влијание на глобалните трендови, Полска се позиционира како лидер на новиот европски бран на регулаторни поедноставувања.

Дерегулацијата стана клучна стратегиска цел на новата Европска комисија, а Варшава, со претседателството со Советот на ЕУ, ја искористи шансата да стане главен промотор. Иако претходната конзервативна влада на PiS беше поприлично блиска со MAGA идеологијата на Доналд Трамп, таа не направи значајни чекори на ова поле. Напротив, економски либералната Граѓанска платформа на Туск, сега прави радикален пресврт кон активна државна интервенција со јасен фокус на внатрешна ефикасност, национални инвестиции и дерегулација.

Новиот модел комбинира елементи на економски национализам со либерални реформи: државна поддршка за домашните компании, приоритет за полски добавувачи, ренесанса на индустријата и огромни вложувања во одбраната (Полска наскоро ќе достигне 5% од БДП за воени трошоци – највисоко во НАТО).

Во сржта на дерегулацискиот проект се наоѓа иницијативата „SprawdzaMY“ („Проверуваме“), која преку отворен пристап овозможува граѓаните и стручњаците да предлагаат укинување или измена на непотребни регулативи. До сега, 202 од 259 поднесени предлози се разгледани, а 122 прифатени за реализација. Оперативното водство беше во рацете на бизнисменот и милијардер Рафал Бжоска, додека политичкото раководство го презеде министерот Мачеј Берек.

Реформите опфаќаат широк спектар: од дигитализација на јавната администрација и правда, до олеснување за малите бизниси, скратување на инспекциски рокови, воведување на принцип „административен молк значи одобрување“, електронски е-документи, до систем за ризик-базирани инспекции. Новост е и дерегулацијата на микро фирмите со ослободување од ДДВ до праг од 83.000 евра.

Паралелно со домашните мерки, Полска активно врши притисок врз Европската комисија да продолжи со своите „Omnibus“ пакети, кои досега донесоа над 8 милијарди евра административно олеснување за европската економија. Четвртиот пакет, презентиран во мај, вклучува олеснување на обврските за GDPR, дигитална документација, нова класификација за мали и средни компании (SMC) и поддршка за индустријата на батерии.

Меѓутоа, зад амбициозната дерегулација се крие тензичен макроекономски контекст: Полска има фискален дефицит од 5%, јавниот долг се приближува кон уставниот лимит од 60% од БДП, а економскиот раст од 3% не е доволен за брзо приближување до западниот стандард. Земјата се движи околу „магичниот“ праг од 80% од просечниот реален БДП по жител во ЕУ – ниво на кое многу земји, меѓу нив и Хрватска, веќе подолго стагнираат.

Дали дерегулацијата ќе биде доволна за Полска да излезе од „развојната замка“ или ќе се покаже како политичка кампања без одржлив ефект? Искусниот Туск, засега, создаде најдобро политички структуриран проект во ЕУ, со широка поддршка, транспарентна организација и јасна визија. Но конечниот тест допрва доаѓа – спроведување низ парламентот и отпорот од новоизбраниот конзервативен претседател Карол Навроцки.

Полска тргна храбро, но дали ќе опстане – ќе покаже само времето.

Економија

Најбарани професии во ЕУ – продажба, маркетинг и производство

Според податоците на Евростат за минатата година, најголема незадоволена побарувачка за работна сила во Европската унија имало во професиите поврзани со продажба, маркетинг и производство. Ова укажува на можни тешкотии за работодавачите при регрутирање на персонал во овие сектори.

Според експерименталната статистика, составена делумно преку податоци од онлајн огласи за работа, највисоки стапки на слободни работни места биле забележани кај работници во производство и помошни канцелариски работници, со стапка од 7,3% секое. Следуваат други работници во продажба со 6,1% и уметнички, културни и кулинарски соработници со 6%.

Дополнително, околу 5,8% од непополнетите позиции се однесувале на работници во транспорт и магацини, 5,7% на менаџери за малопродажба и големопродажба, 5,4% на агенти за бизнис и услуги, 5,2% на оператори на постројки и машини и 5% на инженерски професионалци, со исклучок на електротехничките профили.

Евростат истакнува дека иако здравствените работници и наставниците, како и други занимања во јавниот сектор, исто така може да се соочат со тешкотии при регрутирање, тие поретко се рекламираат онлајн, па затоа во податоците се рангирани пониско. Од друга страна, ИТ професиите може да бидат претставени со поголема застапеност во онлајн огласите за работа.

Економија

Хрватска ги менува правилата за странски работници – еве колку дозволи има за Македонците

Хрватска воведува нови услови за вработување на странски државјани со цел подобра контрола, намалување на нелојалната конкуренција и спречување на нелегалните практики. Измените на Законот за странци воведуваат построги здравствени критериуми и барање за познавање на хрватскиот јазик, информира ХРТ.

Граѓанин на трета земја, како Македонија, за прва дозвола за привремен престој ќе мора да приложи потврда за здравствена состојба и статус на вакцинација, кои не смеат да бидат постари од 90 дена. Исто така, познавањето на хрватскиот јазик се смета за основа за интеграција на странските работници, а државниот секретар Иван Видиш посочи дека и покрај кофинансираното учење јазици од Европскиот социјален фонд, интересот кај работниците е слаб.

Хрватска годинава издаде над 11.000 работни дозволи за граѓани од Македонија. Премиерот Андреј Пленковиќ истакна дека во последните две години се создадени 100.000 нови работни места, а бројот на невработени паднал на 81.000, што го покажува ефектот од активната политика за вработување.

Министерот за труд Марин Пилетиќ додаде дека во земјата моментално има околу 140.000 странски работници, а измените на законот ќе го намалат бројот на нови дозволи, додека ќе се зголеми значењето на оние кои веќе се наоѓаат во Хрватска.

Претседателот на GSV, Иван Мишетиќ, посочи дека во наредните пет години ќе бидат потребни над 100.000 работници од странство поради планираниот раст и пензионирањата, бидејќи домашниот пазар не може да го задоволи овој раст.

Економија

Од вечерва нова цена на дизелот

Регулаторната комисија за енергетика, водни услуги и услуги за управување со комунален отпад на Република Македонија (РКЕ) донесе Одлука со која се врши намалување на малопродажните цени на нафтените деривати во просек за 0,60% во однос на одлуката од 18.12.2025 година.

Референтните цени на нафтените деривати на светскиот пазар во споредба со претходната пресметка бележат намалување во просек: кај бензините за 1,631%, кај дизелот за 4,633%, кај екстра лесното масло за 3,987% и кај мазутот зголемувањето е за 0,223%. Курсот на денарот во однос на доларот во изминатиот период по кој беа формирани цените со претходната пресметка е понизок за 0,1645%.

Од 20.12.2025 година од 00:01 часот максималните цени на нафтените деривати ќе изнесуваат:

– Моторен бензин ЕУРОСУПЕР БС – 95 71,00 (денари/литар);
– Моторен бензин ЕУРОСУПЕР БС – 98 73,00 (денари/литар);
– Дизел гориво ЕУРОДИЗЕЛ БС (Д-Е V) 64,50 (денари/литар);
– Масло за горење Екстра лесно 1 (ЕЛ-1) 65,50 (денари/литар);
– Мазут М-1 НС 32,635 (денари/килограм).

Малопродажната цена на ЕУРОДИЗЕЛ (Д-Е V) се намалува за 2,00 ден/лит. Малопродажните цени на бензините ЕУРОСУПЕР БС-95 и ЕУРОСУПЕР БС-98, како и на Екстра лесното масло за домаќинство на (ЕЛ-1) и на Мазутот М-1 НС не се менуваат.