Магазин

Тајната на Дервентскиот папирус: Како јагленосан свиток од гроб на македонски војник ја пренапиша историјата

Во близина на Солун, пред повеќе од 60 години, беше откриен артефакт што го промени нашето разбирање за античкиот свет. Станува збор за Дервентскиот папирус – јагленосан свиток кој денес го носи епитетот најстарата зачувана книга во Европа. Неговата приказна за случајното откритие, чудесното зачувување и мистериозната содржина е подеднакво фасцинантна како и текстот што го содржи.

Случајно откритие кое ја промени историјата

На 15 јануари 1962 година, при изградба на пат во месноста Дервени, работниците наишле на богата гробница од IV век п.н.е. Се верува дека му припаѓала на висок офицер во војската на Филип II Македонски. Покрај неверојатни артефакти, како познатиот бронзен Дервентски кратер, на врвот на остатоците од погребната клада бил пронајден и делумно изгорен свиток од папирус.
Парадоксално, токму огнот што требало да го уништи, всушност го спасил. Јагленосувањето го конзервирало и го заштитило од влагата во почвата, овозможувајќи му да преживее повеќе од 2.300 години. Самиот ракопис датира од периодот меѓу 340 и 320 година п.н.е., но текстот што го содржи е уште постар – напишан е околу 420 година п.н.е.

Што всушност пишува во папирусот?

По децениска макотрпна работа на одвиткување и составување на стотиците кревки фрагменти, научниците открија дека текстот е длабока филозофска расправа. Тој е коментар на света химна која му се припишува на митскиот поет Орфеј.
Авторот, кој останува анонимен, тврди дека орфичката песна за создавањето на светот и боговите не треба да се сфаќа буквално. Наместо тоа, тој ја толкува алегориски, поврзувајќи ги митолошките фигури со природни елементи и филозофски концепти. На пример, врховниот бог Зевс е претставен како симбол за воздухот – интелигентна сила која владее со сè.
Текстот е под силно влијание на раните грчки филозофи како Хераклит и Анаксагора и претставува редок обид да се спојат мистичните религиозни верувања со тогашните „научни“ теории.

Зошто е овој папирус толку важен?

Најстарата европска „книга“: Тој е физички доказ за интелектуалниот живот и производството на книги во античка Македонија во времето на Филип II и Александар Велики.
Директен увид во орфизмот: Ни дава автентичен поглед на орфичките верувања – мистично движење за кое претходно знаевме само од подоцнежни и честопати посредни извори.
Родоначалник на книжевната критика: Ова е еден од првите примери во историјата каде што еден автор се обидува да толкува скриени значења во некој текст, што е основа на модерната херменевтика.
Од пепел до светско наследство на УНЕСКО
Поради неговата непроценлива вредност, УНЕСКО во 2015 година го вклучи Дервентскиот папирус во регистарот „Сеќавање на светот“, ставајќи го рамо до рамо со најважните документи на човештвото.
Денес, овој древен сведок на една изгубена епоха се чува во Археолошкиот музеј во Солун, продолжувајќи да ги интригира научниците и да сведочи за длабочината на филозофската мисла што постоела на овие простори пред повеќе од два милениума.

Магазин

Galaxy A серија – телефоните што ги разбираат младите како совршен подарок за празниците

Новогодишните празници се време кога бараме подароци што имаат вистинска вредност – практични, модерни и создадени да траат. Токму тука настапува Samsung Galaxy A серијата, линија на паметни телефони што совршено ги разбираат младите, односно оние кои го преземаат светот – генерацијата З. Создадени за „зумерите“ кои живеат дигитално, креативно и брзо, серијата нуди уреди како Galaxy A26, A36 или A56 кои се идеален празничен подарок што носи технологија, стил и паметни функции по попристапна цена.

Паметна технологија за секојдневие

Новите генерации очекуваат телефон што размислува заедно со нив. Со Awesome Intelligence, Galaxy A серијата користи вештачка интелигенција за да се приспособи на навиките на корисникот – од подобри фотографии, до побрза и пофлуидна работа со апликации. Без разлика дали се работи за учење, работа, креативно создавање или забава, Galaxy A е подготвен за сè.

Камери за моменти што заслужуваат да се споделат

Празниците се создадени за спомени, а Galaxy A серијата знае колку се важни тие моменти. Со напредни камери и AI поддршка, фотографиите и видеата изгледаат одлично во секоја ситуација – од семејни прослави до спонтани моменти со пријателите. Ноќните фотографии, видеата и селфијата се јасни, живописни и подготвени за социјалните мрежи.

Стил, сигурност и достапност

Минималистичкиот дизајн, големите и живописни екрани и сигурната заштита со Samsung Knox ја прават Galaxy A серијата практичен и стилски избор. А најдоброто? Сето ова доаѓа по цена што е прифатлива за поширок круг корисници – совршено за празнично дарување без компромиси. И исто толку важно – серијата Galaxy А обезбедува 6 години ажурирања на оперативниот систем за долгорочна употреба и квалитет. А ако сакате да ги проверите или испробате функциите на Galaxy уред, тука е апликацијата Try Galaxy, која можете да ја преземете на вашиот постоечки телефон.

Оваа Нова година, подарете технологија што навистина значи нешто. Galaxy A серијата не е само телефон – тоа е подарок што ја разбира новата генерација и ги следи во секој чекор од нивната дигитална авантура.

Магазин

Овие земји се светските шампиони во математика

Математиката одамна не е само училишен предмет – таа е тивката сила што ги движи модерните економии. Од технолошки иновации до анализа на податоци и продуктивност, земјите што инвестираат во силни математички вештини кај младите си обезбедуваат чекор предност во глобалната трка.

Најновите податоци од ПИСА 2022, истражувањето на ОЕЦД што ги оценува 15–16-годишните ученици, јасно ја покажуваат оваа нееднаквост. ПИСА не го мери само знаењето „на памет“, туку способноста математиката да се примени во реални, секојдневни ситуации – клучна вештина за 21 век. Резултатите се движат од под 400 до над 600 поени, додека просекот на ОЕЦД изнесува 472.

Источна Азија уште еднаш го потврдува својот статус на глобален лидер. Сингапур е убедливо на врвот со импресивни 575 поени, далеку над меѓународниот просек. Веднаш зад него се Макао, Тајван, Хонгконг, Јапонија и Јужна Кореја – земји кои со децении градат системи со строги наставни програми, високи очекувања и силна култура на академска дисциплина.

Европа не заостанува драматично, но ретко стигнува до самиот врв. Естонија се истакнува како европски шампион, а по неа следат Швајцарија и Холандија. Ирска, Белгија, Данска и Полска се движат околу или малку над границата од 500 поени – резултати што укажуваат на стабилни, но не и доминантни образовни системи.

Забележливо е отсуството на земји од Африка, Блискиот Исток и Латинска Америка на оваа листа. Тоа не е случајност, туку сигнал за длабоки и долготрајни нееднаквости во пристапот до квалитетно образование. Додека едни региони ја градат иднината врз силна математичка писменост, други сè уште се борат да го фатат чекорот.

ПИСА 2022 уште еднаш испраќа јасна порака: инвестицијата во математиката не е трошок, туку стратегија за економска и општествена иднина. Земјите што тоа го разбираат – веќе ги гледаат резултатите.

Магазин

„Лица“ – уметничка изложба на Ангел Коруновски за човекот во глобализираниот свет

Во изложбениот простор „Мала станица“ во Скопје, на 24.12.2025 во 19 часот ќе биде отворена изложбата „Лица“ на ликовниот уметник Ангел Коруновски. Станува збор за серија дела што се фокусираат на човекот како поединец во современиот, глобализиран и често корумпиран општествен контекст.

Циклусот „Лица“ е инспириран од оние кои најчесто остануваат невидливи – анонимните, занемарените и замолчените луѓе што се движат низ бучавата на модерниот свет. Преку комбинација на колаж, гест, акција и апстракција, Коруновски создава визуелни прикази на човечко присуство кое опстојува под површината на секојдневните информации и медиумскиот шум.

Делата се изработени од слоеви искинати весници, симболи на масовните медиуми и глобалниот проток на вести, кои уметникот ги трансформира во лични и интимни приказни. Ознаките, дамките и експресивните потези функционираат како траги од емоции, отпор и преживување во системи што постојано ја потиснуваат индивидуалноста.
Прикажаните лица се фрагментирани, нецелосни и делумно замаглени – како одраз на борбата за видливост во свет што ја вреднува потрошувачката и конформизмот. Преку оваа тензија меѓу препознавањето и исчезнувањето, изложбата го отвора прашањето за идентитетот и човечноста во време кога тие сè почесто се условени од моќ, економија и спектакл.

„Лица“ претставува уметнички чин на емпатија и тивок бунт – визуелно сведоштво за луѓето кои се обидуваат да го зачуваат своето достоинство и човечност среде корупција и општествен хаос. Изложбата потсетува дека зад секоја вест и секој глобален наратив стои вистински човек и вистинска, често невидлива приказна.