Економија

Кинеско моќно оружје во трговскиот спор со Трамп

Трговскиот спор помеѓу САД и Кина доби нова димензија, која се врти околу ретките метали — клучни за модерната технологија. Кина во четврток го зајакна извозното ограничување на овие метали, предизвикувајќи силна реакција од американскиот претседател Доналд Трамп, кој најави можен економски одговор и го постави прашањето за одложување на средбата со кинескиот претседател Си Џинпинг, јавува CNN.

Што се ретките метали?

Терминот „ретки метали“ опфаќа 17 метални елементи, вклучувајќи скандиум, итриум и лантаниди. Иако името звучи како да се ретки, овие материјали се достапни низ целата Земјина кора. Проблемот е во тешката и скапа обработка, која е штетна за животната средина, што ги прави стратешки важни.

Ретките метали се неопходни за паметни телефони, ветротурбини, LED осветлување, телевизори, батерии за електрични возила, медицински апарати и воена опрема како што се борбени авиони F-35, подморници, сателити и проектили Томахавк.

Кинеска доминација

Кина е одговорна за 61% од светското производство на ретки метали, а контролира дури 92% од глобалната преработка. Тешките ретки метали се особено редки, а САД немаат капацитети за нивна преработка по ископување.

„До почетокот на годинава, сите тешки ретки метали ископани во Калифорнија се испраќаа во Кина за преработка“, изјави Грацелин Баскаран, директорка на Програмата за безбедност на критични метали при Центарот за стратешки и меѓународни студии.

Моќен инструмент во трговскиот спор

Кина ги користи ретките метали како главно оружје во трговскиот спор, а новите ограничувања се воведени пред планираната средба на Си и Трамп на самитот APEC во Јужна Кореја. Пекинг ја прошири контролата на пет нови елементи — холмиум, ерибум, тулиум, европиум и итербиум — со што бројот на ограничени метали достигна 12.

Исто така, ќе бидат потребни лиценци за извоз на технологии за нивна обработка. Трамп реагираше дека САД ќе одговорат финансиски на овие потези и предупреди дека за секој елемент кој Кина го монополизира, САД имаат „два“.

На овој начин, конфликтот околу ретките метали станува централна точка на трговскиот спор меѓу двете економски суперсили, со потенцијални глобални последици за технологијата и индустријата.

Економија

Што ќе се случува со бензински и дизел автомобили од 2035 година?

Европската унија го ревидира својот план за целосна забрана на нови бензински и дизел автомобили од 2035 година. По предупредувањата од индустријата, слабата продажба на електрични возила и загриженост за работните места, Комисијата сега предвидува моторите со внатрешно согорување да продолжат да се користат, но само со горива со ниски емисии.

Комесарот за одржлив транспорт и туризам, Апостолос Цицикостас, истакна дека ЕУ сака „економски одржлив и социјално праведен“ премин кон климатски неутрални технологии и дека се разгледуваат „сите технолошки решенија“ за намалување на емисиите. Тоа вклучува синтетички горива и биогорива како HVO100, кои ја намалуваат јаглеродната емисија до 90 проценти, како и е-горива од Porsche со речиси безјаглероден отпечаток.

Во меѓувреме, пазарот се менува: електричните автомобили сочинуваат 18,3% од продажбата во Европа, хибридите 34,7%, а приклучно-хибридните возила со 9,4% за првпат ги надминаа дизелите.

Дел од производителите, како „Волво“ и „Полестар“, сè уште се залагаат за задржување на првичниот рок, додека мнозинството европски и американски компании ја поздравуваат новата, пофлексибилна насока. Новиот пакет мерки, кој требаше да се презентира на 10 декември, ќе биде објавен до крајот на месецот.

Економија

Лукоил Македонија продолжува со нормално работење, санкциите немаат влијание

Претседателот на Регулаторната комисија за енергетика (РКЕ), Марко Бислимоски, денеска оцени дека санкциите не влијаат врз работењето на Лукоил Македонија, додавајќи дека бензинските пумпи на компанијата продолжуваат да функционираат нормално.

„Нема никакви проблеми во снабдувањето со нафтени деривати и се одвива нормално. Македонија е најмалку засегната од санкциите, пред се поради тоа што во земјата нема рафинерија ниту на Лукоил, ниту на друга компанија во сопственост на Руската Федерација. Новата одлука на САД сигурно ќе ја подобри ситуацијата“, изјави Бислимоски на прес-конференција.

Тој додаде дека Лукоил Македонија се однесувала коректно во изминатиот период, не отпушти ниту еден вработен и презеде сите неопходни мерки за нормално функционирање.

„Според информациите кои ги имам, компанијата обезбедува нафтени деривати од трговците во земјата, поради што немаше прекин во снабдувањето“, заклучи Бислимоски.

Економија

МБИ10 со раст од 0,11%, вкупен промет над 143 милиони денари

Изготвен од Илирика Инвестментс АД Скопје врз основа на официјални податоци од Македонска берза.

На трговската сесија од 5 декември 2025 година, индексот МБИ10 бележи раст од 0,11%, достигнувајќи ниво од 10.255,62 поени, при вкупен промет од 143,01 милиони денари. Најголем дел од прометот беше резултат на неколку големи блок-зделки, пред сè со акциите на Комерцијална банка, Макпетрол и Градски Институт Македонија. Индексот ОМБ остана непроменет на 128,73 поени, без активности на обврзничкиот пазар .

Најтргувани хартии од вредност

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) – 59.850.000 денари (вклучува блок-зделка)

● Макпетрол АД Скопје (MPT) – 7.192.000 денари (вклучува блок-зделка)

● Градски Институт Македонија АД Скопје (GIM) – 64.337.550 денари (вклучува блок-зделка)

Топ добитници

● Гранит АД Скопје (GRN) +1,80%

● ТТК Банка АД Скопје (TTK) +2,99%

Топ губитници

● Алкалоид АД Скопје (ALK) –0,16%

● НЛБ Банка АД Скопје (NLB) –0,14%

● Стопанска банка АД Скопје (STB) –0,12%

Обврзнички пазар

Во текот на денешната сесија не беа реализирани трансакции со државни или корпоративни обврзници. Индексот ОМБ остана стабилен на 128,73 поени, без промена.

Трговијата на Македонската берза на 5 декември 2025 година се одвиваше со вкупен промет од 143 милиони денари, при раст на индексот МБИ10 од 0,11%. Најголем удел во прометот имаа Комерцијална банка, Макпетрол и Градски Институт Македонија, благодарение на реализираните блок-зделки. Меѓу добитниците се издвојуваат Гранит и ТТК Банка, додека Комерцијална банка и Алкалоид бележат минимален пад. Обврзничкиот пазар остана без активности, а вкупната пазарна динамика беше стабилна со ограничени ценовни движења.