Хрватскиот Сабор денеска го усвои Законот за изградба на Центар за отстранување на радиоактивен отпад на подрачјето Трговска Гора, на самата граница со Босна и Херцеговина. За законот гласаа 77 пратеници, 21 беше против, додека 36 пратеници останаа воздржани.

Со оваа одлука, Хрватска формално го отвори патот за реализација на проект што со години предизвикува остри реакции и загриженост во Босна и Херцеговина. Властите и експертите од БиХ континуирано предупредуваат дека локацијата претставува сериозна закана за здравјето на стотици илјади жители, како и за водата, почвата и животната средина во поширокиот регион.

И покрај апелите од Сараево и предупредувањата за висок ризик од контаминација, хрватските власти решија радиоактивниот отпад да се складира на подрачјето на општина Двор, во непосредна близина на границата со БиХ. Прашањето за Трговска Гора како потенцијална локација за нуклеарен отпад е присутно уште од 1990-тите години, но институциите на БиХ поинтензивно се вклучија во овој проблем во последните пет години.

Според плановите на Хрватска, центарот за складирање на нуклеарен отпад треба да биде ставен во функција до 2028 година. Локацијата се наоѓа на само неколку стотини метри од куќи, училишта, земјоделски површини и извори на вода за пиење, од кои зависат повеќе од 250.000 жители во сливот на реката Уна.

Експертите предупредуваат дека покрај директните здравствени ризици, постои сериозна опасност и за заштитеното подрачје на реката Уна, кое може трајно да биде загрозено. Дополнителна загриженост предизвикува фактот што Хрватска сè уште нема завршено целосна студија за влијанието врз животната средина, а Босна и Херцеговина не е вклучена во процесот на истражување.

И покрај тоа, работите на терен веќе се во тек. Од јуни годинава, на локацијата на поранешниот воен складишен комплекс Черкезовац се изведуваат активности за уривање на постојните објекти, подготовка на теренот и обработка на градежен и земјен материјал.

Под покровителство на ОБСЕ, во Корча се одржа значајна тркалезна маса, посветена на правата на малцинствата во Албанија. Во фокусот на дебатата беа горливите предизвици со кои се соочува македонската заедница, а нивните барања силно ги артикулираше Васил Стерјовски, претседател на Македонската алијанса за европска интеграција (МАЕИ).

На средбата присуствуваше и амбасадорот на ОБСЕ во Албанија, Мишел Таран, со чија поддршка Стерјовски изрази длабока благодарност за посветеноста на Организацијата кон малцинските права.

Стерјовски остро ги потенцираше клучните прашања за кои е неопходна итна поддршка. Тој побара зајакнување на образованието на македонски јазик – клучен столб за зачувување на националниот идентитет, загарантирани квоти за малцинствата во албанското Собрание – за обезбедување соодветна политичка застапеност, поголема застапеност на Македонците во институциите на сите нивоа и поддршка за економски развој на регионите населени со Македонци, како начин да се запре иселувањето.

Во исклучително отворен тон, Стерјовски посебно се осврна на, како што нагласи, „актуелната политика на Бугарија за асимилација на Македонците во Албанија”.

„Ова е сериозен предизвик за нашиот идентитет и култура“, предупреди Стерјовски, додавајќи дека ваквите притисоци претставуваат директна закана за опстанокот на заедницата.

На крајот, претседателот на МАЕИ изрази огромна благодарност до амбасадорот Таран за неговата „безрезервна поддршка и охрабрувачките зборови”, кои, како што заклучи, им даваат нова сила и мотивација да продолжат со „борбата за зачувување на македонскиот јазик, идентитет и култура”.

Драги сограѓани Македонци во Република Албанија,

Македонско друштво “Илинден“-Тирана ви се обраќа со овој отворен и искрен повик, во момент од особено значење за афирмацијата на нашиот идентитет, достоинство и права како автохтона македонска заедница во Албанија.

Врз основа на Законот бр. 96/2017 „За заштита на националните малцинства во Република Албанија“ и Одлуката на Советот на министри „За утврдување на критериумите, документацијата и постапките за собирање на податоци за идентификација на лицата кои припаѓаат на националните малцинства“, секој граѓанин има неотуѓиво право слободно да се самоидентификува, без притисок и без страв, како припадник на официјално признаено национално малцинство.

Овој процес претставува значаен чекор кон:

• зачувување и зајакнување на македонскиот национален, јазичен и културен идентитет;
• унапредување на институционалната застапеност на македонската заедница;
• креирање на поправедни државни политики, прилагодени на реалните потреби на националните малцинства;
• гарантирање поддршка и одржлив развој на нашата заедница.

Македонско друштво “Илинден“-Тирана упатува повик до сите Македонци во Република Албанија без двоумење да се самоизјаснат, со пополнување на соодветните формулари за самоидентификација и нивно доставување по пошта до Комисијата формирана при Министерството за внатрешни работи, согласно утврдените постапки.

Сакаме јасно да нагласиме дека:

• процесот се темели на принципот на слободно самоидентификување;
• личните податоци се заштитени во целосна согласност со законодавството за заштита на приватноста;
• не постои никаков ризик ниту негативна последица за граѓаните кои ја изјавуваат својата национална припадност.

Самоизјаснувањето не е само законско право, туку и чин на граѓанска и национална одговорност, кој го зајакнува нашиот колективен глас и ја обезбедува иднината на идните генерации.

Заедно, со храброст, свест и доверба, да придонесеме во изградбата на пофер, поинклузивно и подемократско општество, во кое македонскиот идентитет во Република Албанија се почитува, признава и поддржува.