Европа

ЕУ најавува полесни правила за генетски изменета храна на европските пазари

Голем број генетски изменети прехранбени производи во Европската Унија во иднина повеќе нема да подлежат на обврска за посебно означување. До оваа одлука дојдоа претставници на Европскиот Парламент и Советот на ЕУ, кои постигнаа договор за олеснување на дел од постојната регулатива за генетска техника. Според договореното, храната добиена со современи методи на генетско уредување ќе може слободно да се продава во супермаркетите без дополнителна етикета дека е генетски изменета.

Паралелно, повеќе растителни сорти ќе бидат изземени од досегашните строги правила што важат за ГМО-производи. Како што соопштија преговарачите од земјите членки и Европскиот Парламент, актуелната законска рамка се смета за застарена и премногу рестриктивна за новите биотехнолошки методи.

Новите прописи сè уште треба формално да бидат одобрени од Европскиот Парламент и од владите на државите членки, но ваквите потврди најчесто се сметаат за процедурна формалност.

Регулативата предвидува воведување две категории генетски изменети растенија. Во првата категорија ќе бидат вклучени растенија кај кои генетската интервенција е ограничена – на пример, оние развиени со молекуларно-биолошкиот метод Crispr-Cas, кој овозможува прецизни и мали промени во генетскиот материјал. Производите добиени од овие растенија повеќе нема да мора да бидат означени во супермаркетите; единствената обврска за обележување ќе се однесува на семето.

Втората категорија ги опфаќа растенијата со пообемни генетски модификации, за кои ќе продолжат да важат построги правила, слични на постојните. И покрај тоа, новата рамка создава услови генетската техника да се применува почесто во развивањето нови земјоделски сорти.

Поддржувачите на реформата очекуваат дека новите правила ќе придонесат за побрзо создавање растенија кои ќе бидат поотпорни на климатските промени, ќе бараат помалку вода и ќе покажуваат поголема отпорност кон болести и штетници. Според нив, современите генетски интервенции претставуваат само забрзување на природните процеси што посекако ги спроведува традиционалното селекциско одгледување.

Европа

Федерика Могерини се повлече од ректорската функција

Поранешната висока претставничка на Европската унија за надворешна политика и безбедност, Федерика Могерини, поднесе оставка од функцијата ректор на Колеџот на Европа, соопштувајќи ја својата одлука по состанокот на Извршниот одбор на институцијата.

Во својата изјава, Могерини нагласи дека нејзиниот потег е направен „во согласност со највисоките стандарди на строгост и праведност со кои отсекогаш ги извршував моите должности“, инсистирајќи на интегритетот на нејзината одлука.

Оваа објава доаѓа во чувствителен момент, само еден ден откако високиот функционер на ЕУ, Стефано Санино, најави пензионирање на крајот на декември. Санино, кој во моментов е директор на Генералниот директорат на Европската комисија за Блискиот Исток, Северна Африка и Заливот, исто така е спомнат како осомничен во контекст кој не е прецизиран во соопштението.

Засега не се дадени дополнителни детали околу причините за оставката на Могерини или за поврзаноста со пензионирањето на Санино, што остава простор за шпекулации во бриселските кругови.

Европа

Унгарија најавува тужба против ЕУ поради ограничувањата за рускиот гас, додека Словачка го ревидира својот став

Владата на Унгарија официјално објави дека ќе ја оспори одлуката на Европската Унија (ЕУ) за постепено укинување на увозот на руска енергија до 2027 година пред Европскиот суд на правдата (ЕСП). Будимпешта овој потег на Брисел го нарекува „бриселски диктат“ кој сериозно ја загрозува националната енергетска безбедност.

Унгарскиот министер за надворешни работи, Петер Сијарто, на брифинг истакна дека одлуката за одвојување од руската нафта и гас е „невозможна“ за Унгарија да ја прифати и спроведе.

„Прифаќањето и спроведувањето на оваа одлука од Брисел е невозможно за Унгарија“, изјави Сијарто.

Според министерот, ембаргото го прекршува основачкиот документ на ЕУ и претставува казнена мерка маскирана како трговска политика. Сијарто најави дека Унгарија формално ќе го упати прашањето до највисокиот суд на ЕУ веднаш откако одлуката ќе биде финализирана во Брисел, предупредувајќи дека спроведувањето би го загрозило снабдувањето со енергија и би предизвикало стрмни зголемувања на цените.

Унгарија не е единствената членка со резерви. Словачка, која исто така е во голема мера зависна од рускиот увоз, сè уште анализира дали да се приклучи на правниот предизвик.

Словачкиот премиер Роберт Фицо нареди итна ревизија од страна на министрите за економија, надворешни работи и правда, за да се утврди дали Европската комисија ги исполнила претходно ветените гаранции.

Оспорената одлука на ЕУ, усвоена со квалификувано мнозинство (механизам што го заобиколи правото на вето на Унгарија и Словачка), предвидува забрана на увозот на руски гас од цевковод и течен природен гас (LNG) до крајот на 2027 година, со постепено укинување кое започнува од април 2026 година за LNG и јуни 2026 година за гас од цевковод.

Додека Брисел инсистира дека ембаргото е неопходен чекор за прекинување на енергетската зависност од Москва, поддржувачите го истакнуваат значајниот напредок во диверзификацијата на енергијата.

Сепак, за Будимпешта и Братислава, времето и содржината на забраната носат сериозни ризици. Унгарија, која поголемиот дел од фосилните горива ги добива преку цевководите „Дружба“ и „Јужен тек“, тврди дека не постои реална алтернативна понуда што би ја заштитила нејзината енергетска стабилност.

Министерот Сијарто потврди дека правните подготовки се веќе во тек и дека Будимпешта се консултирала со Братислава за координирање на заедничкиот предизвик.

Засега, Словачка останува неодлучна, наведувајќи дека одлуката за судска постапка зависи од проценката дали ветувањата на Европската комисија за заштита од недостиг на енергија и ценовни скокови се целосно исполнети.

Европа

Драматичен пад на владејачката коалиција: Инса-анкета открива сериозен пресврт во германската политика

Најновата анкета на INSA спроведена за „Билд“ (BILD), со 2002 испитаници во периодот од 28 ноември до 1 декември 2025 година, открива длабоки и драматични промени во распоредот на политичките сили во Германија. Резултатите покажуваат значителен пад на поддршката за партиите од актуелната владејачка коалиција, додека опозициската, национал-конзервативна партија Алтернатива за Германија (AfD), се искачува на историски високо второ место.

Актуелната владејачка коалиција, составена од Социјалдемократската партија (SPD), Зелените (GRÜNE) и Слободната демократска партија (FDP), бележи заеднички резултат кој е значително понизок од оној што би бил потребен за формирање влада.

Социјалдемократска партија (SPD, S&D), централно-лева партија која го предводи кабинетот, добива 14.5% од гласовите во анкетата. Ова претставува пад од 1.9 процентни поени во однос на претходниот изборен резултат (16.4%).
Зелени (GRÜNE, Greens/EFA), централно-левата еколошка партија, добива 11.0%, што е за 0.6 процентни поени помалку од нивниот изборен резултат (11.6%).
Слободна демократска партија (FDP, RE), либералната партија, се соочува со најголем предизвик, со само 3.5% поддршка, што е далеку под прагот од 5% потребен за влез во Бундестагот (4.3% на претходните избори). Оваа бројка е особено загрижувачка за партијата која е традиционален коалициски партнер.

Вкупниот пад на владејачките партии укажува на големо незадоволство меѓу гласачите од моменталната политика.

На спротивната страна од политичкиот спектар, двете најголеми опозициски партии ги зацврстуваат своите позиции, најавувајќи можна нова политичка ера.

Христијанско-демократската унија/Христијанско-социјалната унија (CDU/CSU, EPP), традиционалната конзервативно-централна сила, останува на првото место со 24.5% поддршка. Сепак, тие бележат благ пад од 4.0 процентни поени во однос на нивниот изборен резултат од 28.5%.
Алтернатива за Германија (AfD, ESN), крајно-десничарската, национал-конзервативна и евроскептична партија, постигнува историски најдобар резултат во анкетите со 27.0% поддршка, што е значаен скок од 6.2 процентни поени во однос на претходниот изборен резултат од 20.8%. Со ова, AfD е втора најсилна партија, надминувајќи ги традиционално силните SPD и Унијата.

Резултатите се интересни и на левиот дел од политичката сцена, каде се појавува нов играч, формиран како отцепено крило од традиционалната левица.
- Левица (LINKE, LEFT), демократската социјалистичка партија, добива 10.5% поддршка, што е значајно подобрување од нивниот претходен изборен резултат од 8.8%.
- Сојуз Сара Вагенкнехт (BSW, NI), новоформираната партија, опишана како лево-конзервативна со популистички тенденции, добива 4.0% поддршка. Оваа партија, формирана од поранешни членови на Левицата, е на работ на влегување во парламентот (5.0% на претходните избори), но нејзиното појавување очигледно влијае на традиционалната левица.

Оваа анкета, со индекс на демократски либерализам (V-Dem LibDem Index) од 0.79, сигнализира длабока криза на доверба во владејачкиот блок. Подемот на AfD до втората позиција, како и зголемената поддршка за Левицата (LINKE), сугерираат дека голем дел од гласачите бараат радикални алтернативи надвор од политичкиот центар.

Падот на FDP под прагот од 5% ја доведува во прашање одржливоста на актуелната коалиција и ја отвора вратата за разгледување на алтернативни владини комбинации по следните избори, кои се очекуваат до 2029 година.