САД, европските сојузници и Украина постигнале начелен договор за нов сет безбедносни гаранции со цел спречување на идни руски напади, речиси четири години по почетокот на инвазијата. Планот, кој американските претставници го нарекуваат „платински стандард“, е резултат на дводневните преговори во Берлин и предвидува силен одвраќачки механизам без директно присуство на американски трупи во Украина.

Според договореното, Вашингтон има намера да го испрати договорот на ратификација во Сенатот, со што тој би станал правно обврзувачки. За разлика од класичните одбранбени договори што САД ги имаат со Јапонија и Јужна Кореја, овој план не вклучува распоредување копнени сили на украинска територија.

Во почетната фаза би се формирала мисија предводена од САД, задолжена за надзор на прекинот на огнот и посредување при евентуални спорови, со цел навремено спречување на нова ескалација.

Доколку Русија повторно започне офанзива и дипломатските напори пропаднат, американскиот одговор би се темелел првенствено на воздушна моќ. Според дипломатски извори, во таков случај би можело да се употребат борбени авиони Ф-35, ракети Томахавк или слични системи распоредени на територијата на НАТО, за прецизни контранапади. Сепак, превентивни удари не се планираат, а воената реакција би следела само доколку одговорноста за кршењето на примирјето недвосмислено се припише на Москва.

Европските сојузници, предводени од Велика Британија и Франција, би имале дополнителна улога преку т.н. „коалиција на волјата“. Таа предвидува распоредување мултинационални сили со задача да ја обучуваат украинската армија, да го надгледуваат воздушниот простор и да ги обезбедуваат клучните поморски рути во Црното Море. Овие сили би можеле и да ја забават евентуалната руска офанзива додека пристигнат засилувања, иако правилата за директен ангажман сè уште не се дефинирани.

Клучен дел од планот е обновата на украинските вооружени сили во форма на таканаречен „челичен еж“ – силна и модерна армија што би претставувала сериозна пречка за секој иден агресор. Мировниот предлог од 20 точки предвидува ограничување на бројот на војници на 800.000, но без рестрикции за одбранбените оружени системи што Украина може да ги поседува.

Иако предлогот е позитивно примен во Киев и во европските престолнини, скепсата останува кога станува збор за подготвеноста на Москва да го прифати. Европските извори предупредуваат дека ваквите гаранции, слични по тежина на Член 5 од НАТО, би можеле да бидат неприфатливи за Кремљ.

Украинскиот претседател смета дека, доколку Русија го одбие договорот, САД ќе одговорат со дополнителни санкции и зголемена воена помош, нагласувајќи дека тоа би било логичен и фер исход во вакви околности.

Рускиот претседател Владимир Путин изјави дека руските сили ја презеле стратешката иницијатива долж целиот фронт во Украина и најави натамошно проширување на таканаречената безбедносна тампон-зона. Според него, 2025 година претставувала „значајна пресвртница“ во воената кампања.

Говорејќи на состанок на одборот на руското Министерство за одбрана, Путин тврдеше дека руската армија во текот на 2025 година зазела повеќе од 300 населени места и дека е подготвена да ги забрза офанзивните операции во, како што рече, „стратешки важните области“ на фронтот, пренесува Киев Пост.

Тој оцени дека руските вооружени сили успешно го неутрализираат противникот, вклучувајќи и, како што наведе, елитни единици обучени во западни воени центри.

Путин се осврна и на модернизацијата на руската морнарица, истакнувајќи дека во 2025 година биле ставени во употреба нови подморници, како и 19 површински и помошни бродови. Дополнително, тој соопшти дека Русија успешно ги тестирала нуклеарните крстосувачки ракети „Буревестник“ и нуклеарниот подводен дрон „Посејдон“, нагласувајќи дека овие системи веќе постојат и ќе продолжат да се унапредуваат. Според него, ракетниот систем „Орешник“ ќе биде ставен во борбена готовност до крајот на годината.

Во исто време, рускиот претседател ги отфрли предупредувањата за можен руски напад врз Европа, оценувајќи ги како неосновани и како обид за, како што рече, создавање страв и хистерија меѓу граѓаните.

И покрај тоа, тој повтори дека Москва има намера да ја прошири безбедносната тампон-зона во Украина и инсистираше дека целите на таканаречената „специјална воена операција“ ќе бидат реализирани.

Соединетите Американски Држави се подготвуваат да воведат нов, остар пакет санкции против рускиот енергетски сектор, со цел да го засилат притисокот врз Москва доколку претседателот Владимир Путин одбие мировен договор со Украина, пренесува Блумберг, повикувајќи се на извори запознаени со разговорите.

Според истите извори, Вашингтон разгледува неколку сценарија – од санкции против таканаречената „сенка флота“ на Русија, односно нелегалните танкери што транспортираат руска нафта, до мерки против трговците и посредниците вклучени во овие трансакции. Разговорите се водат зад затворени врати, а соговорниците зборуваат под услов на анонимност.

Некои од изворите на Блумберг наведуваат дека новите мерки би можеле да бидат објавени веќе во текот на оваа недела. Американскиот министер за финансии, Скот Бесант, наводно веќе ги разгледал опциите со група европски амбасадори, како дел од поширока координација со сојузниците.

Целта е јасна – дополнително да се стегне финансискиот обрач околу Русија и да се ограничат приходите од извоз на енергија, кои претставуваат клучен извор за финансирање на војната против Украина.

Во меѓувреме, на маса е и заеднички мировен план на САД и европските сојузници, чија цел е одвраќање од идни руски напади. Планот предвидува зајакнување на украинската армија, распоредување европски сили во Украина и проширена употреба на американски разузнавачки капацитети.

Според Њујорк тајмс, безбедносните гаранции треба да создадат основа за поширок прекин на огнот, но и да ја убедат Украина да прифати болни компромиси – територијални отстапки и откажување од формалното членство во НАТО.

Во изминатите два дена, американски и европски дипломати одржаа интензивни средби со украинските лидери во Берлин. Таму, во голема мера, беа усогласени два клучни документа што ги дефинираат идните безбедносни гаранции. На состаноците учествуваа претставници од десетина европски земји, меѓу кои Франција, Германија, Италија и Велика Британија.

„Гледаме реален и конкретен напредок“, изјави претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен. „Овој напредок е резултат на тесната координација меѓу Украина, Европа и САД.“

Сепак, вистинската пречка останува – Русија. Москва не е дел од овие разговори, а без нејзино учество, сеопфатен прекин на огнот изгледа далеку.

Рускиот заменик-министер за надворешни работи, Сергеј Рјабков, вчера порача дека Москва нема намера да попушти. Русија, според него, и натаму бара Украина да го предаде целиот Донбас и категорично се спротивставува на какво било присуство на НАТО сили на украинска територија.

Иако американските претставници тврдат дека Путин на крајот би можел да прифати европски сили кои формално нема да бидат под знамето на НАТО, дел од европските лидери остануваат скептични.

„Звучи многу ветувачки, особено во споредба со претходните позиции, но би било прерано да кажеме дека ги знаеме сите детали“, изјави полскиот премиер Доналд Туск.

Документите договорени во Берлин се резултат на повеќе од осум часа интензивни преговори. Првиот утврдува општи принципи и обврски слични на Член 5 од НАТО – напад врз Украина би значел обврска за помош.

Вториот, таканаречен „воено-оперативен документ“, детално опишува како американските и европските сили би соработувале со украинската армија за да се спречи нов руски обид за освојување територии.

Клучен елемент е зајакнувањето на украинската армија на околу 800.000 војници во мирновременски услови, со модерна обука и опрема. Дополнително, се планира распоредување европска воена сила во западна Украина, далеку од линијата на прекин на огнот, со задача да го обезбедува воздушниот и поморскиот простор.

САД, пак, нема да испраќаат свои војници. Наместо тоа, Вашингтон ќе обезбедува разузнавачка поддршка, надзор на прекинот на огнот и следење на евентуални руски прекршувања – став што американскиот претседател Доналд Трамп јасно го повторува.

Претседателот Володимир Зеленски не крие загриженост дека новите гаранции би можеле да завршат како Будимпештанскиот меморандум од 1994 година – хартија без вистинска заштита. Токму тој договор беше прекршен со руските инвазии во 2014 и 2022 година, без решителна реакција од гаранторите.

Американски и европски претставници уверуваат дека овојпат ќе биде поинаку. Новиот договор, велат тие, ќе биде правно обврзувачки, а Трамп се согласил да го испрати на ратификација во американскиот Сенат.

Зеленски најави дека документите би можеле да бидат финализирани во наредните денови, по што ќе бидат доставени до Москва. Нови средби со украинските преговарачи се очекуваат многу скоро – можеби веќе овој викенд.

Пораката до Кремљ е јасна: или мир – или нов бран економски казни.