Додека водите на Преспанското Езеро тивко се повлекуваат, тие пред светот откриваат вековни тајни кои ја редефинираат македонската историја. Под превезот на милот и езерската тишина, археолозите го лоцираа она што до вчера беше само претпоставка: 11 досега непознати средновековни локалитети, меѓу кои блеснува вистински историски бисер – благороднички имот кај селото Наколец, прв од ваков вид документиран во нашата археологија.
Она што го прави ова откритие на тимот од Завод и музеј – Битола и организацијата „Љубојно“ револуционерно, не е само архитектурата, туку и неверојатната сочуваност на секојдневието. Благодарение на специфичните услови во езерското дно – средина без кислород – времето како да застанало за предметите од 14 век: дрвени алатки и чешли кои изгледаат како штотуку да биле оставени, остатоци од дрвена палисада која го штитела имотот и други ретки конструктивни елементи кои вообичаено исчезнуваат со вековите.
„Ова е исклучително важен момент. За првпат систематски навлегуваме во археологијата на езерото и откриваме слоеви кои досега биле целосно непознати“, истакнува раководителот на подводниот тим, Орданче Петров.
Истражувањата во рамки на проектот ACT4PRESPA донесоа и научен пресврт. Иако живееле на самиот брег, првичните анализи сугерираат дека тогашните заедници повеќе биле свртени кон обработка на земјата отколку кон риболовот. Дополнително, географската слика на минатото е поинаква од денешната – податоците говорат дека во тој период езерото зафаќало значително помала површина.
Д-р Мери Стојанова, координаторка на проектот, е децидна: ова не е само локален успех. Пронајдоците имаат тежина која одекнува во балкански и европски рамки. Додека керамиката и металот веќе се во рацете на битолските конзерватори, највредните органски наоди отпатуваа за Германија. Во престижниот Центар за археологија во Лајбниц, со врвна технологија ќе се дешифрираат последните детали од животот на средновековните Преспани.
По една година интензивни анализи и конзервација, јавноста ќе има можност да ги види овие предмети „очи во очи“. Преспа не е само природен рај, туку и огромен музеј под отворено небо кој допрва ќе го развива својот потенцијал за културен туризам.
