Инфо +

ЗОШТО АВТОМОБИЛИТЕ ЗАГАДУВААТ ПОВЕЌЕ ВО ЗИМА ОТКОЛКУ ВО ЛЕТО: податоци за PM2.5, емисии и ефекти на климата

Во зимскиот период, загадувањето од сообраќај и возила често е значително повисоко отколку во лето, а тоа се потврдува со мерењата на фини честички (PM2.5) и истражувањата за емисиите од возилата. Овој ефект не е случаен – тој е резултат на комбинација од технички, метеоролошки и човечки фактори што потенцијално ја влошуваат квалитетот на воздухот во студените месеци.

Што е PM2.5 и зошто е важен?
PM2.5 претставува фини честички со дијаметар помал од 2,5 микрометри – доволно мали да навлезат длабоко во белите дробови и крвотокот, што ги прави опасни по здравјето. Тие честички доаѓаат од согорување на гориво, дизел и бензин, индустрија, греење и други извори. (PM2.5 се најопасни затоа што продираат длабоко во респираторниот систем и се поврзуваат со хронични болести.)

Истражувањата покажуваат дека во многу градови концентрациите на PM2.5 во зимата се повисоки отколку во летниот период. Причината е дека ладниот воздух спречува развлекување на загадувачите нагоре, а температурните инверзии ги „заклучуваат“ честичките низ котлини или долини, што доведува до стабилно високa концентрација на PM2.5.

На пример, мерењата во Скопје покажуваат дека во ноември, декември и јануари PM2.5 честичките значително ги надминале граничните вредности, понекогаш повеќе од двојно, а највисоките вредности биле измерени токму во студените месеци.

Сообраќајот е главен извор на PM2.5 емисии, особено во урбани средини. Истражувањата покажуваат дека сообраќајот придонесува со значителни количини PM2.5 – иако процентот варира по региони, во метрополи како Њујорк и Сан Франциско придонесот на возилата за PM2.5 бил над 20% од вкупните емисии во одредени години.

Во студиите што ги споредуваат причините за загадување, сообраќајните емисии обично се меѓу најважните извори на PM2.5 во зимските месеци кога согорувањето за греење исто така се зголемува.

Зошто зимските емисии од автомобили се повисоки?
Во зима автомобилите честопати шират повеќе штетни гасови и честички поради:

Студен старт: При ниски температури, моторот работи побогато со гориво, а каталитичкиот конвертор не достигнува оперативна температура веднаш, што значи дека повеќе незагреано гориво и PM2.5 се испушта во воздухот.

Поголема потрошувачка на гориво: Студените услови бараат повеќе енергија и чести стартови, што води до повисоки емисии на CO2, NOx и честички во споредба со лето.

Климатски услови: Температурни инверзии, ниска висина на граница на атмосферата и слаб ветер во зима го спречуваат разредувањето на загадувачите, па тие се задржуваат поблиску до земјата.

Греење и други извори: Покрај сообраќајот, домашното греење (дрва, јаглен) во зима значително ги зголемува вкупните PM2.5 емисии, што дополнително ја влошува ситуацијата.

Примери на зимски PM2.5 вредности
Во некои градови, PM2.5 вредностите во зима често надминуваат 100 µg/m³, што е повеќе од двојно повисоко од граничните вредности што ги поставуваат Светската здравствена организација или националните стандарди (обично околу 40 µg/m³ годишно). На пример, зимските концентрации во некои метрополи често се над 140 µg/m³, додека во лето тие се значително пониски.

Високите PM2.5 емисии од автомобили и други извори се поврзани со респираторни и кардиоваскуларни болести, и во некои студии се проценува дека возилата можат да предизвикаат десетици илјади предвремени смртни случаи годишно само поради фини честички.

Балкан

Албанија го враќа TikTok: Рама најави укинување на забраната

Претседателот на албанската влада, Еди Рама, најави дека ќе биде укината забраната за социјалната мрежа TikTok која претходно беше воведена во земјата.

Одлуката за укинување на забраната, според Рама, доаѓа по интензивни консултации и анализа на влијанието на платформата врз граѓаните и дигиталната комуникација.

Рама истакна дека владата ја преиспитува одлуката поради реакции од јавноста и бизнис-заедницата, кои укажале на значајната улога на TikTok како алатка за информирање, образование и промоција на локалните креатори. Тој додаде дека социјалната мрежа игра важна улога во дигиталната економија и комуникациските текови кај младите, што било еден од клучните аргументи во промената на курсот.

Според најавите, укинувањето на забраната ќе овозможи слободен пристап до апликацијата со почитување на законските и безбедносните регулативи, кои ќе бидат дополнително дефинирани во соработка со надлежните институции и технолошки експерти.

Владата, како што посочи Рама, ќе работи на рамка за заштита на приватноста и безбедноста на корисниците, со цел да се овозможи одржливо користење на платформата.
Одлуката доаѓа во време кога многу земји ширум светот ја преиспитуваат регулацијата на социјалните мрежи поради загриженост за безбедноста на податоците и влијанието врз младите.

Рама нагласи дека Албанија ќе продолжи да ги следи најдобрите меѓународни практики и стандарди во уредувањето на дигиталните платформи.
Во однос на времето кога ќе стапи на сила укинувањето на забраната, премиерот најави дека деталите и новите регулативи ќе бидат објавени во наредните недели, откако ќе завршат консултациите со експертските тела и технолошките компании.

Македонија

КОЛАПС НА УНГАРСКО-АВСТРИСКАТА ГРАНИЦА: 33 автобуси со македонски патници вратени назад

На унгарско-австриската граница настанаа големи застои, поради што 33 автобуси полни со патници од Северна Македонија останаа заглавени во долги колони и беа принудени да се вратат назад кон државата, јавуваат очевидци и патници.

Причината за блокадата, според информации од терен, е зголемениот сообраќаен притисок и редици на камиони и други возила на граничниот премин, што предизвика застој во сообраќајот на влезот кон Унгарија.

Патниците што патувале со автобусите се најдоа во тешка ситуација со долг период на чекање, поради што некои компании донеле одлука да се вратат кон Македонија без да го поминат преминот.
Патниците што беа сопрените на границата изразија незадоволство поради долгото чекање и отсуството на информација за тоа колку ќе трае застојот. Според нив, околу ситуацијата владеело големо нередење и недоволна координација, што дополнително ја компликуваше нивната патна рута.

Автобусите што се враќаа кон Македонија ги носеа патници кои патувале за зимски одмор и други сезонски дестинации во Европа, а многумина беа принудени да ги откажат или сменат нивните планови поради неможност да ја продолжат патеката преку Унгарија.

Од надлежните институции за транспорт и граѓани кои патуваат преку границите се очекува дополнителна информација и можни препораки како да се избегнуваат слични ситуации, особено во периоди со интензивен меѓународен сообраќај.
Во меѓувреме, патниците се повикуваат да ги следат објавите на одговорните служби за состојбата на граничните премини и да имаат предвид дека зимските месеци често носат зголемен број на патувања и сообраќајни застои на главните трансферни точки.

Свет

Прекинот на струја во Сан Франциско ги блокираше автономните возила кои застанаа среде улица

Прекинот на електричната енергија во делови од Сан Франциско предизвика неочекуван хаос во сообраќајот, откако сите автономни возила целосно запреа таму каде што се наоѓаа, покажува видео што брзо се прошири на социјалните мрежи.

На снимката се гледа како самоуправувачките автомобили остануваат неподвижни на крстосници и коловози, додека пешаците и другите возачи се обидуваат да се снајдат во услови на зголемена конфузија.

Според објавата, возилата не можеле да продолжат со движење, ниту да реагираат на сообраќајната ситуација, поради губење на врска со инфраструктурата неопходна за нивното функционирање.

Експерти за автономни системи објаснуваат дека ваквите возила, иако имаат сопствени батерии, зависат од надворешна комуникација, мрежи и сообраќајни сигнали, како и од сервери за навигација и контрола. Кога тие системи се недостапни поради прекин на струја или комуникации, безбедносниот протокол налага возилото автоматски да застане.

Настанот повторно ја отвори дебатата за ранливоста на автономниот транспорт, особено во ситуации на инфраструктурни дефекти, природни непогоди или сајбер-инциденти.

Дел од јавноста и аналитичарите поставуваат прашања за подготвеноста на градовите целосно да се потпрат на ваква технологија без резервни сценарија.
Надлежните служби во Сан Франциско засега не објавија детали за времетраењето и причината за прекинот на струјата, но потврдија дека ситуацијата е стабилизирана и дека сообраќајот постепено се нормализирал откако електричната енергија била повторно воспоставена.

Видеото од настанот предизвика илјадници реакции, при што многумина коментираат дека случката е јасен потсетник дека технологијата сè уште не е целосно независна од основната инфраструктура.

Видеото може да го погледнете тука