Економија

Божиновска за еМагазин: Скопската декларација ја преведува енергетската агенда во обврски, со јасни чекори за сигурно и еколошки одржливо снабдување

Во современото живеење, отпорен енергетски систем не значи само повеќе производство, туку паметна комбинација од безбедност на снабдувањето, економска достапност и еколошка одржливост.

Токму оваа зелена транзиција беше во фокусот на 14. Меѓународен форум за енергија за одржлив развој (IFESD-14) во Скопје, организиран од Министерството за енергетика, рударство и минерални суровини заедно со петте регионални комисии на Обединетите нации – Економска комисија на ОН за Африка (UNECA), Економска комисија на ОН за Европа (UNECE), Економска комисија на ОН за Латинска Америка и Карибите (ECLAC), Економска и социјална комисија на ОН за Азија и Пацифик (ESCAP) и Економска и социјална комисија на ОН за Западна Азија (ESCWA) и УНДП.

Меѓународниот форум за енергија за одржлив развој (IFESD) за првпат е организиран 2010 година на иницијатива од UNECE и ESCAP, и прерасна во водечка глобална платформа за унапредување на одржливата енергија. Со текот на времето, сите пет регионални комисии на ОН се приклучија како коорганизатори.

Годинава форумот се одржуваше под мотото „Од цели кон акција: Напојувајќи ја иднината со одржлива енергија“ и привлече над 800 учесници од 70 држави, додека над 150 експерти дебатираат на 35 панел сесии.

Како да изградиме поврзан и отпорен енергетски систем, како и кои се предизвиците кои на ова патување нѐ очекуваат разговаравме со Сања Божиновска, министерката за енергетика, рударство и минерални суровини.

Што точно претставува Скопската декларација — и зошто е важна за Македонија?

– Камен-темелникот за одржлива и зелена енергетска иднина е поставен и веќе поминуваме на конкретна имплементација, односно процесот на транзиција. Целта е достижна само ако работиме заедно. Токму тука се вклопува Скопската декларација, која е заедничката рамка која ги кондензира трите столба на транзицијата — поврзаност, отпорност и финансирање. Потписници сме нашето Министерство заедно со УНДП и UNECE во име на учесниците и ја акцентира потребата од поголема регионална поврзаност, отпорност на системите и мобилизација на капитал за енергетска ефикасност и обновливи извори.

Таа е алатка која дава насоки кои интерконекции и балансирачки капацитети ќе добијат приоритет, кои регулаторни бариери мора да се отстранат за ефикасни инвестиции и како јавниот и приватниот капитал се спојуваат во одржливи модели. За Македонија, тоа значи дека ќе го користиме овој консензус за побрзо структурирање на конкретни финансиски инструменти со банки и меѓународни финансиски институции, насочени и кон домаќинства и кон малите и средни претпријатија (МСП) и кон индустријата.

Паралелно, формираме работни групи за регионални интерконекции и услуги на балансирање, за да го намалиме трошокот за врвното оптоварување, да интегрираме повеќе ветер и солар и да ја засилиме енергетската безбедност. Ова не е само добронамерна изјава — тоа е оперативна мапа која ја усогласивме со нашите партнери во рамките на Форумот. Нам дома, пак ни дава јасен редослед на чекори од дигитализација на мрежата и олеснет приклучок за обновливи извори, до нови механизми за енергетска ефикасност во зградите. Со други зборови, декларацијата ја претвора агендата во план на работа.

Kои се следните чекори и можно ли е уште следните години граѓаните да почувствуваат разлика?

– Нашата енергетска транзиција е во тек. Обновливите извори на енергија во земјата сочинуваат повеќе од половина од вкупно инсталираниот капацитет за електрична енергија. На пример во 2024 година тоа изнесува 56 проценти. Нашиот фокуе е на инвестиции во нови соларни и ветерни енергетски проекти.

Со новите закони во енергетиката ги групиравме и обврските во три групи, и тоа за домаќинствата и МСП поедноставени и побрзи постапки за приклучок на покривни фотоволтаици, јасни правила за нет-билинг и пристап до поволно финансирање за изолација, прозорци и паметни мерни уреди.

Вториот сет обврски се кон системот со цел засилување на балансирачките капацитети и пилот-решенија за складирање, заедно со подобрено прогнозирање и управување во реално време. Ова е и предуслов за да креираме можности да интегрираме повеќе солар и ветер без нестабилности.

Трето е социјалната димензија, односно реализираме програми за заштита на ранливите потрошувачи и таргетирани мерки за енергетска сиромаштија, за транзицијата да биде праведна и инклузивна. Целта е за граѓанинот да обезбедиме енергија по предвидливи цени во долг рок и да обезбедиме повисока сигурност на снабдувањето и подобра услуга.

Целото интервју може да го прочитате на емагазин

Економија

СОС Детско Село ја започна новогодишната хуманитарна инфлуенсерска кампања „150 желби за 150 деца без родителска грижа“

Во пресрет на новогодишните празници, како дел од иницијативата #ИнфлуенсериЗаДобро, СОС Детско Село и оваа година ја започнува емотивната хуманитарна инфлуенсерска кампања „150 желби за 150 деца без родителска грижа“.

Целта на кампањата е 150 инфлуенсери, јавни личности и поддржувачи да споделат новогодишна порака посветена токму на 150 деца без родители и родителска грижа, до 14 годишна возраст кои во моментов се поддржани од СОС Детско Село. Со своите пораки, тие ќе придонесат кон ширење на позитивна мисла и ќе донесат чувство на грижа, радост и надеж во празничните денови.

Црвената маичка со автентични детски цртежи е срцето на кампањата. Носејќи ја маичката и споделувајќи ја својата новогодишна желба, инфлуенсерите стануваат „1 од 150“ гласови кои ја користат својата платформа за да ја направат видлива потребата од поддршка на децата без родителска грижа и да поттикнат поширока општествена одговорност.

„Секој кој ќе ја облече маичката и ќе посака желба станува дел од заедницата која се грижи. Јавните личности имаат моќ да инспирираат, да обединуваат и да поттикнат позитивни промени особено кога нивниот глас е насочен за децата на кои им е најпотребна поддршка“- велат од СОС Детско Село.

Вистинската магија доаѓа во јануари

Кампањата ќе трае во текот на месец декември, а во јануари дел од видеата со новогодишните желби ќе им бидат прикажани на децата поддржани од СОС Детско село, со цел да почувствуваат дека зад секоја желба стои некој што се грижи.

Секој може да биде една желба. Со само еден мал гест – донација, споделување или поддршка, можеме заедно да создадеме празнична магија која ќе трае многу подолго од празниците.

Економија

Иселеничките пари држат 2% од БДП – 310 милиони евра пристигнале лани

Минатата година, македонските граѓани кои живеат и работат во странство инјектирале 310 милиони евра во домашната економија, што претставува скромни 2% од бруто-домашниот производ (БДП).

Иако земјава сè уште е во позитива, бројките откриваат загрижувачки тренд на ерозија. Парите кои пристигнуваат на домашните адреси се во постојан пад: од 331 милион евра во 2022 година, на 319 милиони во 2023 година, за лани да се спуштат на најниското ниво во овој тригодишен циклус.

Споредбата со соседите јасно покажува дека Македонија заостанува во привлекувањето на капиталот од своите иселеници.

Србија е апсолутен лидер со вртоглави 4,47 милијарди евра прилив. Босна и Херцеговина инкасирала речиси 2 милијарди. Косово и Албанија стабилно се движат над границата од 1,3 милијарди евра. Дури и Црна Гора, со значително помала популација, ја претекна Македонија со прилив од 345 милиони евра.

Податоците на Евростат за 2024 година откриваат дека во рамките на ЕУ, најголема корист од личните дознаки имаат Хрватска (2,6% од БДП) и Бугарија (1,3%). На спротивната страна се економските центри како Малта, Кипар и Белгија, кои бележат најголем дефицит, бидејќи парите повеќе „одлеваат“ надвор отколку што влегуваат.

Глобален тренд: Егзодусот на капитал од ЕУ кон земјите надвор од Унијата рапидно расте. Минатата година од ЕУ биле испратени рекордни 52,1 милијарди евра, што е раст од 6% за само една година.

Статистиката за последните пет години е немилосрдна. Додека приливот на пари во европските домаќинства пораснал за солидни 26%, сумата која се испраќа надвор од Унијата експлодирала со раст од 51%. Овој дисбаланс го зголеми негативното салдо на ЕУ на огромни 37,3 милијарди евра.

Економија

Профитите на германските автомобилски гиганти паднаа на најниско ниво од 2009 година

Германската автомобилска индустрија бележи најтежок квартал во последните 15 години. Според анализа на консултантската фирма EY, оперативните профити на Volkswagen, BMW и Mercedes-Benz меѓу јули и септември се намалиле за 76%, достигнувајќи околу 1,7 милијарди евра.

Ова претставува најниско ниво на профит од 2009 година, иако вкупниот приход и продажба останале релативно стабилни. Ниту една друга земја со значајна автомобилска индустрија не забележала толку слаби резултати.

Продажбата на германски автомобили падна најмногу во Кина, за 9%, додека уделот на кинескиот пазар во вкупната продажба се намали од 39% на 29%. Продажбата на премиум модели се намалува, а во сегментот на електрични возила купувачите се повеќе се одлучуваат за локални брендови.

Во Германија, компаниите Bosch, Mercedes и Volkswagen веќе најавија намалување на бројот на вработени. EY предупредува дека ваквите мерки се болни, но неизбежни.