Во последните неколку години, Македонија бележи значителен раст на платите и пензиите, што е една од клучните мерки на Владата за подобрување на животниот стандард на граѓаните. Сепак, економските експерти предупредуваат дека оваа политика може да има несакани ефекти врз инфлацијата, особено во услови на ограничена продуктивност и нестабилна економска средина.

Како растат платите и пензиите?

Во последните десет години, минималната плата во Македонија порасна за повеќе од 130%, додека просечната нето-плата бележи раст од над 88%. Пензиите, исто така, беа зголемени неколку пати, при што последното усогласување доведе до значително повисоки исплати за пензионерите.

• Минимална плата (2015 → 2024): од 9.590 денарина 22.567 денари

• Просечна нето плата (2015 → 2024): од 21.906 денари на 41.239 денари

• Просечна пензија (2015 → 2024): од 13.095 денари на 23.785 денари

Иако ова е позитивен развој за работниците и пензионерите, економистите предупредуваат дека зголемената маса на пари во економијата без соодветен раст на продуктивноста може да го зголеми инфлаторниот притисок.

Дали растот на платите и пензиите ја зголемува инфлацијата?

Инфлацијата во Македонија во 2024 година изнесува 3.5%, што е значително помалку од претходните години, но и натаму останува фактор што влијае врз животниот стандард на граѓаните.

Според анализите на економските институции, зголемувањето на платите и пензиите создава дополнителна побарувачка, што води кон зголемување на цените. Кога повеќе луѓе располагаат со поголема куповна моќ, тоа го стимулира трошењето, што пак ги поттикнува трговците и производителите да ги зголемат цените на стоките и услугите.

Според Finance Think, зголемувањето на платите без паралелно зголемување на продуктивноста и инвестициите во економијата создава нерамнотежа меѓу побарувачката и понудата, што е класичен рецепт за инфлаторен раст.

Поврзаноста меѓу зголемувањето на платите и инфлацијата

Постојат неколку механизми преку кои растот на платите и пензиите директно влијае врз инфлацијата:

1. Зголемена потрошувачка:

o Кога луѓето имаат повисоки плати и пензии, тие трошат повеќе, што ја зголемува побарувачката за стоки и услуги.

2. Зголемени трошоци за компаниите:

o Компаниите кои мораат да ги зголемат платите на вработените ги пренесуваат тие зголемени трошоци на крајните потрошувачи преку повисоки цени.

3. Нестабилност во трговијата:

o Доколку платите и пензиите растат побрзо од продуктивноста, домашните производители може да станат неконкурентни, што може да резултира со зголемен увоз и дополнителни притисоци врз девизниот курс.

Според анализата на Државниот завод за статистика, инфлацијата во 2024 година изнесува 3.5%, што покажува дека зголемувањето на куповната моќ има реално влијание врз општото зголемување на цените, но и дека во одредени категории, како што се храната и комуналните услуги, растот на цените е повисок.

Како да се намали инфлаторниот притисок?

За да се намали влијанието на зголемените плати и пензии врз инфлацијата, експертите предлагаат неколку мерки:

✅ Зголемување на продуктивноста – Зголемувањето на платите мора да биде пропратено со повисока продуктивност, што значи инвестиции во технологија, иновации и подобрување на вештините на работниците.

✅ Поттикнување на домашното производство – Наместо зголемен увоз за задоволување на повисоката побарувачка, Владата треба да поттикнува производство во земјата за да ја зголеми понудата.

✅ Фискална дисциплина – Наместо директни субвенции и административно зголемување на платите, потребно е да се стимулира приватниот сектор да инвестира во долгорочен економски раст.

Растот на платите и пензиите е позитивен економски индикатор, но доколку не е соодветно балансиран со економската продуктивност, може да предизвика зголемен инфлаторен притисок.

За да се избегне вакво сценарио, потребно е покачувањето на примањата да се базира на реален економски раст, а не само на административни одлуки. Долгорочниот излез од инфлаторниот циклус бара инвестирање во продуктивност, стимулирање на домашното производство и поттикнување на економски стабилни политики.

Во спротивно, постои ризик зголемените плати и пензии да донесат повисока инфлација, наместо реално подобрување на животниот стандард.