Економија

Министерството за енергетика ги усогласува четири нови закони со европските стандарди

По неодамнешното усвојување на новиот Закон за енергетика, Министерството за енергетика, рударство и минерални суровини предводено од министерката Сања Божиновска го забрзува темпото на реформи и веќе работи на следниот пакет регулативи што ќе ја усогласат македонската правна рамка со најновите европски директиви. Фокусот сега се става на деталните механизми – од поттикнување на инвестициите во чисти извори, преку унапредување на енергетската ефикасност, до модерно управување со минералните суровини.

Според извори од ресорното министерство, до крајот на летото јавноста ќе биде запознаена со сет од четири нови закони: Закон за користење на обновливи извори на енергија, Закон за енергетска ефикасност, Закон за геологија и Закон за рударство. Со овој сет на закони се очекува да се постават јасни правила за поттикнување зелени инвестиции, зголемување на енергетската ефикасност и одржливо искористување на подземните богатства, при што секој закон ќе носи прецизни насоки, рокови, права и обврски за сите чинители.

Целта на Законот за користење на обновливи извори на енергија (ОИЕ) е намалување на употребата на фосилни горива и емисиите на стакленички гасови и зголемување на искорестеноста на ОИЕ заради заштита на животната средина и ублажување на климатските промени. Покрај оваа клучна цел, останати цели на Законот се: развој на претприемништвото и создавање нови работни места, диверзификација на производството на енергија и зголемување на уделот на ОИЕ, зголемување на сигурноста во снабдувањето на крајните потрошувачи и долгорочно намалување на зависноста од увоз на енергија и енергенси. Со Законот за енергетска ефикасност се врши исполнување на обврските кои произлегуваат од членство на Македонија во Европската енергетска заедница, односно се усогласуваме со Пакетот на Европската унија за чиста енергија. Со овој Закон ќе се воведе начелото „енергетската ефикасност на прво место“ со што ќе се даде приоритет на мерките за енергетска ефикасност при енергетското планирање. Законот за енергетската ефикасност предвидува обврска за реконструкција на најмалку 3 отсто од вкупната површина на зградите (во сопственост на органите на централна власт) на годишно ниво, како и изработка на долгорочна Стратегија за реконструкција на станбени згради до 2050 година, со цел трансформација на постоечките згради во високо енергетски-ефикасни и декарбонизирани згради со речиси нулта потрошувачка на енергија.

Покрај промени во законите од областа на енергетиката, Министерството работи и на регулатива која се однесува на минералните суровини т.е. се планира донесување на два закони (Закон за геологија и Закон за рударство) кои претставуваат темелно, современо и институционално решение. Законите се усогласени со најдобрите европски практики и воведуваат системски ред и зајакната контрола во секторот, но и прецизно ги утврдуваат правата и обврските на концесионерите, се поставуваат јасни правила на игра, а во фокусот е и одговорно искористување и заштита на националното рударско богатство.

Со новите закони во областа на минералните суровини, министерството сака да ги оставари следните цели: подобра заштита на животната средина, поддршка на локалните заедници, поголема контрола и транспарентност, поголема економска корист за државата, како и спречување на нелегална експлоатација. Министерството за енергетика, рударство и минерални суровини, предводено од Сања Божиновска, постои само една година, но веќе постигна исклучителни резултати во воспоставување регулатива што со години недостасуваше. Усвојувањето на новиот Закон за енергетика ги отвори вратите за целосно либерализиран и европски усогласен енергетски пазар, а претстојниот пакет закони ќе ја зацврсти реформската траекторија.

Со ваквата динамика Министерството под водство на Божиновска демонстрира дека може брзо да донесе современи правила, да мобилизира инвестиции и да обезбеди јасна правна сигурност за сите чинители во секторот – од големите инвеститори и локалните власти, до граѓаните што сакаат да инсталираат фотоволтаични панели на сопствениот покрив. Резултатот е поставување стабилни темели за зелена, ефикасна и конкурентна енергетика – област што долги години чекореше во место и сега конечно добива јасна насока и конкретни рокови.

Економија

Вкупен неделен промет над 68 милиони денари, без позначајни активности на обврзничкиот пазар

Изготвен од Илирика Инвестментс АД Скопје врз основа на официјални податоци од Македонска берза.

Во периодот од 15 до 19 декември 2025 година, на Македонската берза беа реализирани 328 трансакции со вкупна вредност од 68,18 милиони денари и 15.278 тргувани хартии од вредност . Индексот МБИ10 неделата ја заврши со пад од 0,41%, на ниво од 10.091,11 поени, додека индексот ОМБ остана стабилен на 129,44 поени, без позначајни промени.

Најтргувани хартии од вредност

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) – 30.446.550 денари

● Алкалоид АД Скопје (ALK) – 14.924.156 денари

● Макпетрол АД Скопје (MPT) – 5.861.013 денари

Блок-зделки

Во текот на неделата беа реализирани четири големи блок-зделки, во вкупна вредност од 245,47 милиони денари, меѓу кои:

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) – 65,41 милиони денари

● Гранит АД Скопје (GRN) – 2,12 милиони денари

● Македонијатурист АД Скопје (MTUR) – 115,23 милиони денари

Топ добитници

● Реплек АД Скопје (RPK) +0,93%

● Макстил АД Скопје (MST) +2,34%

● ВВ Тиквеш АД Кавадарци (VVK) +0,03%

Топ губитници

● Гранит АД Скопје (GRN) –2,82%

● Комерцијална банка АД Скопје (KMB) –1,15%

● Алкалоид АД Скопје (ALK) –0,52%

Обврзнички пазар

Во текот на неделата беа реализирани три трансакции со државни обврзници од сериите „Денационализација 16“, „Денационализација 19“ и „Денационализација 23“, со вкупна вредност од 97.841 денар. Индексот ОМБ остана непроменет, со стабилни цени на обврзниците во опсег од 90 до 93,7 евра по обврзница.

Неделата од 15 до 19 декември 2025 година се карактеризираше со значителен обем на промет, главно поттикнат од големите блок-зделки со акциите на Комерцијална банка, Македонијатурист и Карпош. Индексот МБИ10 бележи пад од 0,41%, под влијание на корекциите кај Гранит и Комерцијална банка, додека Реплек и Макстил беа меѓу ретките добитници.

Обврзничкиот пазар остана со ограничена активност и стабилни приноси, одржувајќи ја генералната пазарна стабилност во последната целосна недела пред празничниот период.

Економија

Најбарани професии во ЕУ – продажба, маркетинг и производство

Според податоците на Евростат за минатата година, најголема незадоволена побарувачка за работна сила во Европската унија имало во професиите поврзани со продажба, маркетинг и производство. Ова укажува на можни тешкотии за работодавачите при регрутирање на персонал во овие сектори.

Според експерименталната статистика, составена делумно преку податоци од онлајн огласи за работа, највисоки стапки на слободни работни места биле забележани кај работници во производство и помошни канцелариски работници, со стапка од 7,3% секое. Следуваат други работници во продажба со 6,1% и уметнички, културни и кулинарски соработници со 6%.

Дополнително, околу 5,8% од непополнетите позиции се однесувале на работници во транспорт и магацини, 5,7% на менаџери за малопродажба и големопродажба, 5,4% на агенти за бизнис и услуги, 5,2% на оператори на постројки и машини и 5% на инженерски професионалци, со исклучок на електротехничките профили.

Евростат истакнува дека иако здравствените работници и наставниците, како и други занимања во јавниот сектор, исто така може да се соочат со тешкотии при регрутирање, тие поретко се рекламираат онлајн, па затоа во податоците се рангирани пониско. Од друга страна, ИТ професиите може да бидат претставени со поголема застапеност во онлајн огласите за работа.

Економија

Хрватска ги менува правилата за странски работници – еве колку дозволи има за Македонците

Хрватска воведува нови услови за вработување на странски државјани со цел подобра контрола, намалување на нелојалната конкуренција и спречување на нелегалните практики. Измените на Законот за странци воведуваат построги здравствени критериуми и барање за познавање на хрватскиот јазик, информира ХРТ.

Граѓанин на трета земја, како Македонија, за прва дозвола за привремен престој ќе мора да приложи потврда за здравствена состојба и статус на вакцинација, кои не смеат да бидат постари од 90 дена. Исто така, познавањето на хрватскиот јазик се смета за основа за интеграција на странските работници, а државниот секретар Иван Видиш посочи дека и покрај кофинансираното учење јазици од Европскиот социјален фонд, интересот кај работниците е слаб.

Хрватска годинава издаде над 11.000 работни дозволи за граѓани од Македонија. Премиерот Андреј Пленковиќ истакна дека во последните две години се создадени 100.000 нови работни места, а бројот на невработени паднал на 81.000, што го покажува ефектот од активната политика за вработување.

Министерот за труд Марин Пилетиќ додаде дека во земјата моментално има околу 140.000 странски работници, а измените на законот ќе го намалат бројот на нови дозволи, додека ќе се зголеми значењето на оние кои веќе се наоѓаат во Хрватска.

Претседателот на GSV, Иван Мишетиќ, посочи дека во наредните пет години ќе бидат потребни над 100.000 работници од странство поради планираниот раст и пензионирањата, бидејќи домашниот пазар не може да го задоволи овој раст.