Кога Пресветата Дева наврши единаесет години пребивање и служење во ерусалимскиот храм и четиринаест од раѓањето – значи кога стапи во петнаесеттата година од животот – свештениците и соопштија дека според Законот повеќе не може да остане при храмот, туку треба да пристапи кон веридба и брак.
Одговорот на Пресветата Дева беше големо изненадување за тамошните свештеници. Изјави дека таа себеси Му се посветила на Бога и не сака да стапува во брак со никого. По Божја Промисла и вдахновение тогаш првосвештеникот Захарија, татко на свети Јован Крстител, се договори со другите свештеници, собра дванаесет вдовци од Давидовото племе за да пронајдат еден на когошто би му ја довериле Дева Марија како на оној кој ќе ја чува нејзината девственост и ќе се грижи за неа.
Му ја доверија на стариот Јосиф од Назарет, којшто ѝ беше роднина. Во домот Јосифов Пресветата Дева продолжи да живее исто како во Соломоновиот храм, минувајќи го времето во читање на Светото Писмо, во богомислие и ракоделие. Од дома не излегуваше речиси никогаш, ниту се интересираше за светските работи и настани. Малку зборуваше со кој било и никогаш без особена потреба. Најчесто општеше со ќерките на Јосиф.
Но, кога се исполни времето означено со пророштвото на Даниил и кога Бог благоволи да го исполни ветувањето што му го даде на прогонетиот Адам и на Пророците, на Пресветата Дева ѝ се јави во одајата великиот архангел Гавриил, а некои свештеници пишуваа дека во оној миг таа го имала пред себе отворено пророштвото на Исаија кој вели: „Ете, девојка ќе зачне и ќе роди син!“ Гавриил ѝ се јави во архангелска светлина и ѝ рече: „Радувај се, благодатна! Господ е со тебе!“ И сè друго, како што пишува во Евангелието на Божествениот Лука.
Со оваа архангелска благовест и со слегувањето на Светиот Дух врз Пречистата Дева, започна спасението на луѓето и обновата на созданието. А историјата на Новиот Завет ќе значи радост за човештвото и за сета твар.
Оваа сабота е Лазарова Сабота, еден од поголемите христијански празници од пролетниот циклус. Лазарова сабота е променлив празник и секогаш се паѓа еден ден пред Цветници, кои се точно една недела пред најголемиот празник Велигден.
На овој ден се споменува чудесното воскресение на четиридневно упокоениот извршено од Исус Христос. Овој настан бил на шест дена пред предавството и убиството на Христос на Голгота.
На Лазарева сабота обичај е да се носат гранчиња од врба што симболично претставува свечено Христово влегување во Ерусалим, каде што го пречекале следбениците. На овој ден обично се оди на река и се вели: „Колку далеку го фрлив овој камен, толку подалеку да биде змијата од мене“.
На овој ден се бере цвеќе, но не се внесува дома, туку важно е да се остави во дворот. Со цвеќето се кити домот, а со водата каде стоело се замиваат домашните. Во Македонија групи девојчиња облечени како невести одат и пеат лазаревски песни, како обичај за големиот празник.
Во Македонија групи девојчиња облечени како невести одат и пеат лазаревски песни, како обичај за големиот празник.
Последната седма недела од чесниот пост што му претходи на Велигден е Страстната – Страдалната седмица.
Таа недела, од Велики понеделник до Велика сабота верниците ја поминуваат во строг пост, молитви и покајание.
На богослужбите во црквите се потсетува на последните земни денови на Исус Христос, неговото приведување и страдањето на крстот.
Неделата се нарекува „страстна“ според старословенскиот збор „страст“ што значи страдање, трпение и болка.
На Велики понеделник црквата потсетува на осум библиски настани – четири од Стариот и четири од Новиот завет. Велики понеделник е: ден на старозаветниот Јосиф, намразениот од браќа си, ден на пророчките виденија, ден на маките во ропството и ден на праведниот Јов, како и ден на бесплодната смоква, неправедните лозари, за крајот на светот и очистувањето на храмот.
На Велики вторник православната црква го покажува Богочовекот Исус Христос како сезнаечки, кој во саботата кога го воскреснал Лазар, знаел дека еврејските старешини го осудиле на смрт. На богослуженијата се читаат текстовите од Светото евангелие што ги опишуваат настаните што се случиле токму на Велики вторник, кога Исус Христос изговорил најмногу поуки и параболи во Ерусалим. Тоа се Неговите последни поуки и опомени пред да биде предаден и распнат.
На Велика среда се споменува предавството на Јуда. На тој ден во спомен на жената која истурила миро на христовите нозе, во црквите се врши една од седумте свети тајни-осветувањето елеј. Верниците тогаш се помазуваат со осветеното масло како лек за телесно и за душевно здравје.
На Велики четврток си спомнуваме за Тајната вечера и сè што се случувало тогаш – подготовката, миењето нозете на апостолите, поуката за смирението и братољубието, посочување на предавникот и излегувањето на Јуда од вечерата. На тој ден Исус Христос ја востановил светата тајна на причестување во облик на леб и вино што го претставуваат телото и крвта Господово. На Велики четврток се служи литургија на Василиј Велики. Вечерта има бдеење и се читаат 12 евангелија за Христовите страдања.
На Велики петок нема литургија. Тоа е најжалосниот ден за христијаните бидејќи Исус Христос бил осуден и распнат на крст. Во времето на смрттта на Синот Божји земјата се затресла, Сонцето се помрачило, а завесата во ерусалимскиот храм се искинала на два дела. Наместо камбани, во црквите се до недела се слуша звукот на клепалото. Вечерта се изнесува плаштеницата која го означува посмртното облекување и полагање во гробот на Исус Христос и се служи опело. По обиколката околу храмот верниците минуваат под плаштеницата.
Велика Сабота е денот меѓу смртта и воскресението, меѓу петок и Велигден, денот што ги спојува распнувањето и радоста, исчекување пред Христовото Воскресение. На Велика сабота последниот ден од Велигденскиот пост се служи опело за Исус Христос. Во раните попладневни часови се служи литургија на Свети Василиј Велики. Во ерусалимскиот храм на Светиот гроб на Господ Исус Христос во кој претходно се изгасени сите свеќи и кандила се пали светиот оган што го прима ерусалимскиот патријах и потоа го пренесува на народот.
Во недела е Велигден, денот на воскреснувањето на Исус Христос, кога ја докажал својата божествена моќ и воскреснал од мртвите. Воскресението Христово на полноќ се објавува во сите православни храмови, а се одржуваат воскресенски литургии. Овој празник е спој на верата и традицијата. Широко е распространета традицијата кршење со велигденски јајца за здравје, благостостојба и напредок.
Велигден е тридневен празник кој покрај недела ги вклучува и понеделник и вторник.
На Велигден верниците се поздравуваат со поздравот „Христос воскресе“ и „Вистина воскресе“.
На 8 април е Лазарова сабота, еден од поголемите христијански празници од пролетниот циклус. Лазарова сабота е променлив празник и секогаш се паѓа еден ден пред Цветници, кои се точно една недела пред најголемиот празник Велигден.
На овој ден се споменува чудесното воскресение на четиридневно упокоениот Лазар извршено од Исус Христос. Овој настан бил на шест дена пред предавството и убиството на Христос на Голгота. На Лазарева сабота обичај е да се носат гранчиња од врба што симболично претставува свечено Христово влегување во Ерусалим, каде што го пречекале следбениците.about:blank
На овој ден обично се оди на река и се вели: Колку далеку го фрлив овој камен, толку подалеку да биде змијата од мене! Дента се бере цвеќе, но не се внесува дома, туку важно е да се остави во дворот. Потоа со цвеќето се кити домот, а со водата каде стоело се замиваат домашните.
Во Македонија групи девојчиња – Лазарки, облечени како невести одат и пеат лазаревски песни, како обичај за големиот празник.
Лазарова сабота
„Еве, сега е времето благопријатно; ете, сега е денот на спасението: да ги отфрлиме сите дела на мракот и да се облечеме во оружјето на Светлината. Да одиме чесно како дење“ (2 Кор. 6, 2) – зашто ни се приближува сеќавањето на спасоносните Христови страдања, се приближува нова, голема и духовна Пасха, награда за бестрастието (палмовото гранче), почетокот на идниот век. Тоа го најави Лазар, кога излезе од оние кои се скриени во пеколот; по заповедта на Божјиот Син, Кој има власт над животот и смртта, оној кој четири дена беше во гробот, стана од мртвите. Кога било извршено чудото над Лазар, и кога Христос јасно истакнал дека Тој е Бог, народот го прифатил тоа и поверувал, додека некои кнезови, односно книжници и фарисеи, биле далеку од верата, па неразумно смислувале лоши работи против Него и со своето безумие сакале да Ги убијат Оној, Кој преку тоа што го рекол и направил се претставил како Господар на животот и смртта. Овие зборови, иако заради народот изговорени во вид на молитва, не биле молитвени зборови, туку зборови на власт: „Лазар, излези надвор!“ – и Лазар веднаш, иако четири дена мртов, застанал жив пред Него; зарем не биле едно заповедта и молитвата на Животодавецот? Тој викнал со силен глас, и тоа заради присутните, бидејќи можел не само тивко, туку и само со волјата да воскресне, и тоа оддалеку, додека каменот с? уште лежел над гробот. Тој, пак, му се доближил на гробот и им рекол на присутните да го тргнат каменот, а овие го почувствувале непријатниот мирис на распаѓањето и тогаш Тој со силен глас му се обратил на Лазар, го повикал кај Себе, и токму тогаш го воскреснал. И сето тоа, за тие да видат со сопствени очи, бидејќи биле крај гробот, со сопствениот нос да ја почувствуваат смрдеата на мртвото тело кое четири дена било во гробот, и со сопствениот допир да почувствуваат – затоа што со своите раце го допреле каменот кога го отстранувале од гробот, потоа плаштаницата и убрусот на главата кога го одвивале, како и лично да го чујат Господовиот глас, кој допрел до ушите на сите присутни. Значи, преку сето тоа, тие поверувале дека Тој е Оној Кој „го повикува непостоечкото кон постоечко“, Кој се носи со силата на Своите зборови и Кој на почетокот со еден Свој збор се доведе од небитие во битие. Свети Григориј Палама.
Веднаш по Лазарова сабота е празникот Цветници. Познат уште и како Цветоносна недела и Врбица, секогаш е една недела пред Велигден и се празнува во спомен на влегувањето на Исус Христос во Ерусалим, кога неговите ученици и симпатизери со цвеќе и врбови гранчиња, како и со својата облека, му го постилале патот.
Неделата, една седмица пред Велигден е празникот Цветници познат уште и како Цветоносна недела и Врбица, што се празнува во спомен на влегувањето на Исус во Ерусалим, кога неговите ученици и симпатизери кршеле цвеќе од дрвјата и врбови гранки и со нив, како и со својата облека му го постилале патот по кој минувал. Саботата пред Цветници се вика Лазарева Сабота или Лазарица, односно Лазара. Според преданието, во саботата умрел Лазар од Витанија, а во неделата Исус го воскреснал. Поради тоа во народот неделата се смета за поголем празник од саботата.
Според тогашните закони учител можело да биде само лице што наполнило триесет години. Исус веќе четврта година го проповедал своето учење, а бидејќи за Пасха мноштво народ доаѓал во Ерусалим за да го прослави празникот и Исус по четврти пат доаѓал како учител.
Но тогаш разбрал дека неговиот пријател Лазар од Витанија е тешко болен. Исус веднаш се упатил таму, но стигнал четири дена по неговата смрт и по погребот. Сестрите на Лазар, Марта и Марија, го прекориле Исуса велејќи му дека ако дојдел на време немало Лазар да умре. Марта му рекла: „Господи, ако беше Ти овде, немаше да умре брат ми. Но и сега знам што и да посакаш од Бога, Бог ќе ти даде“.
Легендата вели дека Бог сакал Лазар да умре за врз него да се манифестира силата Божја. Кога дошол до гробот, Исус го повикал Лазара: „Лазаре, излези надвор“. И Лазар веднаш излегол завиткан со платно на рацете и нозете и со крпа околу лицето. Сите што го виделе тоа се почудиле и поверувале дека Исус е синот Божји. Со овој чин Исус уште повеќе се здобил со слава. И пак се упатил кон Ерусалим.
Кога стигнал во подножјето на Маслиновата гора, Исус пратил двајца свои ученици во Витфагија за да му донесат осле (магаре) и ослица. Им рекол: „Одете во селоно, што е наспроти вас и веднаш ќе најдете врзана ослица и осле со неа; одврзете ги и доведете ми ги. А ако ви рече некој нешто, ќе му кажете дека му се потребни на Господа и веднаш ќе ги прати“.
Учениците ги донесле, а потоа ги ставиле на ослето своите облеки врз кои седнал Исус и така влегол во Ерусалим поздравен од мноштво народ. Ваквиот пречек на Исус во Ерусалим бил последица од неговата голема популарност меѓу народот уште повеќе зголемена по воскреснувањето на Лазара. Се поставува прашањето, зошто Исус во Ерусалим влегол качен на магаре?
Толкувачите на Светото Писмо истакнуваат дека кај источните народи магарето било симбол на мирот, наспроти коњите што служеле за водење војни. Магарето мирно му служело на човекот, како што и Исус му служел на народот. Пречекувајќи го Исуса воодушевениот народ со цвеќе, врбови гранки, но и со својата облека го постилал патот и пеел: „Осана на синот Давидов. Благословен е оној кој доаѓа во името Господово. Осана на вистините“.
Во спомен на ова свечено влегување на Исус во Ерусалим уште од најраните христијански времиња е востановен празникот Цветници кој, меѓутоа, се празнува од III век. На иконата овој чин е насликан како Исус јава на магаре, а неговите ученици и народот му го постилаат патот со цвеќе и облека.
Кога зборуваме за верата ние секогаш мислиме за верата во Бога. Всушност, постои и вера во човекот и таа вера го определува нашиот живот, во најмала мера исто толку постојано и длабоко како и верата во Бог. Освен тоа, во Бога веруваат не сите, а да се живее со луѓето – не се може без вера во човекот. Имено, на верата во човекот се засновани сите обиди на промена – општествени, политички, семејни, зашто што и да ни се проповеда – било да е тоа религија или ново животно уредување, доколку човекот не почне се труди, не го остварува тоа што е замислено, тоа никогаш и во никој случај нема да се оствари.
Затоа, секој реформатор, секој човек којшто ги повикува луѓето кон нешто ново, го засновува својот повик на верата во човекот; а во малите работи, во секојдневниот живот се е засновано на верата дека во човекот има нешто добро и убаво што може да одговори на потребата, на тагата, на радоста, што може да послужи како основа за градење на животот. И, еве, за оваа вера би сакал нешто да кажам.
Таквата вера не е лековерие, не е наивен однос кон човекот, кој допушта дека наводно сѐ е возможно, дека треба само да му се обратиш на човека и тој ќе се одѕвие. Меѓутоа, тоа е воедно и уверение во тоа дека нема таков човек во кој не би постоела вистинска човечка длабочина, дека нема таков човек во кој не би можело да се познае она што е добро и достојното во него. Кон таквото уверение ние приоѓаме во сите области на животот. На пример, сега во сите (развиени) земји од светот се одвива една голема трансформација на затворскиот систем. Порано престапникот го затворале во затвор за да го оддалечат од човечкото општество; тој бил отсечен дел. Сега под затвор сѐ повеќе се подразбира место каде што на престапникот може да му се помогне да стане човек. Значи, таквиот однос преставува вера во човекот. Оваа вера не се заснова на очигледност; често човек преку очевидноста мора да погледне некаде во длабочините и да открие нешто што како на изглед да не постои. Во Евангелието има два раскази, кои многу јасно го покажуваат односот на Христос кон човекот, Неговата вера во човекот.
Првиот случај го наоѓаме во Евангелието по Јован, во осмата глава. Тој е расказ за тоа како при Спасителот довеле жена фатена во прељуба. Очигледноста била против неа, таа била фатена во прељуба, подлежела на осуда и строга казна. Христос не ја осудил. Он ја осудил нејзината постапка; не ја прифатил како прељубница, туку се загледал во длабочината на нејзината душа и во неа видел можност за нов живот; Он во оваа прељубница проѕрел чистота што во неа не умрела. Кога оваа жена застанала пред судот, кога открила дека нејзиниот грев значи смрт, таа, конечно, се освестила. Во тој момент, сѐ што и зборувале: дека гревот убива, дека гревот уништува – станало реалност: таа згрешила и неа сега, според тогашниот закон, требало да ја каменуваат. Таа сфатила дека, доколку одново ѝ биде даден живот, повеќе никогаш нема да посегне кон тоа што само по себе носи смрт. И Христос го проѕрел тоа. Тој се обратил кон луѓето наколу и рекол: „Кој е без грев, нека го фрли првиот камен!..“ И сите заминале. А кога Христос останал Сам со таа жена, Он ѝ рекол: „Каде се тие коишто те осудуваа?“ – „Си заминаа“ – одговорила таа. – „Ни Јас не те осудувам; оди и не греши повеќе“.
Господ Исус Христос и жената фатена во прељуба
Со тој пример гледаме како Христос умеел да се вгледа во човекот и да ги согледа сите негови можности, кои како да биле сокриени со постапките на тој човек.
Другиот расказ е, исто така, впечатлив: средбата на Христос со апостолот Петар, откако овој поради страв три пати се одрекол од Него, плашејќи се. Христос не го прашува: „Не ти е ли жал за тоа што го стори?“ Он му вели: „Ме љубиш ли?“ И Петар од душа одговара: „Да, Господи, Те сакам!“ Но Господ три пати го поставува тоа прашање. И одеднаш, осознавајќи го значењето на тие три прашања, сфаќајќи дека сета очигледност е против него, Петар вели: „Ти сѐ знаеш, Господи! Ти знаеш дека Те сакам!“ И Христос го прима повторно помеѓу Своите ученици.
Умееме ли ние вака да постапуваме? Зарем можеме да поверуваме дека човекот кој постапил спрема нас лошо, има право да каже: „Да, јас тебе те сакам! Во мене нема храброст, нема длабочина, нема доволно умствени сили, но јас тебе сепак те сакам“ – и сѐ е возможно.
Кога би можеле и ние така да се однесуваме едни кон други! Кога би можеле еден на друг да си веруваме, да не би биле заслепени ниту од грешките на луѓето, ниту од нивните постапки; да не би нѐ заглушувале нивните зборови, туку молчаливо да се загледаме во човечката душа и да ја наѕреме во неа можната човечност, можното човечко величие и, соодветно, да му понудиме на човекот нов живот, да му го предложиме нашето доверие – и да го повикаме да живее во полната мера на своето човечко достоинство! Кога би можеле ние така да се однесуваме еден кон друг, сѐ би било возможно меѓу луѓето, би се преобразиле и нов живот би настанал за човештвото.
После претходната беседа ми беше поставено прашањето: „Што ако човек рече: кај мене твојата доверба и вера во мене ги надминуваат моите сили? И јас би сакал да одговорам на ова прашање, бидејќи е многу важно.
Вообичаено ние страдаме поради тоа што во нас не веруваат. Ние чувствуваме дека во нас има некакви можности, но за да ги оствариле нам ни е потребна поддршка од срце коешто верува во нас, човечка љубов, човек кој би рекол: „Да! Не плаши се! Ти можеш себеси да се оствариш!“ Но, понекогаш, кога ни е дадена таква доверба, кога таа ни е подарена, нам одеднаш ни изгледа страшно: „А што ако ја изневерам оваа доверба? Што ако ништо не ми успее, што ако вртлогот на моите мечти во мене се расее како магла кога изгрева сонцето? Што ќе биде тогаш? Зарем потполно да ја изгубам довербата, почитта, можеби, дури и љубовта на тие коишто толку се надеваа во мене?
И ова на човекот често му пречи. Но нас, можеби, уште повеќе ни смета тоа што многу често, кога друг човек ни ја подарува својата доверба, тој како да верува во невозможното, како да не го зема предвид тоа што јас сум просто обичен, нормален човек. Нам ни се чини дека тој на се сѐ надева: дека ние небаре можеме да направиме сѐ, сѐ без ограничување, безусловно сѐ. И тогаш сфаќаме, од една страна, дека тоа е невозможно; и се плашиме да се врземе за тоа; а од друга страна, кога се грижиме тоа да го оствариме, се открива дека ние не можеме да се покажеме на висината на таа „безумна“, „непромислена“, „безусловна“ доверба што ни била дадена. И еве тука две страни.
Од едната страна, оној којшто му дава доверба на друг, кој како подарок, како вдахновение, му ја принесува својата вера, тоа треба да го прави промислено, разумно, мудро; а од друга страна, човекот кому таа вера му се дава, должен е да биде трезвен, свесен и да ги вложи сите усилби за творечки да го оствари своето призвание, и уште да знае дека во него има некакви ограничувања. Овие ограничувања не секогаш можеме да ги откриеме пред да започнеме да се трудиме. Само кога ќе пристапиме кон изучување на некоја наука, кон читање на некоја книга, кон какво и да било дело, ќе видиме колку ние можеме да оствариме и каде завршуваат нашите можности. Но мораме да почнеме. И не смееме да се плашиме во моментот кога ќе дојдеме до границата на своите можности, затоа што – и ова е многу важно – довербата што ни е дадена, верата што во нас се вложува, се однесува не кон тоа ние да оствариме сѐ што на човекот му е возможно воопшто, туку кон тоа ние да се оствариме себеси колку што е можно подобро.
Во оваа смисла е приказната на Христос за талантите. Зборот „талант“ (талент) низ вековите стекнал специфично значење. Сите ние знаеме што е талант кога станува збор за музиката, ликовната уметност, книжевноста; меѓутоа Христос не говорел за тоа. Во Негово време талантот бил паричната мера.
Значи, на некој човек му дале влог и му предложиле да ја реализира оваа парична мерка, да постигне сѐ за што е способен. Овој човек може да ги вложи сите усилби и ако е исклучително надарен, тој може да го удвои или утрои тој дар што му е даден. Ако е помалку надарен, тој ќе постигне барем нешто. Но тој никако нема право да го направи тоа што го направил најненадарениот од трите личности за кои говори приказната. Тој се уплашил: „Што ако јас тоа што е вложено во мене, тоа што ми е дадено, го изарчам, го изгубам, и што ако за тоа треба да одговарам?“ – и го погребал; т.е. просто го одложил настрана, го закопал, го завиткал во марамче. А кога дошло времето на судот, кога дошло времето на давање сметка, кога сите застанале пред господарот, се покажало дека сите по нешто добиле – само тој не добил ништо. И не бил осуден за тоа што не донесол добивка, профит за својот господар; бил осуден затоа што се исплашил и не се решил да направи нешто, не се одлучил за ништо.
Пренесувајќи ја оваа слика во нашиот обичен живот, ние можеме, се разбира, талантот за кого говори приказната да го разгледуваме како дар во областа на уметноста, книжевноста и поезијата, но тоа е ограничено поимање. Во основа, всадениот во нас талант е сето она за што сме способни, целото богатство, сета разновидност, целата убавина на нашата сопствена личност. Можеме ли да ја оствариме или не? Можеме; сите можат, секој може да оствари сѐ за што му фаќа духот, храброста, вдахновението. И во тоа е центарот на тежината, во тоа се состои целото прашање. Должни сме така да веруваме во човекот, да му подариме таква доверба, така да го надахнеме, што тој да пронајде во себе храброст, јунаштво, радост и творечка радост за да се оствари себеси. Иако тој не е гениј, а е човек; иако со ништо не се истакнува – но нека биде самиот себе, толку целосно и прекрасно, колку што му е достапно. И тогаш ние нема да возложуваме врз него тешко бреме, нема да ставаме на него тежина што тој никако не ќе може да ја понесе, затоа што нема да побараме од него да стане она што никогаш, дури ни во сон не може да биде, туку ќе му велиме: „Гледај, во тебе има такво богатство! Оствари го!“ Но тој ќе рече: „Па, каде е тоа богатство, какво е тоа?“ – „Ти немој да мериш. Просто постани творечки самиот себе, тоа што си. Каде што не фаќа умот – исполнувај со срцето; каде што не фаќа силата, исполнувај со пријателство. И ќе увидиш: тоа што не можеш да го направиш сам, во соработка со другите, заедно со други луѓе, можеш да го оствариш и можеш да дадеш допринес во заедничката ризница на луѓето“.
И ете, ако ние така со вера припаѓаме кон човекот, можеме да го вдахновиме и нема да ја уништи својата вера и човекот ќе израсне во своја мерка на креативност и радост.
Во еден од расказите на германскиот писател Бертолд Брехт има приближно ваков дијалог. Го прашуваат еден човек: „Што правите вие кога сакате некого?“
– Јас, – одговара тој – составувам проект за него.
– Проект? А што понатака?
– Понатака се трудам тие да се совпаднат.
– А кажете: кој или што треба да се совпадне со она другото: човекот со проектот, или проектот со човекот?
– Се разбира – одговара господинот Кернер – човекот треба да се совпадне со проектот.
Луѓето често мислат дека ваквиот пристап е вера во човекот; дека е можно да се проучи човекот, дека може да се размисли за него, дека во него може да се видат сите негови способности, дека може да се состави проект и потоа да се принуди човекот да одговара на тој проект. Тоа е грешка и злочин што го прават и одделни луѓе во семејствата, и човечките општества, и идеолошките групации, како на луѓето коишто веруваат, така и на тие што не веруваат. Во семејствата ова понекогаш достигнува до трагични димензии. Родителите однапред знаат во што е среќата на нивните деца и ги присилуваат да бидат среќни онака како што ним им се чини дека треба да бидат среќни. Ова, исто така, се однесува и на мажот и на жената; ова се однесува и на пријателите: „Не, јас знам што е за тебе пополезно, знам што е за тебе подобро, ќе видиш како сѐ ќе биде добро“. И несреќната жртва на таа убиствена, задушлива, распарчена душа и живот на љубовта, понекогаш е готова да моли : „А да престанеш ти да ме сакаш, туку да ми дадеш слобода?!“
Во човечкото општество тоа често добива потрагична форма, кога или мнозинството, или каква-годе доминантна група му наметнува на секој човек поодделно, или на цела друга група, свој печат, бара сите да одговараат за дадениот проект. Луѓето кои тоа го прават, секогаш мислат дека тие веруваат во човекот, дека увиделе како тој може да стане голем, значаен; мислат дека тој не верува во себе, а доколку би поверувал во себе вистински, тој би разбрал и би ги следел нивните диктати. Всушност, ваквиот пристап е одрекување на секаква вера во човекот. Овој пристап се заснова на тоа што после умствената, клиничка, ладна анализа на човекот или состојбата, од сите собрани податоци се прави слика било за човекот, било за општеството, или човештвото во целина. И затоа, тоа несреќно општество, или човештво, или човек, се грижат да возат по планот. Но притоа се заборава дека верата во човекот се карактеризира имено со тоа – што ние сме уверени дека надвор од она што ние веќе сме го узнале за човекот, надвор од она што ни е видено, што ни е возможно да го разбереме, во човекот суштествуваат такви длабочини кои ни се недостижни: толку длабок, многу длабок хаос, за кој некогаш пишувал германскиот философ Ниче: кој во себе не го носи хаосот, тој никогаш нема да создаде ѕвезди.
Ете таков е пристапот на господинот Кернер, за кого зборува Брехт – ја одрекува, имено, можноста на творечкиот хаос; не хаос во смисла на безнадежен поредок, туку хаос во смисла на уште неоформено битие, во смисла на виорни длабочини, од кои постепено може да израсне строј и убавина, осмисленост. Оваа вера во човекот го зема предвид тоа што човекот останува тајна за набљудувачот, особено за умствениот набљудувач, затоа што вистинското видение на човекот доаѓа не од умот, ами од срцето. Само срцето во суштина е спознателно и му разоткрива на умот такви длабочини што тој не може да ги постигне; вистинската вера во човекот ја зема предвид можноста за тие длабочини, притаените можности во нив и очекува дека неочекуваното, невозможното може да се случи.
Едно нешто се случува речиси секогаш. Ние на човекот му даваме слобода и истовремено му ја подаруваме нашата доверба, го збогатуваме со нашата вера, го вдахнувавме со таа вера. И често се случува во тој процес на останување сам со себе, човек да се одврати од неговиот вдахновител и неговата поддршка; и не само да се одврати – периодично нему му е неопходно да се откаже од него, тој е должен да ја изгради својата личност, својата самостојност, одделувајќи се од дотогашните односи. И човекот којшто оди на тоа да би вдахнал некого – било да е тоа дете или возрасен, општество или црковност – на творечка вера, должен е да биде подготвен на тоа што од него ќе се одречат. Тој е должен да ја испитува својата вера во човекот токму во тој момент, не сомневајќи се, не колебајќи се, не одвраќајќи се, а примајќи го како радосно откритие фактот што почнува да расте самостојно битие и што човекот, кој дотогаш зависел од него, макар од неговата доверба и вера во него, сега ја брка таа зависност. И ако човекот, кој на почетокот вдахнувал друг, обдарувајќи го со својата вера, ќе возмогне да остане во верата тогаш кога ќе стане излишен за некое време во тој процес на реализирање; ако возмогне да се откаже од насилието на власта, убедливоста, или дури од мекото – а понекогаш толку жестоко! – насилие на љубовта, тогаш тој самиот станува човек во полна смисла на зборот, или во секој случај, во попотполна смисла на зборот.
И така, излегува дека за да се верува во друг човек, потребно е да се верува смело, творечки во самиот себе, и дека ако ние не веруваме во самите себе, ако не веруваме во тие длабочини, од кои може да израсне нешто незамисливо големо, тогаш ние не можеме на друг да му даруваме слобода, којашто би му овозможила да стане самиот тој, неочекуваниот и непостижен човек, кој ќе даде нов придонес – не препишан, туку личен, сопствен и творечки – во животот на општеството и во судбината на човештвото.
Како што веќе кажав, не можеме да веруваме во друг човек доколку не веруваме во самите себе. И еве, се поставува прашањето: што е верата во себе? Професионално, повеќето луѓе од секојдневниот живот ќе одговараат: да веруваш во себе – тоа е да бидеш уверен дека ако ја присилиш својата волја, ги собереш сите сили на умот, можно е да се добие нешто добро – внатре, во границите на возможното. Таквата вера во себе, којашто некаде се граничи со самодовербата, лесно преоѓа во неа, и на крајот, тоа не е вера во себе, туку увереност дека опкружението ќе се повини на нашето усилие; во некои аспекти тоа е увереност дека во мене има доволно сили да ги пробијам и изменам луѓето коишто ме опкружуваат, или околностите со кои се среќавам.
Вистинската вера во себеси – тоа е увереност дека во мене има нешто што јас не го знам, што е тоа за мене самиот недостижно, што може да се открива и да дојде до некаква мера на полнота и совршенство. Самоувереноста се заснова на познанието на самиот себе, може да биде на некакво преувеличено самооценување; а верата нема потреба од никаква самооценка, затоа што нејзин предмет е токму тајната на човекот. Кога велам тајната на човекот, сакам да го кажам тоа не дека во секој човек има нешто притаено, туку тоа дека секој човек е постојана динамика, постојан живот, постојано движење и творење и што во ниеден момент, ниту самиот човек, ни некој друг не може да го замрзне, да ја запре таа динамика за да се загледа во неа; динамиката не може да замрзне: човекот е динамичен секогаш и секаде.
И еве, верата во човекот, во самиот себе – тоа е вера дека во мене, во секој човек суштествува непобедлива динамика на животот и дека единствено што може да попречува оваа динамика да се оствари и оприсутни во реалноста, е мојот кукавичлук, мојата нерешителност, а во никој случај не се околностите што ме опкружуваат. Околностите, какви-годе и да биле, добри или лоши, колку и сурови да би биле, колку и да би биле направени да го скршат човекот, претставуваат само повод за таа внатрешна, творечка динамика да се себеизрази на нов начин, поинаку, неочекувано – но, во секој случај, да се изрази себеси и ништо друго. Верата во себе е увереност во оваа внатрешна, таинствена, творечка и, најпосле, победничка динамика. Верата во себе поради тоа ја содржи увереноста дека во секој човек, и во мене покрај другите, има област којашто е за мене самиот недофатлива; и дека, бидејќи од ден во ден ќе бидам самиот јас, што е можно посовршено, што е можно поискрено и повистинито, почесно, посмело и попожртвувано, на крајот на краиштата, ќе откривам и придвижувам нови и нови сили, коишто со ништо не ќе можат да бидат запрени.
Но тоа не е слеп процес, во него мора да има поглед; човекот во својот постанок треба, исто така да се набљудува себеси – не кукавички, не со неспокојство, не треба да си го поставува на себе прашењето: „Дали сум јас оној којшто на крајот треба да станам или сакам да бидам?.. – туку со жив интерес, како набљудувач којшто набљудува процес и го зема предвид, се обидува да го употреби, приложи, примени сѐ што влегува сега во неговото видно поле. Ова значи дека човекот мора да се научи да се преслушува себеси, пред сѐ, гласот на својата совест, онаа вистина што ја има во него, зашто ако гласот на совеста, гласот на вистината е заглушен, тој никако и никогаш не ќе може да биде заменет ни со законитост, ни со условност, ниту со човечки правила. Понатака, човекот треба да го преслушува гласот на животот, она на што животот го учи: животот на поединиот човек кој е покрај него, животот на општеството, животот на народот, животот на човештвото, биолошкиот живот. И најпосле, верникот несомнено треба да го наслушува гласот на Самиот Бог, изразен во Светото Писмо, кој звучи погласно, поправедно, повистинито отколку неговата сопствена совест.
Сето ова му дава можност, заслушувајќи и вгледувајќи се во себе, да ги открие во себе тие длабини и да ги примени во животот. Во овој процес човекот е должен, како што кажав претходно, да собере многу смелост, навистина многу храброст, затоа што тој процес е борба на животот против зачмаеноста, борба на творештвото против сѐ што го убива творечкото, борба на совеста против она што несовесно се обидува да го гради животот.
Тоа бара храброст – да; но заедно со неа и огромно смирение и послушание; не во смисла дека треба да се потчинуваме, туку во смисла дека треба смирено и послушно да се препуштаме на законот на животот и да бидеме подготвени да живееме дури и по цена на нашата смрт. Ова може да се чини како чуден и бесмислен израз, но во устата на верникот не е ни чудно ни бесмислено, затоа што животот за својот идеал може да го положи само оној којшто верува во животот и не верува во победата на смртта; оној кој верува дека победува животот и дека смртта никогаш нема да победи; оној кој може да љуби со сета душа, со сето срце, со сиот ум, со сета волја, со сето свое тело. Само оној човек во кого животот ја победил смртта може да го даде свој живот, примајќи привидна победеност, скрушеност и смрт, но знаејќи дека внатрешно, суштински победил тој. Еднаш бил пронајден натпис во Шлиселбуршкиот затвор: „Со Христос и во затвор сме слободни, без Него – и на слобода сме во затвор“. Еве, овој контраст на победоносниот живот и привидната смрт се јавува како карактерна црта, вистинска вера на човекот во себе – не самоувереност, туку вера во непобедливата динамика на животот, чиешто конечно име е – Бог.
Управуваше мудро и ревносно со Светата Црква како најголем цариградски архипастир. Кога Лав Ерменин стана против иконите, тој му се спротивстави на царот и прво го советуваше, но потоа го разобличи. Заради ова нечестивиот цар го протера на островот Проконис.
На тој остров имаше манастир којшто самиот Никифор го беше изградил во чест на свети Теодор. Таму овој исповедник на православната вера помина тринаесет години, а потоа се упокои во Господ во 827 година. Откако изгинаа сите цареви иконоборци и на царскиот престол седна Михаил со мајка му Теодора, а на патријаршискиот беше вратен патријархот Методиј, тогаш (846 година) моштите на свети Никифор ги пренесоа од Проконис во Цариград и прво ги положија во црквата Света Софија од која беше прогонет за време на животот, а потоа во црквата на светите апостоли. Главното празнување на овој јерарх е на 2 јуни, а на 13 март се празнува откривањето и преносот на неговите нетлени мошти.
Свети Никифор е прогонет од Цариград на 13 март, а по деветнаесет години на истиот датум во престолнината ги донесоа неговите свети мошти.
Oвие маченици пострадаа за време на прогонот на христијаните од императорот Декиј (249-251), во Смирна, во тоа време знаменит трговски град, на источниот брег на Егејското море. Смирнската Црква е основана од светиот апостол Јован Богослов и се прославила со мажественоста на исповедниците на верата Христова. Откако дознаа за почетокот на прогоните, мачениците почнаа да се подготвуваат за страдање, со пост и удвоена молитва.
Светиот Пиониј, кој беше свештеник, зема три вериги и ги стави врз себе и врз Асклипиад и Сабина. Светите маченици беа фатени од гонителите на 23 февруари, во денот на споменот на светиот Поликарп, епископ смирнски (+167), што било празничен ден за сите христијани во Смирна. Во затворот ги сретнаа презвитерот на соборната црква во Смирна, Лин и една жена по име Македонка, од селото Карина, кои исто така беа затворени заради исповедање на Името Господово. Многумина верни ги посетуваа светите исповедници во затворот, носејќи им кој што може, но сето тоа затворениците им го раздаваа на стражарите.
Кон Пиониј доаѓаа и некои што порано биле христијани, но од страв да не бидат мачени се согласиле да им принесат жртва на идолите, и тие ги просеа неговите молитви. Пиониј горко плачеше заради нивното малодушие и ги уверуваше „не очајувајте, браќа, иако направивте тежок грев, покајте се искрено, и повторно обратете се кон Христа со целото срце“.
После многуте измачувања, на 2 март 250 година, светиот маченик го распнаа на крст и околу него поставија дрва и ги запалија. Кога огнот догоре, сите го видеа телото на светителот сосема неповредено, дури ни косата на неговата глава не беше изгорена. Лицето негово светеше со Божествена благодат. Светиот Пиониј е оној кој го напиша житието на светиот Поликарп смирнски.
Синоќа започна Рамазан, светиот исламски месец на постот, во кој муслиманите во следните 30 дена ќе се воздржуваат од храна и пиење од изгрејсонце до зајдисонце.
Верниците ќе се молат во одредено време за нивно физичко и душевно прочистување, ќе го читаат Куранот и ќе донираат средства во добротворни цели, а членовите на семејството и пријателите ќе се соберат на ноќна трпеза.
Повеќе од 1,8 милијарди муслимани, кои сочинуваат околу една четвртина од светската популација, се очекува да го слават Рамазан. Исламот го следи лунарниот календар, така што Рамазан започнува една и пол недела порано секоја година.
Постот е еден од петте столбови на исламот и е задолжителен за сите муслимани, иако има исклучоци за малите деца и болните и за жените кои се бремени или дојат. Оние кои патуваат се исто така ослободени, вклучително и спортистите кои учествуваат на турнири надвор од нивниот град.
Христијански обичај е во првата година од својот брак на 22 март младите да слават Младенци. Денеска, во црква се носат свеќите од венчавката за да се догорат.
Навечер обично доаѓаат најблиските за да честитаат. Во некои краишта на денешен ден се оди на гости и во семејствата кои имаат новороденче.about:blank
Празникот на пролетта 22 март младите брачни парови го празнуваат како свој ден, како ден на младоста, љубовта и убавината. Истиот ден Светата православна црква го празнува споменот на четириесетте војници од Севастија кои маченички загинале за христовата вера.
Житијата за Светите четириесет маченици како и повеќето народни преданија за нив меѓусебно малку се разликуват, но во сите се зборува дека четириесетте војници од Севастија маченички загинале не откажувајќи се од христијанската вера. Во 320 година четириесет војници од еден полк во Севастија је одбиле наредбата да се поклонат пред римските идоли и да им принесат жртви. Кога изјавиле дека тоа го прават бидејќи веруваат во Исуса Христа најпрвин биле повикани кај градоначалникот и биле убедувани да се откажат од христијанството и да му се вратат на идолопоклонството, а кога тоа го одбиле биле затворени, мачени и изведени пред суд. Биле осудени цела ноќ да стојат во вода што смрзнува. Во близината имало бања со топла вода, а на војниците им било речено дека ако некој се предомисли и се откаже од Исуса Христа да појде во бањата каде што го чекаат топла вода и вкусни гозби. Но момчињата храбро ги издржувале страдањата, молејќи се на Исуса и меѓусебно храбрејќи се. Само еден од нив не можејќи да издржи во водата што смрзнувала тајно го напуштил базенот и се упатил кон бањата, но на самиот влез во неа починал.
Ноќта сите стражари заспале, само еден останал буден. Во еден момент тој забележал светли венци над главите на војниците и бидејќи бил христијанин веднаш влегол во водата молејќи го Бога и нему да му даде таков венец. И навистина набргу над сопствената глава забележал ист таков венец. Утрото измрзнатите војници ги натовариле на кола и ги одвеле надвор од градот каде што ги запалиле.
Како што запишал фолклористот Марко Китевски, денешниот ден во повеќе краишта на Македонија е поврзан и со враќањето на птиците преселници, а извесен број обичаи и верувања се поврзани со растенијата. Еден дел од нив, вели Китевски се поврзани со споменот за Светите 40 војници од Севастија, а другите со пролетната рамнодневица, со денот на пролетта и повторното оживување на природата.Содржината продолжува после огласот
Денес многу од овие обичаи се заборавени. Но сепак празникот Младенци е целосно посветен на младите, на младоста и љубовта, и со него се поврзани многу желби за среќен брак и убава иднина. Од понов датум е обичајот на Младенци да се оди на гости и да се носат подароци кај младите што стапиле во брак меѓу двата празника.
Кога првиот царски советник, Тарасиј, од мирјанин беше избран за патријарх Цариградски, тогаш заедно со него примија монашки чин многумина од неговите пријатели и приврзаници од световниот сталеж. Меѓу нив беше и овој Теофилакт. Тарасиј го испрати за епископ во Никомидија. Како епископ Теофилакт му беше добар пастир на словесното стадо и се покажа необично преисполнет со милосрдие кон неволните и кон бедните. По смртта на свети Тарасиј патријаршискиот престол во Цариград го зазеде некој Никифор, а малку подоцна Лав Ерменин седна на царскиот престол. Овој цар беше иконоборец и како таков покрена цела бура во Црквата Христова. Иако иконоборната ерес беше проколната на Седмиот Вселенски Собор, овој цар сепак ја воспостави и сакаше со неа да го замени Православието. Светиот Теофилакт во лице му се спротивстави на царот, па кога царот не попушти, Теофилакт му рече: „На тебе цару ненадејно ќе дојде лута погибел и од неа не ќе можеш да се избавиш ниту да побегнеш“. За овие зборови свети Теофилакт беше тргнат од епископската столица и испратен во ропство, каде помина триесет години трпејќи многу маки и понижувања. Најпосле Му ја предаде својата света душа на Господа, околу 845 година.
