Големиот христијански празник – Водици, се слави на 19 јануари, со традиционално фрлање за Светиот крст.
На овој ден се слави споменот на Христовото крштевање на реката Јордан и Божјиот изглед во форма на гулаб и глас: „Ова е мојот Син и Него послушнете го“.
На Богојавление, 19 јануари, завршуваат некрстените денови. На овој ден се осветува вода во сите цркви и храмови. Тоа е свечен обред на кој, скоро редовно, присуствуваат многу луѓе, кои носат осветена вода во своите домови, бидејќи оваа Света вода – Богојавленска, се чува во секој дом во текот на целата година како големо светилиште, и се користи само при голема потреба (болест, вознемирување од зли духови).
Богојавление е еден од најголемите христијански празници и соодветно на тоа, се развиле многу народни обичаи поврзани со самиот ден, како и ноќта пред Богојавление.
1. Отворање на небото
Ова е најпознатиот обичај поврзан со Богојавленската ноќ. Имено, се верува дека еден ден пред Богојавление, точно на полноќ, се отвораат небесата. По тој повод, треба да се погледне во небото и да се замислат желби за кои се верува дека сигурно ќе се остварат.
2. Огледала под перницата
Вообичаено е невенчаните девојки да ставаат огледала под перниците ноќта пред Богојавление, бидејќи се верува дека така ќе го сонуваат младичот со кој ќе стапат во брак.
3. Вода од извор
Во некои делови, вообичаено е младите девојки да одат на недопрен извор на вода утрото на Богојавление, да фрлат неколку зрна пченица или некои други житни култури во неа и да кажат: „Како што поминува водата, така ќе се бере и жетвата на нашите полиња“. Потоа ја полнат водата и ја носат до своето домаќинство. На некои места, сè уште е зачуван обичајот на семејството да пие малку од таа вода преку секира, бидејќи се верува дека на тој начин ќе се избегнат расправии меѓу нив.
4. Предвидување на времето
Обичај е некаде постарите жени да ги земаат предвид временските услови на Богојавление и со тоа да предвидат каква ќе биде годината. Ако, на пример, има мраз и снег на тој ден, се верува дека годината ќе биде плодна, а ведро време најавува сува година.
Бадник – ден пред големиот христијански празник Божиќ! Утрото вообичаено и традиционално започнува со „Коледе. Но според сите толкувања на обичаите, Бадник е празник кој се прославува во кругот на семејството.
Традиционално, во Македонија семјството се собира на вечера на Бадник. Се подготвува богата трпеза исклучително со посна храна: питулици, сарма, грав, компир, риба, зелник, овошје … и се’ што асоцира на богат род на земјоделските култури во следната година. Обичај е по вечерата софрата да не се крева, туку така заедно со храната да остане цела ноќ.
На Бадник во секоја куќа се меси кравајче, пита или погача во која се става паричка. Вечерта кога сите ќе седнат на вечера, домаќинот, откако ќе се прекрсти и ќе ја благослови трпезата, го крши кравјачето на толку делови колку што има членови семејството, оставајќи уште дел за Бога и за куќата. Сите присутни во својот дел од кравајчето ја бараат парата, и оној што ќе ја најде се смета за најсреќниот во годината што претстои. И за овој обичај постојат варијации во спроведувањето во различни краишта на Македонија. Некаде, најмногу во западна Македонија, овој обичај со паричка во лепчето се прави за Василица.
Истражувачите сметаат дека во претхристијанскиот период, овој ден бил празник поврзан со враќањето на Сонцето од јужните напоредници, по зимската краткоденица. Раѓањето на новото Сонце значело и раѓање или обновување на животот. Подоцна, христијанската црква го презела овој празник и симболично го поврзала со Христовото раѓање. На прекорот дека Христијаните започнале да го празнуваат денот на Сонцето исто како и паганите, Свети Августин одговорил: „Ние го празнуваме не како неверниците заради Сонцето, туку заради оној што го создал Сонцето“.
На Божик се оди во црква и се врши причестување со земање нафора и вино, кои ги симболизираат Исусовото тело и крв. Со овој чин завршуваат божикните пости и верниците што постеле веќе можат да се омрсат на божикниот ручек.
Свети Никола е слава на непроменлив датум – 6 декември според стариот, или 19 декември според новиот календар, на денот кога светителот починал во 343 година.
Свети Никола се празнува и на 22 мај, во спомен на денот во 1096 година кога неговите мошти биле пренесени од Миро во Ликија во тогашниот православен Бари, Италија, и положени во црквата Свети Јован Претеча, која набрзо станала зборно место за аџии. Три години подоцна, граѓаните на Бари изградија прекрасна црква во чест на Свети Никола.
Свети Никола, архиепископот Мирликиски, се празнува низ целиот христијански свет. Во земјите од Западна Европа се слави како детски празник, бидејќи тогаш децата, доколку биле послушни, добиваат подароци. Тој е покровител на градот Амстердам.
Свети Никола е роден во градот Патара во областа Ликија во Мала Азија, од родителите Теофан и Нона, во времето на римскиот император Валеријан.
Уште како дете Никола покажувал необични ментални дарови. Кога пораснал и отишол на училиште, сакал да влезе во свештенството, па неговиот вујко, архиепископот, го „произвел“ за свештеник на градот Мир.
Поделен имот на сиромашните Својот духовен живот го започнал во манастирот Нови Сион, каде што се замонашил. По смртта на неговите родители, целиот наследен имот го подели на сиромашните.
Според традицијата, предводен од чудесен глас, отишол кај народот да шири вера, правда и милосрдие и веќе со својата појава донесе утеха, мир и добра волја. Свети Никола паѓа за време на големиот божиќен пост, па верниците подготвуваат само риба и друга посна храна.
Луѓето веруваат дека Свети Никола ноќта пред празникот ги посетува добрите деца и им дели подароци. И денес многу деца ги чистат чевлите и ги ставаат во прозорците, очекувајќи подарок од светецот.
Во некои краишта е задржан обичајот за подарување на децата на денешниот празник бидејќи Свети Никола е и нивен покровител.
Според традицијата, на овој ден никогаш не треба да перете алишта, да ја чистите куќата или да работите било какви домашни работи.
Како правилно да се означи Освен на божествената богослужба, пред да се исече празничниот колач, се пее тропар посветен на светителот и се чита молитва посветена на него. Затоа, не заборавајте да го пеете овој тропар во вашите домови, собрани околу трпезата и да му заблагодарите на Свети Никола што се удостои да го слави неговото име во здравје и заедништво. Еве како да го направите тоа:
„Правилото на верата и лицето на кроткоста, воздржаноста на учителот, објави му го на своето стадо, колку е посилна вистината: затоа стана поскромна, повисок од сиромашните, побогат од сиромашните, Свети Никола, моли се на Христа Бога, спаси ги нашите души. Амин.”
„Како правило на верата и пример за кротост, покажете му ја на вашето стадо вистинитоста на работата. Затоа со смирението си стекнал висина, а преку сиромаштијата богатство, оче архиепископи Николае, моли Го Христа Бога да се спасат нашите души. Амин.”
Дали знаевте? – Свети Никола е таканаречениот чадор, монашка слава на Српската патријаршија.
– Свети Никола веќе се сметаше за светец за време на неговиот живот. Според верувањата, тој може да излечи секаква болест.
– Според преданието, се верува дека Свети Никола го вратил видот на Стефан Дечански, а со тоа овој српски крал и ја подарил иконата на овој светител на црквата во Бари, на која денешното претставување на овој светец, прифатено низ целиот светот, се заснова. Според преданието, на таа икона верно бил пренесен ликот на светителот нацртан на соборот во Никеја, а оваа српска икона се сметала за чудотворна. И денес стои над големиот преподобен трапез што го покрива гробот на Свети Никола, а е изработен од сребро подарено од кралот Милутин.
– Принцот Милош Обреновиќ го прослави Свети Никола по сите народни обичаи, а додека започнуваше празнувањето пукаа топови и ѕвонеа црковните ѕвона.
– Никола е најпопуларното машко име за момчиња во Србија, па многу мажи во Србија го слават својот именден на Денот на Свети Никола. Како и многу Николина.
Пченицата треба да се засади на Свети Никола, за да порасне до Божиќ.
Македонската православна црква утре, 8 ноември, го празнува денот на Светиот великомаченик Димитриј, во народот познат како Митровден.
Како и со повеќето празници, така и Митровден се поврзува со народни обичаи и верувања кои потекнуваат од античко време, а едно од нив е дека во пресрет на овој празник треба да бидете дома.
Нашиот народ верува дека на Митровдан секој треба да остане дома и дека ова не е ден за примање гости. Ова не важи за оние кои слават или одат да слават со роднини или блиски пријатели, но мора да преноќат и дома. Се верува дека оној што ќе ја помине Митровденската ноќ надвор од својот дом, цела година ќе ја помине ноќевајќи и „прикрадувајќи“ по туѓи куќи.
Дополнително, постои верување дека на Митровдeн не треба да се караат децата, колку и да згрешиле, бидејќи тогаш наводно цела година ќе бидат палави. На овој ден, жените не ги допираат вретеното, чешлите и ножиците.
Син Алфеев и еден од Дванаесетте големи апостоли. Роден брат на евангелистот Матеј. Сведок на словото на вистината и на чудата на нашиот Господ и Спасител Исус Христос, сведок на Неговото страдање, Воскресение и Вознесение. По слегувањето на Светиот Дух на Педесетница, на апостолот Јаков му падна во дел да го проповеда Христовото Евангелие во Елефтеропол и околните места, потоа во Мисир, каде што и пострада за својот Спасител. Со голема сила и на збор и на дело Св. Јаков ја разнесуваше благовеста за воплотениот Бог Слово, уривајќи го идолопоклонството, од луѓето изгонувајќи ги демоните, лечејќи секаква мака и болест со името на Господ Исус Христос. Неговиот труд и неговата ревност беа крунисани со голем успех. Многумина незнабожци поверуваа во Господа Христа, се основаа и устроија цркви, беа поставени епископи и свештеници. Пострада во Мисир, во градот Острацин, распнат на крст од незнабожците. Така овој голем и прекрасен апостол се пресели во Небесното Царство, за со Царот на славата да царува бесмртно.
Тропар Славата Божја која небесата ја вознесуваат, ја возвестуваше ти о апостоле и мачениче Христов Јакове, проповедајќи ја науката за бесмртноста и слободата, ја посведочи љубовта која како благодат се излива на родот човечки, а на тие кои ќе поверуваат им носи спасение. Моли се, свети апостоле, да го запазиме печатот на крштението неповреден.
Според календарот на МПЦ (Јулијанскиот календар) денеска е 19 август. Денеска е Св. маченик Андреј Стратилат.
Беше офицер-трибун во римската војска во времето на царот Максимијан. Роден е во Сирија и таму беше на служба. Кога Персијанците го загрозија со војска римското царување, на Андреј му беше доверена војска во борба против непријателите. Во таа прилика, го произведоа за војвода-стратилат. Бидејќи беше потаен христијанин, иако уште некрстен, Андреј се понадева во живиот Бог и од мнозинството војници ги избра само најдобрите и со нив појде во битка. Пред битката им рече на своите војници дека ако сите Го повикуваат напомош единствениот вистински Бог Господ Исус Христос, нивните непријатели како прав ќе се распрснат пред нив. И навистина, сите војници вдахновени од Андреј и од неговата вера Го повикаа напомош Христа и извршија јуриш. Персиската војска беше наполно сотрена. Кога победоносниот Андреј се врати во Антиохија, некои завидливци го обвинија како христијанин и царскиот намесник го повика на суд. Андреј отворено ја изјави својата непоколеблива вера во Христа. По тешки измачувања намесникот го фрли во затвор и му пиша на царот во Рим. Знаејќи го угледот што го имаше Андреј кај народот и кај војската, царот му нареди на намесникот да го пушти на слобода, но да демне друга прилика и друга причина за да го убие. Во откровение од Бога Андреј дозна за таа царска наредба, па ги зеде со себе сите свои верни војници, две илјади петстотини деведесет и тројца на број, отиде со нив во Тарс Киликиски и таму ги крсти сите епископот Петар. И овде прогонуван од царските власти, со својата дружина Андреј се повлече далеку во ерменската планина Таврос. Овде во еден теснец, додека сите беа на молитва, пристигна римска војска и ги закла сите до еден. Никој од нив не сакаше да се брани, а сите беа желни за маченичка смрт за Христа. На тоа место каде се излеа потокот од маченичка крв, изби извор со лековита вода, којашто исцелуваше од секакви болести. Епископот Петар дојде потајно со свои луѓе и чесно ги погреба телата на мачениците на она место. Сите чесно пострадаа и стекнаа венци на бесмртна слава во царството на Господ Христос.
Светите маченици Тимотеј, Агапиј и Текла Пострадаа за Христа во времето на злиот цар Диоклецијан. Тимотеј беше изгорен на оган, а Агапиј и Текла ги фрлија пред ѕверови.
Преподобен Теофан Роден е во Јанина и како момче остави сè и отиде на Света Гора каде се замонаши во Дохијарската обител. Им беше пример на монасите во постот, молитвата, себелишувањето од излишни нешта. Затоа, по некое време беше избран и за игумен. Но, подоцна заради некои несогласувања со монасите ја напушти Света Гора и со својот внук од сестра дојде во Верија Македонска, каде основа еден манастир во чест на Пресвета Богородица. Кога манастирот процвета со духовен живот, тој го остави својот внук да управува со него, а самиот отиде во Наус, каде основа друг манастир во чест на Светите Ангели. Мирно се упокои во 4. век. Неговите чудотворни мошти и сега лежат во Наус и низ нив во изобилност се пројавува Божествената сила.
Македонската православна црква и нејзините верници денеска, 28 август, го слават празникот Успение на Пресвета Богородица, еден од најголемите христијански празници посветени на Богородица, која во народот е позната како Голема Богородица. Ова е значаен христијански празник, не само кај православните, туку и кај католиците и протестантите, посветен на смртта на Марија, мајката на Исус Христос.
Празникот ја одбележува земната смрт на Богородица и, според Евангелието, тоа е денот кога таа се вознесе на небото и го предаде својот дух во рацете на Спасителот.
Во исто време денеска завршува постот кој започна на 14 август, а верниците одат на причест во црква.
Преданието вели дека Богородица живеела 60 години, според некои извори 72, дека го надживеала својот син и како сведок на многу познати настани ја продолжила неговата мисија.
Во Светото Писмо нема информации за крајот на земниот живот на Богородица. Според преданието и списите, кои немаат свет карактер, се верува дека Богородица живеела во Ерусалим до крајот на својот живот, по смртта и воскресението Христово, опкружена со вниманието на апостолите и првата христијанска заедница.
Сите обичаи во врска со празниците посветени на Мајката Божја се засноваат на почитување на нејзиниот култ, во кој се вклопени верувања и ритуали од народната религија.
Деновите меѓу Голема и Мала Богородица се сметаат за најдобро време за берење лековити билки кои се користат за лекување на разни болести.
Се верува дека билките и тревите собрани на Голема Богоридица имаат исклучително лековити својства. Се берат боровинки и лековити билки, а се верува дека ќе донесат здравје и благосостојба за сите во домот.
Сите обичаи за овој ден се поврзани со водата и босилекот, за кој се верува дека е божјо растение. Затоа, според народното верување, денес во садот треба да ставите малку босилек и да го послужите на семејството. Се верува дека на тој начин Света Богородица штити од злото.
Се верува дека Богородица посебно ја разбира душата на секоја жена, ја разбира нејзината мисла, болка, страдање, желба. Затоа жените и се молат за заштита, среќа, здравје и внатрешен мир.
Празникот Успение на Пресвета Богородица е еден од дванаесетте најголеми христијански празници, посветен на денот кога таа се преселила на небото. Богородица се смета за заштитник на сите христијани и на градот Скопје
Според православниот календар денеска се одбележува празникот посветен на Светиот маченик Евсигниј. Беше војник кај царот Максимијан, кај царот Константин Велики и кај неговите синови. Присуствуваше на мачењето на Светиот маченик Василиск (22 мај) кога виде множество од ангели и Самиот Господ Исус како од ангелите ја прима душата на овој Свет маченик. Војуваше за царот Константин и го виде крстот што му се јави на царот. Откако ислужи во војска цели шеесет години, за време на царувањето на Константиновите синови се повлече од воената служба и се насели во Антиохија, која му беше роден град. Овде животот го минуваше богоугодно, во пост, молитва и добри дела. Во времето на Јулијан Отстапник двајца скарани луѓе на улица го зедоа него за судија. Тој му пресуди правда на правиот, заради што кривиот се налути, отиде кај царот и го обвини Евсигниј како христијанин. Царот го повика на суд, но тој го изобличи царот за страшното отстапништво од верата и го укори со светлиот пример на великиот Константин. Огорчен, Јулијан нареди и му ја отсекоа главата. Свети Евсигниј пострада и се пресели во Небесното Царство во длабока старост, во 362 година.
Свештеномачениници Анфир и Фавиј (Фавијан), папи Римски Родум римјанин. Фавијан најпрво беше селски свештеник, а потоа, кога при изборот на папа врз него слезе бел гулаб, беше избран тој. Беше кроток и незлоблив. Со голема усрдност ги собираше телата на Светите маченици, чесно ги погребуваше и на нивните гробови подигаше храмови. Подигаше и молитвеници и параклиси по пештерите во коишто се криеја мачениците за време на гонењата. Го крсти царот Филип и неговиот син принцот Филип и со помош на крстениот сенатор Понтиј разурна многу идоли и идолски храмови. Но кога се зацари суровиот Декиј, настана страшно гонење на христијаните, во коешто пострада и Свети Фавиј, обезглавен со меч во 250 година. Свети Фавиј востанови мирото да се осветува на Велики Четврток.
Светиот маченик Понтиј Римјанин Сенатор, син на сенаторот Марко и неговата жена Јулија. Јулија беше бездетна и зачна дури после дваесет и две години брачен живот, кога го роди Понтиј. Крстен од папата Понтијан заедно со својот другар Валериј (писателот на неговото житие), тој успеа да го приведе во верата својот татко Марко и царот Филип со синот и мнозина други угледни римјани. Како сенатор многу ја штитеше и ја помагаше Црквата и му беше голем пријател на папата Фавиј. Кога настана Декиевото гонење, Понтиј побегна од Рим и се сокри под Алпските Планини. Но во времето на Валеријан и Галиен беше фатен и подложен на страшни маки, при што се пројавија многубројни Божји чуда и мнозина се обратија кон Христа. Овде се најдоа и голем број Чивути што му викаа на судијата: „Убиј го, убиј го тој маѓепсник!“ На тоа Свети Понтиј ги воздигна рацете кон небото и рече: „Ти, благодарам, Боже мој, што и Чивутите викаат против мене како и некогаш нивните татковци против Христа: распни го, распни!“ Го убија со меч во 257 година и го погребаа до неговиот пријател Валериј.
Праведна Нона, мајката на свети Григориј Богослов Мајката на Св. Григориј Богослов. Како христијанка имаше силна и чудотворна молитва. Така со својата молитва кон Бога таа го обрати својот маж од незнабожечката глупост во христијанската вера. Нејзиниот маж Григориј подоцна беше епископ во градот Назијанз. Света Нона своевремено со молитва го спаси и нејзиниот син Св. Григориј Богослов од бура. Се престави мирно како ѓакониса во 374 година.
Овој празник е востановен договорно од Грците и Русите за време на грчкиот цар Мануил и рускиот кнез Андреј во спомен на истовремената победа, и тоа: на Русите над Бугарите, а на Грците над Сарацените. Во обете војни во војските беа носени крстови од кои заблескаа небесни лачи.
Затоа беше востановено на 1 август да се изнесува Крстот од Света Софија, најпрво на средината на црквата, а потоа и на улиците, заради поклонение на народот и заради споменот на чудотворната помош на крстот во претходните војни.
Ова не беше некој обичен крст туку вистинскиот Чесен Крст, којшто се чуваше во храмот на царскиот дворец.
На 31 јули Чесниот Крст бешее пренесуван од царскиот дворец во Света Софија, а оттаму потоа носен по улиците заради осветување на земјата и воздухот. Најпосле, на 14 август, беше повторно враќан во храмот на царскиот дворец.
Роден е во Кападокија од благочестиви родители, Василиј и Евдокија. Во времето на царот Теофил (829–842) Евдоким беше млад офицер во војската. Но, и како војник вложуваше секаков напор за да живее според евангелските заповеди.
Непорочно ја чуваше својата чистота и одбегнуваше дури и да зборува со која и да е жена освен со мајка си; беше милосрден кон бедните, грижлив во читањето свештени книги и уште погрижлив во молитвите кон Бога.
Одбегнуваше суетни забави и празнословие. Беше „Среде метежот и суетата на светот, како крин меѓу трње и како злато насред оган“. Заради неговите необични добродетели царот го постави за војвода кападокиски. На таа висока положба Евдоким се грижеше да биде праведен пред Бога и кон луѓето. Но, по Божја Промисла се упокои рано, во својата триесет и трета година.
Неговите мошти се пројавија како целебни. Еден полуден човек се допре до неговиот гроб и оздраве, а и едно фатено дете се крена и стана здраво. По осумнаесет месеци неговата мајка го отвори ковчегот и го најде неговото тело како живо, без било каков знак на распаѓање.
А од телото на светителот излегуваше прекрасен мирис. Подоцна моштите му ги пренесоа во Цариград и ги погребаа во новата црква на Пресвета Богородица, усторена од благочестивите родителите на овој праведен Евдоким.
